NR 4/2015 (132) lipiec-sierpień • Cena 26 zł (w tym 5% VAT) Kanonierki typu „Kil” OKRĘTY WOJENNE na kolorowej pocztówce z epoki. pocztówce na kolorowej Algérie Fot. Bouvet-Sourd, zbiory Gariera Gérarda Bouvet-Sourd, Fot. www.okretywojenne.pl Magazyn miłośników spraw wojennomorskich Francuski krążownik ciężki krążownik Francuski Ostatni transatlantycki rejs Szamana Przyczynek do historii ORP „Sławny” Nr 4/2015 (132) Fregaty rakietowe typu „Shivalik” Trzy migawkowe ujęcia fregaty Sayhadri wykonane w Sydney 4 października 2013 r. Fot. zbiory Leo Van Ginderena Pancernik Iowa na kolorowanej fotografii z pierwszego okresu służby. Fot. U.S. Navy Datowana na dzień 23 czerwca 1905 roku kolorowana pocztówka przedstawiająca pancernik Iowa w pływającym doku Dewey (YFD-1). Fot. U.S. Navy Dwumiesięcznik Vol. XXV, Nr 4/2015 (132) W NUMERZE ISSN‑1231‑014X, Indeks 386138 Zvonimir Freivogel Redaktor naczelny Krążownik pancerny Kaiserin und Königin 2 Jarosław Malinowski Maria Theresia Kolegium redakcyjne Rafał Ciechanowski, Krzysztof Dąbrowski, Maciej S. Sobański Jaroslaw Palasek Współpracownicy w kraju 13 Amerykański pancernik Iowa, część III Andrzej S. Bartelski, Stanisław Biela, Andrzej Danilewicz, Józef Wiesław Dyskant, Maciej K. Franz, Jarosław Jastrzębski, Jerzy Lewandowski, Wojciech Mazurek, Oskar Myszor, Andrzej Nitka, Grzegorz Nowak, Piotr Nykiel, Samuił Siewierin Jarosław Palasek, Jan Radziemski, Kanonierki patrolowe typu „Kil” 22 Marcin Schiele, Kazimierz Zygadło Współpracownicy zagraniczni BELGIA Leo Van Ginderen CZECHY Maciej Chodnicki Ota Janeček 33 Pancerniki typu „Nelson”, część II FRANCJA Luc Feron, Gérard Garier, Jean Guiglini, Marc Saibène GRECJA Aris Bilalis HISZPANIA Alejandro Anca Alamillo Michał A. Piegzik LITWA Krążownik Algérie, część II 47 Aleksandr Mitrofanov NIEMCY Richard Dybko, Hartmut Ehlers, Jürgen Eichardt, Christoph Fatz, Zvonimir Freivogel, Reinhard Kramer ROSJA Ryszard Leszczyński Siergiej Bałakin, Nikołaj Mitiuckow, 54 Ostatni transatlantycki rejs Szamana Siergiej Patjanin, Konstantin Strielbickij STANY ZJEDNOCZONE. A.P. Arthur D. Baker III UKRAINA Anatolij Odajnik, Władimir Zabłockij WIELKA BRYTANIA John Jordan, Richard Osborne, Ian Sturton Andrzej S. Bartelski Przyczynek do historii ORP Sławny 64 Adres redakcji Wydawnictwo „Okręty Wojenne” Krzywoustego 16, 42‑605 Tarnowskie Góry Polska/Poland tel: +48 32 384‑48‑61 www.okretywojenne.pl Adam Wyderko e‑mail: [email protected] 70 Suplement dla okrętów desantowych projektu 188 i nie tylko Skład, druk i oprawa DRUKPOL sp. j. Kochanowskiego 27, 42‑600 Tarnowskie Góry tel. 32 285 40 35, www.drukpoltg.pl Jan Radziemski © by Wydawnictwo „Okręty Wojenne” 2015 Niszczyciele rakietowe projektu 57bis 72 Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved. Przedruk i kopiowanie jedynie za zgodą („Krupny”), część II wydawnictwa. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania i adjustacji tekstów. Materiałów nie zamówionych nie zwracamy. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść publikowanych artykułów, które prezentują Zvonimir Freivogel wyłącznie opinie i punkt widzenia ich autorów. 78 Niszczyciele rakietowe typu „Lütjens”, część II Nakład: 1500 egz. I strona okładki: Austro-węgierski krążownik pancer- Marcin Schiele ny Kaiserin und Königin Maria Theresia Indyjskie fregaty rakietowe typu „Shivalik” 87 w początkowym okresie służby. Mal. Tom Glazar, zbiory Heinza Stockingera Kaiserin und Königin Maria Theresia krótko po wcieleniu Zvonimir Freivogel (Niemcy) do służby w wiktoriańskich barwach. Tekst Fot. zbiory Heinza Stockingera Krążownik pancerny Kaiserin und Königin Maria Theresia Krążowniki pancerne, jako nowa jako pancerniki 2 klasy. Austro-Węgry kacją miały się zająć delegacje austriac- klasa okrętów, pojawiły się w XIX w. poszły w ślady innych flot, jednak z po- kiego i węgierskiego parlamentu. Oprócz pancernego pokładu, w rejo- wodu trudności finansowych powsta- W międzyczasie dokonał się skok nie lini wodnej, chronił je również pas ły jedynie trzy „prototypy”, każdy tro- technologiczny w produkcji płyt pan- pancerny. Pierwszym krążownikiem chę lepszy od poprzednika. Pierwszym cernych, a krążowniki pancernopokła- pancernym z prawdziwego zdarze- cesarsko-królewskim krążownikiem dowe stały się zbyt podatne na uszko- nia był francuski Dupuy de Lôme zwo- pancernym była „Kaiserin und Köni- dzenia. Oprócz pancernego pokładu, dowany w 1890 r. (6800 ts, 2x194 mm, gin Maria Theresia”, zbudowana jako nowy krążownik miał być chronio- 6x165 mm, 20 w.). Francuzi zbudowa- powiększona wersja krążownika torpe- ny pasem pancernym, posiadać na- li inne, podobne jednostki, głównie po dowego i zwodowana w 1893 r. pęd o większej mocy i dodatkowe dzia- to, by w wypadku ewentualnego kon- Podczas budowy dwóch krążowni- ła średniego kalibru. Pociągnęło to za fliktu z Wielką Brytanią zwalczały że- ków torpedowo-taranowych typu Ka- sobą wzrost wyporności o 1000 ton. glugę handlową przeciwnika. Inne ma- iser Franz Joseph I zrodziła się wizja By mieć lepszy ogląd na współczesną rynarki wojenne rówież podążyły ich budowy trzeciego, podobnego okrę- technologię budowy okrętów, otwar- śladem, budując krążowniki pancerne tu Torpedo-Rammkreuzer C. Węgier- to przetarg na projekt nowej jednostki. mające pełnić różne funkcje. Brytyjskie ski premier Tisza wstrzymał jednak W odpowiedzi swoje propozycje nade- miały ochraniać własne linie komuni- jego budowę do momentu, gdy doko- słało pięć stoczni z Wielkiej Brytanii kacyjne, japońskie służyć jako szyb- nana zostanie ewaluacji doświadczeń - Cammel Laird, Vickers Armstrong, kie skrzydło głównych sił floty, a fran- z Kaiserin Elizabeth. Cesarz Franciszek Fairfield, Thomson i Napier. Osta- cuskie, „bezrobotne” po podpisaniu Józef nie wyraził swojej opinii, a dys- tecznie zwyciężyła rodzima koncep- „Entante cordiale” z Wielką Brytanią, kusja ostatecznie zakończyła się na ko- cja stoczni MTK z Poli, przygotowana miały wypełniać zadania zwiadowcze, rzyść floty austro-węgierskiej. W prze- przez inżynierów Viktora Lolloka i Jo- jako, że flota francuska nie posiada- widywanym budżecie na rok 1891, sefa Kuchinkę. W owym czasie MTK ła do tej pory jednostek, które mogłyby admirał Sterneck, wieloletni główno- pracowała nad dwoma projektami – takie obowiązki wypełniać. W czasie dowodzący marynarki wojennej, wy- 5100-tonowego krążownika torpedo- I w.ś. niemieckie krążowniki pancerne szczególnił potrzebę budowy czterech wo-taranowego o mocy maszyn 10 000 miały prowadzić działania korsarskie krążowników torpedowo-taranowych, KM i prędkości 19 w. oraz 6200-tono- przeciwko żegludze handlowej alian- czterech jednostek torpedowych i 24 wego krążownika pancernego podob- tów, włoskie zaś widziano jako część torpedowców. Plan został zatwierdzo- nego do Dupuy de Lôme, o mocy ma- głównych sił floty i klasyfikowano je ny przez cesarza latem 1891 r., a ratyfi- szyn 12 000 KM i prędkości 19 w. 2 Nr 132 (4/2015) • OKRĘTY WOJENNE Krążownik pancerny Kaiserin und Königin Maria Theresia Daty budowy Nazwa Stocznia Położenie stępki Wodowanie Wejście do służby Kaiserin und Königin Maria Theresia S.T.T., San Rocco, Trieste 06.10.1891 29.04.1893 24.03.1895 By oszczędzić skromne rezerwy wa- czoną ostrogą pod linią wodną, krą- runku dziobu lub rufy. Lekkie dzia- lutowe i zachować miejsca pracy w prze- żowniczą rufę i prosty, opływowy ster. ła szybkostrzelne znajdowały się w ja- myśle stoczniowym, zdecydowano, że Barbety 240 mm dział artylerii głów- skółczych gniazdach, w dziobowej jednostka będzie powstawała w stocz- nej znajdowały się w dziobowej i rufo- i rufowej części kadłuba, poniżej sta- ni S.T.T. w Trieście (jedynej będącej wej części zwartej nadbudówki. Cha- nowiska dowodzenia i na rufowej nad- w stanie budować duże okręty wojen- rakterystyczną cechą oryginalnego budówce. Kilka z nich oraz parę kara- ne, nie licząc stoczni w arsenale mary- wyglądu Marii Theresii były dwa ma- binów maszynowych zamontowano narki wojennej w Poli). Działa dużego sywne maszty bojowe z marsami we na zamkniętych platformach marsów i średniego kalibru ponownie pocho- francuskim stylu, w których zainsta- masztów bojowych. W czasie grun- dziły z niemieckej fabryki Kruppa lowano lekkie działa szybkostrzelne. townej modernizacji wszystkie lekkie w Essen, natomiast śruby zamówio- Maszty te były przypuszczalnie cześcią działa przeniesiono do zamkniętych no w Wielkiej Brytanii. Po przepro- drugiego projektu krążownika pan- kazamat w nadbudówce, zaślepiając wadzeniu testów płyt pancernych, cernego, przygotowanego przez MTK ich wcześniejsze stanowiska w poszy- wyprodukowanych przez różne, za- pod wyraźnym wpływem szkoły fran- ciu kadłuba dla poprawy właściwości graniczne i krajowe firmy, wybrano te cuskiej. Okazało się jednak, że były źle morskich jednostki. z jednorodnej stali niklowej, produ- wyważone (za ciężkie u góry) i nie- Wyporność projektowa wynosi- kowane przez hutę w czeskich Witko- praktyczne, dlatego zdemontowano je ła 5247 ton, pełna 6122,5 ton, dłu- wicach. Pierwotnym zadaniem pierw- w czasie modernizacji przeprowadzo- gość między pionami 106,6 m, na linii szego austro-węgierskiego krążownika nej w latach 1909-1910, instalując w ich wodnej 111,67, zaś długość całkowita pancernego były działania rozpoznaw- miejsce proste maszty jednodrzewco- 113,7 m. Okręt miał 6,13 m szerokości cze i wspieranie torpedowców, jednak we. Za stanowiskiem dowodzenia znaj- i zanurzenie od 6,13 do 6,84 m. wkrótce okazało się, że jednostka jest dowały się dwa kominy, umiejscowio- przestarzała, więc wykorzystywano ją ne jeden za drugim. Za nimi mieściło Napęd w celach szkoleniowych i w misjach za- się pomocnicze stanowisko dowodze-