1 Załącznik do uchwały Nr XXIX/229/2017 Rady Powiatu Bytowskiego z dnia 26 października 2017 PPRROOGGRRAAMM OOPPIIEEKKII NNAADD ZZAABBYYTTKKAAMMII PPOOWWIIAATTUU BBYYTTOOWWSSKKIIEEGGOO NNAA LLAATTAA 22001177--22002200 Starostwo Powiatowe w Bytowie Wydział Edukacji, Kultury i Sportu 2 Spis treści Wstęp ............................................................................................................................................... 3 I. Uwarunkowania prawne ........................................................................................................ 4 1. Ustawy, rozporządzenia oraz inne dokumenty dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami ..................................................................................................................................... 4 2. Zadania i kompetencje organów powiatu w zakresie ochrony zabytków ............................. 5 II. Założenia wynikające z programów ochrony zabytków i opieki nad zabytkami ................. 8 1. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami .............................................. 8 2. Narodowy program kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego” na lata 2004 – 2020 ........................................................................................................................................... 9 3. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2005-2020 ............................................... 10 4. Program Opieki nad Zabytkami Województwa Pomorskiego na lata 2016-2019 ............. 12 5. Zgodność programu opieki nad zabytkami z dokumentami powiatowymi ........................ 13 III. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu powiatu bytowskiego ..................................................... 17 1. Charakterystyka uwarunkowań geograficznych i historycznych występujących na obszarze powiatu ....................................................................................................................................... 17 2. Rejestr zabytków nieruchomych ......................................................................................... 20 3. Ewidencja zabytków nieruchomych .................................................................................... 31 4. Zabytki ruchome ................................................................................................................. 56 5. Zabytki archeologiczne ....................................................................................................... 57 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego powiatu - analiza SWOT ....................................... 58 IV. Zadania z zakresu opieki nad zabytkami realizowane w latach 2006-2009 oraz w latach kolejnych ........................................................................................................................................ 60 V. Cele i zadania programu opieki nad zabytkami powiatu bytowskiego na lata 2017-2020 ....... 62 VI. Zasady oceny realizacji powiatowego programu opieki nad zabytkami ................................. 64 Program opieki nad zabytkami powiatu bytowskiego na lata 2017-2020 3 Wstęp Obowiązek sporządzania programów opieki nad zabytkami przez samorządy zarówno wojewódzkie, powiatowe oraz gminne wprowadza ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2014.1446 z dnia 2014.10.24). Zgodnie z art. 87, ust. 1 cytowanej powyżej ustawy zarząd powiatu sporządza na okres 4 lat powiatowy program opieki nad zabytkami, który po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków przyjmuje rada powiatu. Program podlega publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Z realizacji programu zarząd powiatu, raz na dwa lata sporządza sprawozdanie, które następnie przedstawia radzie powiatu. Artykuł 87 ust. 2 cytowanej ustawy określa cele programów opieki nad zabytkami, do których zalicza się: - włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, - uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, - zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, - wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, - podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami, - określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków, - podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. Program opieki nad zabytkami powiatu bytowskiego na lata 2017-2020 4 Formułując niniejszy program przyjęto zadania należące z mocy ustawy do obowiązków powiatu oraz zarysowano ogólna politykę powiatu bytowskiego w dziedzinie opieki nad zabytkami, nie naruszając przy tym kompetencji poszczególnych gmin i praw właścicieli. I. Uwarunkowania prawne 1. Ustawy, rozporządzenia oraz inne dokumenty dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami Podstawowym dokumentem regulującym ochronę zabytków jest Konstytucja RP. Zabytki zostały objęte ochroną zadeklarowaną jako konstytucyjny obowiązek państwa i każdego obywatela – art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86 Konstytucji RP. W polskim ustawodawstwie zagadnienia związane z zabytkami regulują następujące akty prawne: - Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2014.1446 z dnia 2014.10.24) - Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 2016.2147 z dnia 2016.12.23) - Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 2016.290 z dnia 2016.03.08) - Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2016.788 z dnia 2016.06.04) - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016.672 z dnia 2016.05.16) - Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 lutego 2004 r. w sprawie wzoru znaku informacyjnego umieszczanego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (Dz. U. 2004.30.259 z dnia 2004.02.27) - Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 14 października 2015 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, robót budowlanych, Program opieki nad zabytkami powiatu bytowskiego na lata 2017-2020 5 badań konserwatorskich, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań zabytków (Dz. U. 2015.1789 z dnia 2015.11.04) - Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz. U. 2014.399 z dnia 2014.03.27) - Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 r. w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych (Dz. U. 2004.212.2153 z dnia 2004.09.29) - Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 12 maja 2004 r. w sprawie odznaki „Za opiekę nad zabytkami” (Dz. U. 2004.124.1304 z dnia 2004.06.02) - Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 18 kwietnia 2011 r. w sprawie wywozu zabytków za granicę (Dz. U. 2011.89.510 z dnia 2011.04.29) - Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie poprowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. 2011.113.661 z dnia 2011.06.02) - Europejska Konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego sporządzona w La Valetta dnia 16 stycznia 1992 r. (Dz. U. z 1996 r., Nr 120, poz. 564) 2. Zadania i kompetencje organów powiatu w zakresie ochrony zabytków Szczegółowy zakres zadań i kompetencji organów samorządu powiatowego w odniesieniu do problematyki ochrony dóbr kultury został uregulowany przede wszystkim w dwóch ustawach: - Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym; - Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Program opieki nad zabytkami powiatu bytowskiego na lata 2017-2020 6 Ustawa o samorządzie powiatowym w art. 4 ust. 1 zawiera ogólną regulację dotyczącą wykonywania zadań publicznych o charakterze ponadgminnym. Wśród katalogu zadań publicznych wymienionych we wspomnianym artykule ustawy znajduje się kultura i ochrona dóbr kultury. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami szerzej określa zadania należące do organu powiatu. Oprócz art. 87 ust. 1 i 2 cytowanej powyżej ustawy, dotyczącego sporządzania programu opieki nad zabytkami, o czym szerzej wspominano we wstępie, art. 103 określa wyłączne kompetencje starosty w zakresie powierzania opieki społecznym opiekunom zabytku. Na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, starosta ustanawiania społecznych opiekunów zabytków lub cofa takie ustanowienie. Funkcję społecznego opiekuna zabytków może pełnić: osoba fizyczna, której starosta wydaje odpowiednią legitymację, osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna nieposiadającej osobowości prawnej, którym starosta wydaje zaświadczenie zawierające informację o nadaniu uprawnień opiekuna. Równocześnie starosta prowadzi listę społecznych opiekunów zabytków. Na mocy art. 12 ww. ustawy starosta, w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, może umieszczać na zabytku nieruchomym