De Boekenwereld. Jaargang 27 bron De Boekenwereld. Jaargang 27. Vantilt, Nijmegen 2010-2011 Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/_boe022201001_01/colofon.php Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn. i.s.m. 1 [Nummer 1] De Schiphol Airport Library Schiphol Airport Library De loze uurtjes op Schiphol tussen inchecken en vliegen worden sinds jaar en dag gevuld met het taxfree kopen van drank en sigaretten, in de rij staan voor een Skinny Latte bij Starbucks, (digitale) kaartspellen, en andere low brow-activiteiten. Al vanaf 2006 broedde een commissie op ideeën om het culturele niveau van de onvermijdelijke wachttijden na de douane wat op te krikken. Op 21 mei 2010 werd de vrucht van deze brainstormsessies geopend voor publiek: de Schiphol Airport Library. Niemand minder dan H.K.H. prinses Laurentien, algemeen bekend als liefhebster van het goede boek, zette de opening luister bij met haar aanwezigheid. Wat nu kan de cultuurminnende passagier verwachten wanneer hij de bibliotheek binnenloopt? Boeken, uiteraard. 1250 stuks, afkomstig uit de collectie van de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Voornamelijk vertaalde Nederlandse fictie, in bijna dertig talen (The Assault van Harry Mulisch, Blaue Montage van Arnon Grunberg, En Ros av Kött van Jan Wolkers). Daarnaast zijn er fotoboeken en filmpjes te zien die de reiziger een beeld geven van de Nederlandse cultuur (tulpenvelden, windmolens, de Afsluitdijk). Ook is er muziek van Nederlandse musici te beluisteren. Aan uitlenen doet men niet, alles dient ter plekke te worden geconsumeerd. Maar mocht men zo verknocht zijn geraakt aan Nederland dat men koste wat het kost een stukje ervan mee naar huis wil nemen, dan zijn er via een ingenieus systeem filmpjes te downloaden over genoemde onderwerpen. Leuk voor in het vliegtuig, aldus de website van de bibliotheek. De Boekenwereld. Jaargang 27 2 Naambordje van de Lambeth Palace Library De Boekenwereld. Jaargang 27 3 Henk Slechte De Lambeth Palace Library Lambeth Palace staat aan de Thames in Londen, schuin tegenover de Houses of Parliament. Hier resideert al ongeveer negenhonderd jaar de aartsbisschop van Canterbury, sinds het schisma met de rooms-katholieke kerk van 1534 het geestelijk hoofd van de Engelse staatskerk. Lambeth Palace huisvest sinds 1610 ook de bibliotheek van de Church of England, die tegelijk het archief van de aartsbisschop is. Wie dit niet weet zal de bibliotheek moeilijk vinden, want slechts een klein koperen bordje tegen de stenen van een verweerde muur, naast een wat verveloze deur, vermeldt Lambeth Palace Library. Wie op de bel drukt en door die deur gaat komt bij een volgende deur, waarachter schoonmaaksters op leeftijd van hun koffiepauze genieten. Alleen langs die weg komt de bezoeker, die overigens van harte welkom is, in de leeszaal van een van de oudste en rijkste Engelse publieke bibliotheken. Als die bezoeker dan ook nog een fototoestel tevoorschijn haalt en de leeszaal wil fotograferen, mag dat niet, want er zit iemand te studeren en die zou dat weleens niet kunnen willen... De Lambeth Palace Library herdenkt in 2010 dat aartsbisschop Richard Bancroft (1544-1610) 400 jaar geleden zijn persoonlijke bibliotheek naliet aan alle aartsbisschoppen van Canterbury die na hem in Lambeth Palace zouden resideren, en deed dat met een indrukwekkende tentoonstelling in de Great Hall van het paleis en met twee boeken. Het mooi geillustreerde Lambeth Palace Library. Treasures from the Collection of the Archbishops of Canterbury begeleidt de tentoonstelling. Hierin beschrijven deskundigen de zestig ‘schatten’ uit de collectie die in de Great Hall te zien waren. Het tweede boek is de geleerde en vuistdikke bundel From the Reformation to the Permissive Society. Die is uitgegeven door de Church of England Record Society en bevat de wetenschappelijke uitgave van dertien belangrijke teksten uit de collectie van de bibliotheek. De bezorgers zijn historici die deze teksten na grondig onderzoek hebben voorzien van inleidingen en annotaties. Het zijn onder veel meer de eerste catalogus van de bibliotheek uit 1612, het verslag van de viering van de wonderbaarlijke genezing van de krankzinnige koning George III uit 1789 en de Homosexual law reform van 1953-1967. De bundel kost £100, maar was bij de tentoonstelling te koop voor £25. De Boekenwereld. Jaargang 27 4 De Great Hall in 1886, afgedrukt in The Graphic, 31 juli 1886 Adjunct-bibliothecaris Gabriel Sewell praat vol bewondering over de stichter van de bibliotheek, maar noemt Bancroft in de Sunday Times van 13 mei 2010 desondanks een aartsbisschop met ‘sticky fingers’. Ze bedoelt daarmee dat Bancroft van zijn collega-autoriteiten, van geleerden en zelfs uit de bibliotheek van de koning boeken en documenten leende, maar die zelden teruggaf, waarna ze via zijn testament in de Lambeth Palace Library zijn terechtgekomen. De aartsbisschop kocht overigens zelf ook belangrijke stukken voor zijn bibliotheek en verwierf daarnaast boeken en handschriften uit kloosters die werden opgeheven. Een van de oudste en beroemdste voorbeelden daarvan is het Ierse MacDurnan Gospel uit de tweede helft van de negende eeuw, dat afkomstig was uit de Christ College Church in Canterbury die het ooit had gekregen van koning Athelstan van Wessex (924-939). Zelfs de eerdere eigenaars staan keurig in het handschrift vermeld. Gabriel Sewell heeft dit handschrift, met de romaanse en nooit helemaal voltooide Lambeth Bijbel uit de twaalfde eeuw én de Gutenberg Bijbel uit circa 1455 voor de tentoonstelling gekozen, omdat ze vindt dat die tot de belangrijkste schatten van de bibliotheek behoren. Bij de Lambeth Bijbel vertelt ze voorzichtig dat wordt onderzocht of onder de illustraties wellicht symbolen zijn die kunnen wijzen op een koninklijke provenance van deze bijbel. Bancroft was niet de eerste aartsbisschop van Canterbury die boeken en manuscripten verzamelde, maar wel de eerste die inzag dat een samenhangende en voor belangstellenden toegankelijke collectie van blijvend belang was voor de Church of England en daarmee voor het land. Dat zijn voorgangers ook al verzamelden, was logisch en zeker niet erg moeilijk in een tijd dat Hendrik VIII - op aanstichten van Thomas Cromwell - zijn vertrouweling en zijn plaatsvervanger als hoofd van de kerk, de katholieke kloosters liet sluiten en afbranden of afbreken. Veel belangrij- De Boekenwereld. Jaargang 27 5 ke manuscripten en boeken zijn toen verbrand of op andere manieren verdwenen, maar andere zijn gered door geestelijken die het belang ervan begrepen, zoals de latere aartsbisschop Matthew Parker die actief op zoek ging. De Great Hall in 2010 De anglicaanse aartsbisschoppen waren geleerde theologen en hadden boeken nodig om hun werk goed te kunnen doen. Zo beschreef John Strype, de zeventiende-eeuwse biograaf van Thomas Cranmer, de eerste aartsbisschop van de anglicaanse staatskerk, diens bibliotheek als een ‘pakhuis van kerkelijke geschriften uit alle tijden die beschikbaar was voor het gebruik door geleerden’. Een interessant boek uit Cranmers bibliotheek is het Booke of the Common Prayer and Administracion of the Sacraments and other Rites and Ceremonies of the Church: after the use of the Church of England uit 1549. Het was het eerste gebedenboek in het Engels en maakte het de kerkganger mogelijk de inhoud van de kerkdienst te volgen. Cranmer liet dit boek samenstellen omdat hij de kerk en de religieuze praktijk voor de gelovigen wilde vereenvoudigen. In 1549 werd het Engels dan ook wettelijk de officiële taal in de anglicaanse kerk. De Lambeth Bijbel, twaalfde eeuw Verschillende anglicaanse aartsbisschoppen waren actieve verzamelaars, zoals Matthew Parker, die Angelsaksische en andere manuscripten verzamelde en van Lambeth Palace al vroeg een centrum voor de studie van zulke manuscripten maakte, en aartsbisschop John Whitgift, wiens bibliotheek bij zijn dood in 1604 zelfs De Boekenwereld. Jaargang 27 zesduizend banden telde, waarvan twee- tot drieduizend naar Bancroft overgingen. Die bibliotheken waren echter particulier bezit en raakten na de dood van hun eigenaars vaak verspreid over andere verzamelingen. Bancroft was de eerste aartsbisschop die de noodzaak inzag van een publieke bibliotheek met een permanent karakter, maar ook hij kon slechts hopen dat zijn opvolgers zijn laatste wens zouden respecteren. Hij bouwde enige zeker- De Boekenwereld. Jaargang 27 6 heid in door in zijn testament te bepalen dat indien het zijn opvolgers en de koning niet zou lukken zijn verzameling als bibliotheek voort te zetten, die alsnog naar Chelsea College of de bibliotheek van de Universiteit van Cambridge zou gaan. Hij hoefde zich echter geen zorgen te maken. Koning Karel I bewonderde alles wat met wetenschap te maken had en vroeg zijn vertrouweling Francis Bacon hoe hij de toekomst van de bibliotheek het best kon garanderen. Die adviseerde een catalogus met beschrijvingen van alle manuscripten en boeken. Bancrofts opvolger was George Abbot, minstens zo'n gedreven bibliofiel en verzamelaar, en bevriend met sir Thomas Bodley die in 1602 in Oxford de bibliotheek stichtte, die als de Bodleian Library de bibliotheek van de Universiteit van Oxford is geworden. Bancroft, Abbot en Bodley hebben daarover waarschijnlijk met elkaar overlegd. Karel I en aartsbisschop George Abbot hebben Bancrofts laatste wens gewetensvol uitgevoerd en van diens verzameling de Lambeth Palace Library gemaakt, die sindsdien voor iedereen toegankelijk is en nog steeds actief verzamelt. De Gutenberg Bijbel, ca. 1455 Dankzij het voorstel