P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA ŚRODOWISKA OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1 : 50 000 Arkusz PARKOWO (394) Warszawa 2005 Autorzy: Anna Jurczak-Drabek ** , Izabela Bojakowska ** , Aleksandra Dusza ** , Anna Pasieczna ** , Hanna Tomassi-Morawiec ** , Krystyna Wojciechowska *, Główny koordynator MGP: Małgorzata Sikorska-Maykowska ** Redaktor regionalny: Katarzyna Strzemi ńska ** Redaktor tekstu: Sylwia Tarwid-Maciejowska ** * – Polgeol SA. Przedsi ębiorstwo Geologiczne. Zakład w Łodzi ** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2005 Spis tre ści I. Wst ęp - A. Jurczak-Drabek ............................................................................................ 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza - A. Jurczak-Drabek ............................... 5 III. Budowa geologiczna - A. Jurczak-Drabek ..................................................................... 7 IV. Zło ża kopalin - A. Jurczak-Drabek .............................................................................. 10 1. Kruszywa naturalne................................................................................................... 10 2. Torfy.......................................................................................................................... 13 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin - A. Jurczak-Drabek ............................................. 14 VI. Perspektywy wyst ępowania kopalin - A. Jurczak-Drabek ........................................... 17 VII. Warunki wodne - A. Jurczak-Drabek ........................................................................... 18 1. Wody powierzchniowe.............................................................................................. 18 2. Wody podziemne....................................................................................................... 18 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................ 21 1. Gleby - A. Pasieczna, A. Dusza ................................................................................. 21 2. Osady wodne - I. Bojakowska ................................................................................... 23 3. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi-Morawiec ........................................... 25 IX. Składowanie odpadów - K. Wojciechowska ................................................................. 28 X. Warunki podło ża budowlanego - A. Jurczak-Drabek .................................................. 38 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu - A. Jurczak-Drabek ................................................... 39 XII. Zabytki kultury - A. Jurczak-Drabek ........................................................................... 43 XIII. Podsumowanie - A. Jurczak-Drabek ............................................................................ 45 XIV. Literatura ...................................................................................................................... 47 I. Wst ęp Arkusz Parkowo Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGP) został wy- konany w Oddziale Górno śląskim Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Sosnowcu. Przy jego opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Parkowo Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 (MGGP) wykonanym w 2001 r. w Oddziale Górno śląskim Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Sosnowcu (Jurczak-Drabek, Ptak, 2001). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z instrukcj ą opraco- wania MGP (Instrukcja…., 2005). Mapa geo środowiskowa zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach informacyj- nych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi, geochemia środowiska i składowanie odpadów, warunki podło ża budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stano- wi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochro- ny środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studial- nych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospo- darowania przestrzennego, a tak że w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódz- kich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki od- padami. W trakcie opracowania mapy, zebrano i wykorzystano materiały informacyjne zebrane w: Centralnym Archiwum Geologicznym w Warszawie, Oddziale Ochrony Środowiska Wielkopolskiego Urz ędu Wojewódzkiego w Poznaniu, oraz Delegaturze w Pile, Wielkopol- skim Biurze Planowania Przestrzennego w Poznaniu oraz Pracowni Terenowej w Pile, Woje- wódzkim Oddziale Słu żby Ochrony Zabytków w Poznaniu oraz Delegaturze w Pile, w Urz ę- dach Miasta i Gminy: Rogo źno, Ryczywół, Oborniki, Instytucie Upraw, Nawo żenia i Glebo- znawstwa w Puławach, Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Poznaniu i De- legaturze w Pile oraz u u żytkowników złó ż. Dane dotycz ące złó ż kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opraco- wanych dla komputerowej bazy danych. 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Parkowo poło żony jest mi ędzy 16°45’00” a 17°00’00” długo ści geogra- ficznej wschodniej oraz pomi ędzy 52°40’00” a 52°50’00” szeroko ści geograficznej północ- nej. Pod wzgl ędem administracyjnym usytuowany on jest w północnej cz ęś ci województwa wielkopolskiego w gminach: Rogo źno, Oborniki, Ryczywół (wchodz ące w skład powiatu obornickiego), Połajewo (w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim), Budzy ń (w powiecie cho- dzieskim) oraz Murowana Go ślina (w powiecie pozna ńskim). Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski (Kondracki, 2001) teren arkusza Parkowo nale ży do prowincji Ni żu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pojezierzy Połu- dniowobałtyckich (fig. 1). Fig. 1 Poło żenie arkusza Parkowo na tle jednostek fizyczno-geograficznych wg J. Kondrackiego (2001) 1 - granice makroregionów, 2 - granice mezoregionów Pojezierza Południowobałtyckie Mezoregiony Pradoliny Toru ńsko-Eberswaldzkiej: 315.33 – Kotlina Gorzowska Mezoregiony Pojezierza Wielkopolsko-Kujawskiego: 315.51 – Pojezierze Pozna ńskie, 315.52 – Pozna ński Przełom Warty, 315.53 – Pojezierze Chodzieskie, 315.54 – Pojezierze Gnie źnie ńskie 5 Cz ęść zachodnia arkusza le ży w obr ębie makroregionu Pradolina Toru ńsko- Eberswaldzka w mezoregionie Kotlina Gorzowska, natomiast pozostała cz ęść omawianego obszaru w makroregionie Pojezierze Wielkopolskie w mezoregionach Pojezierze Chodzieskie i Pojezierze Gnie źnie ńskie. Kotlina Gorzowska jest szlakiem odpływu na zachód wód lodowcowo-rzecznych w subfazie kraje ńsko-wąbrzeskiej oraz w fazie pomorskiej. Wschodni ą cz ęś ci ą Kotliny Go- rzowskiej jest Mi ędzyrzecze Warty i Noteci. Jest to wysoki, tarasowy poziom lodowcowo- rzeczny. Charakterystyczn ą cech ą krajobrazu tego regionu s ą wydmy o wysoko ści wzgl ędnej 20-40 m, poro śni ęte borem sosnowym. Tereny wydmowe pozbawione s ą wód płyn ących (Kondracki, 2001). Na granicy gminy Oborniki i Ryczywół w zachodniej cz ęś ci arkusza znaj- duje si ę wielkie torfowisko zwane „Bagno Chlebowe”. Powstało ono przypuszczalnie wsku- tek nasuni ęcia si ę całego ci ągu wydm parabolicznych, które zatamowały odpływ wód na za- chód i utworzyły zastoisko. W rejonie Nowołoskoniec-Dąbrówka Le śna zachowana jest wy- spa wosoczyznowa, b ędąca pozostało ści ą po niegdy ś du żej i zwartej formie. Jest to wysoczy- zna morenowa płaska wznosz ąca si ę na wysoko ść 99 m n.p.m. Dominuj ącą form ą północnej cz ęś ci arkusza jest wysoczyzna morenowa płaska rozdzielona dolin ą Flinty. Charakteryzuje j ą płaski, monotonny krajobraz (Krygowski, 1961). Obszary wysoczyznowe zbudowane s ą z glin zwałowych, natomiast sandr Flinty i jej tarasy buduj ą piaszczysto-żwirowe utwory flu- wioglacjalne. Teren arkusza Parkowo poło żony jest w strefie klimatów Niziny Wielkopolskiej – re- gionu środkowopolskiego (Wo ś, 1994). Opady atmosferyczne s ą niskie, średnia roczna suma opadów wynosi poni żej 536 mm. Liczba dni z pokryw ą śnie żną wynosi 50. Charakterystycz- na jest przewaga opadów letnich (najwi ększe w lipcu) nad opadami zimowymi (najni ższe w lutym). Średnia temperatura roczna wynosi około 7,9ºC, przy czym najcieplejszym miesi ą- cem jest lipiec z temperatur ą średni ą 17,8ºC, najchłodniejszym natomiast stycze ń – 2,2ºC. Przewa żaj ą wiatry z kierunku zachodniego i południowo-zachodniego. Obszar arkusza Parkowo nale ży do słabo uprzemysłowionych. Ma on charakter rolniczy i le śny. Grunty orne zajmuj ą ok. 75% powierzchni arkusza, lasy pozostał ą cz ęść jego po- wierzchni. Skupiaj ą si ę one głównie w południowo-zachodniej cz ęś ci. Jest to wschodni kra- niec Puszczy Noteckiej. Wa żny potencjał zasobów środowiska naturalnego stanowi ą grunty rolne. Zdecydowana ich wi ększo ść to grunty chronione wysokich klas bonitacyjnych (I-IVa). Wyst ępuj ą te ż ł ąki na glebach pochodzenia organicznego zlokalizowane w dolinie Wełny i jej dopływów. Omawiany teren obfituje równie ż w ł ąki i pastwiska dostarczaj ące wysokiej jako- 6 ści pasze. Korzystne warunki naturalne i dobra struktura agrarna sprzyjaj ą rozwojowi rolnic- twa, a w szczególno ści uprawie zbó ż. Du żą rol ę odgrywa