PPRZEGLĄD GGEOPOLITYCZNY TOM DEDYKOWANY PROF. PIOTROWI EBERHARDTOWI PPRZEGLĄD GGEOPOLITYCZNY ROK 2011 TOM 3 PRZEGLĄD GEOPOLITYCZNY TOM 3: 2011 Komitet Naukowy: PIOTR EBERHARDT (PRZEWODNICZ ĄCY ), WIESŁAW HŁADKIEWICZ , WOJCIECH KAZANECKI , TOMASZ KLIN , ARTUR KOZŁOWSKI , ZBIGNIEW LACH , JAROSŁAW MACAŁA , TADEUSZ MARCZAK , LESZEK MOCZULSKI , ANDRZEJ NOWAK , ANDRZEJ PISKOZUB , JAKUB POTULSKI , JULIAN SKRZYP , MIROSŁAW SUŁEK , GRZEGORZ TOKARZ , JAN WENDT , RADOSŁAW ZENDEROWSKI. Redakcja: Kamil Banaszewski (grafik), Adam Danek, Marcin Domagała, Radosław Domke (zast ępca redaktora naczelnego), Hermina Haintze, Tomasz Haintze (sekretarz), Ronald Lasecki, Dawid Madejski, Marlena Sawicka, Leszek Sykulski (redaktor naczelny). Kontakt z redakcj ą: e-mail: [email protected] RECENZENCI : Prof. dr hab. Stefan Dudra Prof. dr hab. Mirosław Sułek © INSTYTUT GEOPOLITYKI ISSN 2080-8836 Czasopismo ukazuje si ę jako rocznik pod patronatem Polskiego Towarzystwa Geopolitycznego Projekt okładki Kamil Banaszewski Redakcja techniczna Ewelina Topolska Korekta i adiustacja zespół Wydawca: INSTYTUT GEOPOLITYKI Aleja Pokoju 6/64 42-207 Cz ęstochowa http://www.geopolityka.org.pl/ e-mail: [email protected] SPIS TREŚCI OD REDAKCJI ...............................................................................................................7 I. ROZPRAWY I OPRACOWANIA Mirosław Sułek Metodyka analizy geopolitycznej (na przykładzie potęgometrii)……………………9 Karl Hwang Power in Alexander Supan's Guidelines to General Political Geography (1918/1920) ………………………………………………………………………...23 Marlena Sawicka Paradygmat realistyczny – podej ście dominuj ące w geopolityce ………………….45 Kamil Filipek Nowa geopolityka sieciowa …………………………………………………….…..63 Marcin Domagała Geopolityczny wymiar Europejskiej Polityki S ąsiedztwa. Inwazja unijnego świata na peryferie i inne systemy-światy …………………………………………………77 Jakub Potulski Perspektywa feministyczna w geopolityce – feministyczna geopolityka………...….. 99 Kamil Goła ś Region Kaukazu w polityce Federacji Rosyjskiej – wybrane aspekty ……………109 Kornel Sawi ński Znaczenie Libii w geopolitycznych koncepcjach Nacjonal-Europejskiej Partii Ko- munitarnej (PCN) …………………………………………………………………125 Grzegorz Rdzanek Zagro Ŝenia asymetryczne w regionie Zatoki Gwinejskiej…………………………… 137 Kamil Glinka Dyplomacja publiczna Stanów Zjednoczonych Ameryki wobec Bliskiego i Środko- wego Wschodu. Casus 11 wrze śnia 2001 r.……………………………………....147 Jerzy Sta ńczyk Współpraca transgraniczna w warunkach transnarodowości we współczesnych stosunkach mi ędzynarodowych ...............................................................................161 Grzegorz Tokarz Geograficzne determinanty konfliktu słowia ńsko-germa ńskiego do X wieku – opis Jana Długosza ………………………………………………………………….....181 II. MATERIAŁY, ANALIZY, WYWIADY Halford Mackinder Demokratyczne ideały a rzeczywisto ść . (Rozdział V) (tłum. i oprac. Radosław Dom- ke)……………………………………………………………………..….............187 Kamil Wysoki ński Dok ąd zmierza Izrael? Polityka a bezpiecze ństwo pa ństwa …………..………….209 „Nie ma jednolitej Europy”. Rozmowa z dr. Modestem Kolerowem ………..217 III. RECENZJE Andrzej Piskozub , Geografia historyczna mi ędzymorza bałtycko-czarnomorskiego (artykuł recenzyjny)……………………………………………………………....221 Piotr Eberhardt (red.) , Problematyka geopolityczna ziem polskich , Instytut Geo- grafii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2008, s. 337 ( rec. Radosław Domke )…………………………………………....241 Oskar Krej čí, Geopolitics of Central European Region. The view from Prague and Bratislava , Praha 2005, s. 496 ( rec. Kamil Glinka )……………………….…….247 Klaczko Julian, Dwaj kanclerze i inne studia dyplomatyczne , Ośrodek Myśli Poli- tycznej, Kraków 2009, s. 606 ( rec. Adam Danek )……………………………....251 IV. SPRAWOZDANIA III Zjazd Geopolityków Polskich (Wrocław, 21-22 pa ździernika 2010 r.)………255 * * * Noty o Autorach......................................................................................................259 Informacje dla Autorów..........................................................................................261 Od redakcji Jubileusz siedemdziesi ęciopi ęciolecia urodzin prof. dra hab. Piotra Eberhardta Prof. dr hab. Piotr Eberhardt (ur. 27 grudnia 1935 r.) Ka Ŝdą nauk ę tworz ą ludzie, to oni nadają jej współczesne trendy, organizuj ą ze- społy badawcze, wreszcie publikuj ą swoje monumentalne dzieła. W śród polskich aktywnych geopolityków akademickich, urodzonych w okresie mi ędzywojennym, a rozpoczynaj ących swoj ą przygod ę naukow ą w okresie Polski Ludowej znale źć mo- Ŝemy takie postacie jak profesorowie Robert Leszek Moczulski, Andrzej Piskuzub, Julian Skrzyp oraz Piotr Ebehardt, autor takich wybitnych opracowa ń jak Polska i jej granice. Z historii polskiej geografii politycznej (Lublin 2004), czy Twórcy pol- skiej geopolityki (Kraków 2006). Jemu to wła śnie mamy zaszczyt po świeci ć niniej- szy, trzeci ju Ŝ z kolei, numer „Przegl ądu Geopolitycznego”. Przył ączaj ąc si ę do Ŝy- cze ń urodzinowych, redakcja pragnie pokrótce przybli Ŝyć biografi ę naukow ą jed- nego z najwybitniejszych współczesnych polskich geopolityków i geografów poli- tycznych. Piotr Eberhardt urodził si ę 27 grudnia 1935 roku w Warszawie. W 1960 roku uko ńczył studia geograficzne na Uniwersytecie Warszawskim i od tego roku był niezmiennie zwi ązany [czasu na stałe zwi ązał si ę] z Instytutem Geografii i Prze- strzennego im. S. Leszczy ńskiego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk [In- stytutem Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczy ńskiego, utworzonym w ramach Polskiej Akademii Nauk], gdzie w 1968 r. uzyskał doktorat, a w 1977 r. habilitacj ę z nauk przyrodniczych w zakresie geografii na podstawie rozprawy pt. Koncentracja przestrzenna osadnictwa a produktywno ść przemysłu . Od 1983 r. wykładał na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Tytuł profesora z za- kresu nauk o Ziemi uzyskał w 1994 roku. W tym samym roku został wyró Ŝniony nagrod ą „Przegl ądu Wschodniego” za dorobek naukowy poświ ęcony problematyce wschodniej. W 2002 r. otrzymał nagrod ę naukow ą im. Stanisława Staszica PAN, dwa lata pó źniej został uhonorowany pa ństwow ą nagrod ą w 2004 r. nagrod ą pa ń- stwow ą Prezesa Rady Ministrów za wybitne osi ągni ęcia naukowe, a w 2009 r. na- grod ą i medalem Zygmunta Glogera. Piotr Eberhardt jest autorem licznych studiów z dziedziny geografii ekonomicz- nej, demografii, geografii ludno ści i osadnictwa, w tym problematyki narodowo- ściowej Europy Środkowej i Wschodniej w XX w. Specjalizuje si ę tak Ŝe w zakresie 7 geopolityki. Jest autorem przeszło 300 publikacji. Od 2009 roku piastuje funkcj ę przewodnicz ącego Rady Naukowej Polskiego Towarzystwa Geopolitycznego. Spo- śród licznych publikacji naukowych Profesora nale Ŝy wymieni ć: Rozmieszczenie i dynamika ludno ści wiejskiej w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku (War- szawa 1991), „ Polska granica wschodnia 1939-1945 (Warszawa 1992), Przemiany narodowo ściowe na Ukrainie XX wieku (Warszawa 1994), Przemiany narodowo- ściowe na Białorusi (Warszawa 1994), Mi ędzy Rosj ą a Niemcami. Przemiany naro- dowo ściowe w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku (Warszawa 1996), Przemiany narodowo ściowe na Litwie , (Warszawa 1998), Polska ludno ść kresowa. Rodowód, liczebno ść , rozmieszczenie (Warszawa 1998), Geografia ludno ści Rosji (Warszawa 2002), Ethnic Groups and Population Changes in Twentieth-Century Central-Eastern Europe. History , Data and Analysis (New York, London 2003), Polska i jej granice. Z historii polskiej geografii politycznej (Lublin 2004), Prze- miany demograficzno-etniczne na obszarze Jugosławii w XX wieku (Lublin 2005), Twórcy polskiej geopolityki (Kraków 2006). Z okazji 75. urodzin redakcja „Przegl ądu Geopolitycznego”, Zarz ąd Polskiego Towarzystwa Geopolitycznego oraz Zarz ąd Instytutu Geopolityki w Cz ęstochowie składaj ą Panu Profesorowi najserdeczniejsze Ŝyczenia. Wszystkiego najlepszego! dr Radosław Domke prezes Polskiego Towarzystwa Geopolitycznego z-ca redaktora naczelnego „Przegl ądu Geopolitycznego” 8 I. ROZPRAWY I OPRACOWANIA Mirosław SUŁEK „P RZEGL ĄD GEOPOLITYCZNY ” 2011, T . 3 METODYKA ANALIZY GEOPOLITYCZNEJ (NA PRZYKŁADZIE POT ĘGOMETRII ) Analiza geopolityczna jest metod ą badania stosunków mi ędzynarodowych, sta- wiaj ącą w centrum swojego zainteresowania jednostki polityczne (głównie pa ń- stwa) wraz z ich odwiecznymi interesami (celami) oraz mo Ŝliwo ściami ich osi ąga- nia w czasie i przestrzeni. Mo Ŝliwo ści działania na arenie mi ędzynarodowej okre śla pot ęga jednostek politycznych, dlatego w analizie geopolitycznej jest ona głównym przedmiotem zainteresowania. Z kolei próby jej szacowania czy mierzenia prowa- dz ą do pot ęgometrii. Celem artykułu jest próba przedstawienia metodyki analizy geopolitycznej na przykładzie pot ęgometrii, co oznacza, Ŝe przedmiotem jego zainteresowania b ędzie pot ęga jednostek politycznych, jej modelowanie i pomiar oraz formy pot ęgi. Wprowadzenie do analizy geopolitycznej Waga analizy geopolitycznej wynika z uznania stosunków mi ędzynarodowych jako gry sił i interesów ich uczestników, którzy działaj ą w czasie i przestrzeni w warunkach ograniczonych zasobów. To z kolei prowadzi do rywalizacji geopoli- tycznej, która jest gr ą o sumie zerowej (stałej), co oznacza, Ŝe korzy ść jednej strony jest strat ą drugiej, dokładnie w takiej samej wysoko ści. Jednostki polityczne rywa- lizuj ą o pot ęgę – w wyrazie syntetycznym w skali świata jest to zawsze 100% – ry- walizacja sprowadza si ę wi ęc do zabiegania o odpowiedni udział w tej cało ści. Zainteresowanie