ROCZNIK ŁÓDZKI Redaktor Naczelny Jarosław Kita Zastępca Redaktora Naczelnego Krzysztof Lesiakowski Sekretarz Redakcji Tomasz Pietras Rada Programowa: Zbigniew Anusik (Łódź) Kazimierz Badziak (Łódź) Teresa Kulak (Wrocław) Giennadij F. Matwiejew (Moskwa) Krzysztof Mikulski (Toruń) Regina Renz (Kielce) Alicja Szymczak (Łódź) Leonid Zashkilnyak (Lwów) POLSKIE TOWARZYSTWO HISTORYCZNE ODDZIAŁ W ŁODZI ARCHIWUM PAŃSTWOWE W ŁODZI ROCZNIK ŁÓDZKI Tom LXVIII 2018 ŁÓDŹ 2018 Adres Redakcji: ul. A. Kamińskiego 27A, 90–219 Łódź www.roczniklodzki.uni.lodz.pl; e-mail: [email protected] © Copyright by Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Łodzi, Łódź 2018 RECENZENCI „ROCZNIKA ŁÓDZKIEGO” Zbigniew Anusik (Łódź), Piotr Biliński (Kraków), Wiesław Caban (Kielce) Tadeusz Dubicki (Włocławek / Częstochowa), Grzegorz Markiewicz (Łódź) Marek Przeniosło (Kielce), Jan Snopko (Białystok), Andrzej Stroynowski (Częstochowa), Przemysław Waingertner (Łódź) SKŁAD I ŁAMANIE Tomasz Pietras DRUK Księży Młyn Dom Wydawniczy ISBN 978-83-952563-1-8 ISSN 0080-3502 SPIS TREŚCI ŁÓDZKIE DROGI DO NIEPODLEGŁOŚCI Jarosław Kita, Łodzianie wobec powstań narodowych XIX wieku .................... 9 Kamil Piskała, Społeczna samoorganizacja, upodmiotowienie warstw ple- bejskich i początki polityki demokratycznej. Uwagi o rewolucji 1905 roku i niektórych jej konsekwencjach .......................................................... 23 Jolanta Daszyńska, Operacja Łódzka drogą do odzyskania niepodległości .... 43 Przemysław Waingertner, Narodziny i pierwsze lata łódzkiej niepodległości po I wojnie światowej. Zarys zagadnienia ................................................... 55 ROZPRAWY I ARTYKUŁY Marek Adamczewski, Orzeł Biały 1927–2017 ver. Orzeł Biały 2.0. Uwagi na marginesie prac prowadzonych w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego nad zmianą ustawy o godle państwowym i nad korektą reali- zacji plastycznej polskiego orła państwowego ............................................. 67 Andrzej Przegaliński, Z historii lubelskiej oświaty. Zarys dziejów Pry- watnej Ośmioklasowej Filologicznej Szkoły Męskiej S. Śliwińskiego (tzw. „Szkoły Lubelskiej”) w latach 1906–1914 ........................................ 109 Aneta Stawiszyńska, Działalność gospodarcza rodziny Baierów w Łodzi i Rudzie Pabianickiej do 1945 r. ............................................................... 135 Witold Jarno, Batalion zapasowy 30 Pułku Strzelców Kaniowskich w latach 1919–1924 .................................................................................................. 147 Przemysław Waingertner, Rola leśników w budowie i kształtowaniu Drugiej Rzeczypospolitej oraz w Polskim Państwie Podziemnym w latach II woj- ny światowej. Zarys zagadnienia ............................................................... 167 Joanna Sosnowska, Samorządowa opieka nad najmłodszymi łodzianami w latach 1918–1939. Przykład półkolonii letnich organizowanych w miej- skich parkach .............................................................................................. 179 6 DROBNE PRACE I MATERIAŁY Krzysztof Paweł Woźniak, Stanisław Staszic o Łodzi i okolicznych miastach. Rekonstrukcja zaginionego raportu z 1825 r. ............................................ 197 Anna Śmiechowicz, Karolina Kocięcka rodem z Kocięcina – genealogia zapomnianej cyklistki z przełomu XIX i XX wieku .................................. 213 Wojciech Jaworski, Legalne organizacje społeczne w Zgierzu do 1914 roku ... 227 Maciej Kijowski, Prawnofinansowy aspekt pogrzebu Juliana Tuwima wobec ówczesnych pochówków. W hołdzie Poecie w 65. rocznicę śmierci ......... 243 RECENZJE Karol Chylak, Marek Michalik, Paweł Wielechowski (1953–2013). Opo- zycjonista, związkowiec, wydawca, emigrant, Instytut Historyczny NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego, Warszawa 2017, ss. 308 (Przemysław Waingertner) ............................................................................................... 259 Znani i nieznani dziewiętnastowiecznego Lwowa. Studia i materiały, t. 5, red. Lidia Michalska-Bracha i Małgorzata Przeniosło, Wydawnictwo Uni- wersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce 2017, ss. 195 (Jarosław Kita) ... 261 SPRAWOZDANIA Sprawozdanie z III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Oblicza Wojny. Ludzie Wojny”, Łódź, 7–8 czerwca 2018 r. (Magdalena Pogońska-Pol) ... 265 Sprawozdanie ze spotkania wokół pamiętnika Moje życie prof. Krystyny Śreniowskiej (Adrianna Czekalska) .......................................................... 267 Sprawozdanie z działalności Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego za okres od 10 czerwca 2015 r. do 6 czerwca 2018 r. (Ilona Florczak, Adrianna Czekalska) ....................................................... 270 Sprawozdanie z Walnego Zgromadzenia Delegatów Polskiego Towarzystwa Historycznego, Białystok, 15 września 2018 r. (Adrianna Czekalska) ..... 278 Sprawozdanie z konferencji naukowej „Łódzkie drogi do niepodległości”, Łódź, 6 listopada 2018 r. (Jarosław Kita) .................................................. 280 Sprawozdanie z Międzynarodowej Konferencji Naukowej pt. „Zaczęło się w Wiedniu. Otto Forst de Battaglia, Oskar Halecki i idea Europy Środ- kowej” (Łukasz Ćwikła) ............................................................................. 282 PRO MEMORIAM Prof. Stefan Banasiak (1929–2018). Historyk dziejów najnowszych i dyrek- tor Instytutu Historii UŁ (Leszek Olejnik) ................................................. 287 Profesor Jerzy Kłoczowski (29 XII 1924–2 XII 2017) (Michał Kozłowski) ... 296 7 CONTENTS LODZ WAYS TO INDEPENDENCE Jarosław Kita, The inhabitants of Lodz and national uprisings in XIX century ... 9 Kamil Piskała, Social Self-Organization, Political Subjectification of the Plebeian Groups, and Beginnings of the Modern Democratic Politics. Reflections on the 1905 Revolution and Its Consequences ......................... 23 Jolanta Daszyńska, Łódź Operation of 1914 as a way to independence ......... 43 Przemysław Waingertner, The birth and first years of Lodz independence after the First World War. Outline of the issue ............................................ 55 DISSERTATIONS AND ARTICLES Marek Adamczewski, The Polish state eagle 1927–2017 versus the Polish state eagle 2.0. Remarks on the margin of work carried out in the Minis- try of Culture and National Heritage over the amendment to the law on the state emblem and on the correction of the plastic version of the Polish state eagle ..................................................................................................... 67 Andrzej Przegaliński, From the history of Lublin’s education. Outline of the history of the Private 8-Grade Philological School of Men by S. Śliwiński (the so-called „Lublin School”) in the years 1906–1914 ........................... 109 Aneta Stawiszyńska, Economic activity Baier family in Lodz and Ruda Pa- bianicka to 1945 ......................................................................................... 135 Witold Jarno, The Reserve Battalion of the 30th Rifle Regiment in the years 1919–1924 .................................................................................................. 147 Przemysław Waingertner, The Role of Foresters in the Erecting and Shaping of the Second Republic of Poland and in the Polish Underground State during World War II. An Outline of the Issues ........................................... 167 Joanna Sosnowska, Local-government care of the youngest residents of Łódź in 1918–1939. An example of summer play centres organized in municipal parks .......................................................................................... 179 MINOR WORKS AND MATERIALS Krzysztof Paweł Woźniak, Stanislaw Staszic about Lodz and surrounding towns. The reconstruction of lost report from 1825 ................................... 197 Anna Śmiechowicz, Karolina Kocięcka a native of Kocięcin – genealogy of the family of the forgotten cyclist from the turn of the 19th and 20th century .... 213 Wojciech Jaworski, Legal social organizations in Zgierz until 1914 ............. 227 8 Maciej Kijowski, Legal-financial aspect of Julian Tuwim’s funeral towards the then burials. In homage to the Poet in the 65. anniversary of his death ..... 243 REVIEWS Karol Chylak, Marek Michalik, Paweł Wielechowski (1953–2013). Opo- zycjonista, związkowiec, wydawca, emigrant, Instytut Historyczny NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego, Warszawa 2017, pp. 308 (Przemysław Waingertner) ............................................................................................... 259 Znani i nieznani dziewiętnastowiecznego Lwowa. Studia i materiały, t. 5, red. Lidia Michalska-Bracha i Małgorzata Przeniosło, Wydawnictwo Uni- wersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce 2017, pp. 195 (Jarosław Kita) .... 261 REPORTS Report of the 3rd National Scientific Conference „Faces of War. People of War”, Lodz, 7–8 June 2018 (Magdalena Pogońska-Pol) .......................... 265 Report from the meeting about the diary „Moje życie” (My life) by Prof. Krystyna Śreniowska (Adrianna Czekalska) ............................................. 267 Report of activity of Polish Historical Society – Branch in Lodz for the period June 10, 2015 – June 6, 2018 (Ilona Florczak, Adrianna Czekalska) ...... 270 Report of the general assembly of delegates of Polish Historical Society, Białystok, September 15, 2018 (Adrianna Czekalska) ............................... 278 Report from the scientific conference „Lodz ways to independence”, Lodz, November 6, 2018 (Jarosław Kita) ..........................................................