Diagnose do Sector Alimentario Actual Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo Elaborado por: La boratorio do Territorio (LaboraT e)- USC Coordinación do traballo: ADR Mariñas- Betanzos Versión 11 de Novembro DIAGNOSE DO SISTEMA ALIMENTARIO DA RESERVA DE BIOSFERA MCeTM 1 CONTEXTO: A RESERVA DA BIOSFERA MARIÑAS CORUÑESAS E TERRAS DO MANDEO ............................ 5 1.1 UN TERRITORIO DE GRAN TRADICIÓN E POTENCIALIDADE PARA A PRODUCIÓN AGROALIMENTARIA ....... 6 1.2 A MARCA DE CALIDADE DA RESERVA DE BIOSFERA COMO INSTRUMENTO CLAVE PARA A DINAMIZACIÓN DO SECTOR AGROALIMENTARIO .................................................................................................................................. 9 1.2.1 A Marca “Reservas de la Biosfera Españolas” ............................................................................ 9 2 DESEÑO DUN PLAN ALIMENTARIO LOCAL LIGADO AO CRECEMENTO SUSTENTABLE E Á CREACIÓN DE EMPREGO VERDE ........................................................................................................................................ 11 2.1 OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DO PLAN ALIMENTARIO ................................................................................... 12 2.2 ACTUACIÓNS PREVISTAS EN 2014-2015 ..................................................................................................... 13 2.2.1 Accións na liña dos principios de sustentabilidade do Plan xa iniciadas ou previstas ............. 14 3 OBXECTO E ALCANCE DO DOCUMENTO ............................................................................................... 16 4 USOS DO SOLO NA RESERVA DE BIOSFERA ........................................................................................... 18 5 ANÁLISE DO SECTOR AGROALIMENTARIO NA RESERVA DE BIOSFERA .................................................. 20 5.1 ACTIVIDADE AGROPECUARIA ..................................................................................................................... 20 5.1.1 Cultivos de interese na RB ........................................................................................................ 26 1) Lúpulo ............................................................................................................................ 26 2) Trigo do país .................................................................................................................. 28 3) Produtos hortícolas ....................................................................................................... 28 4) Fruticultura .................................................................................................................... 29 Oportunidades: Proxecto en Estrella Galicia ......................................................................... 30 5) Planta ornamental ......................................................................................................... 31 5.1.2 Actividade gandeira .................................................................................................................. 32 5.2 EMPRESAS DE PRIMEIRA TRANSFORMACIÓN ............................................................................................ 36 5.3 PRODUTOS AGROALIMENTARIOS NO TERRITORIO .................................................................................... 36 5.3.1 Queixos e outros derivados lácteos ......................................................................................... 39 5.3.2 Pan de Carral ............................................................................................................................ 40 5.3.3 Cebola de Betanzos .................................................................................................................. 41 5.3.4 Viño da Terra de Betanzos ........................................................................................................ 41 Plan Alimentario da RB MCeTM Pág. 3 DIAGNOSE DO SISTEMA ALIMENTARIO DA RESERVA DE BIOSFERA MCeTM Ruta das Adegas: ................................................................................................................... 43 5.3.5 Galiña Piñeira ........................................................................................................................... 43 5.3.6 Recollida de algas con fins culinarios ....................................................................................... 44 5.3.7 Marmeladas e froita deshidratada ........................................................................................... 44 5.3.8 Plantas aromáticas e medicinais .............................................................................................. 45 5.3.9 Mel............................................................................................................................................ 45 5.4 PRODUCIÓN E CONSUMO ECOLÓXICO ....................................................................................................... 46 5.5 CANLES DE COMERCIALIZACIÓN ACTUAIS .................................................................................................. 48 5.6 INICIATIVAS ASOCIATIVAS NO SECTOR ....................................................................................................... 50 5.7 NORMATIVA DE AFECCIÓN MÁIS RELEVANTE ............................................................................................ 52 6 ANÁLISE DAFO .................................................................................................................................... 54 7 CONCLUSIÓNS ..................................................................................................................................... 59 BIBLIOGRAFÍA ........................................................................................................................................ 62 ANEXO I: .................................................................................................................................................. 1 MODELOS GUIÓNS DE ENTREVISTAS PARA A DIAGNOSE DO SISTEMA ALIMENTARIO ACTUAL E AXENTES ENTREVISTADOS ...................................................................................................................... 1 ANEXO II: ................................................................................................................................................. 1 DATOS DO SECTOR AGROPECUARIO ....................................................................................................... 1 ANEXO III: ................................................................................................................................................ 1 MAPEO DE AXENTES ................................................................................................................................ 1 Plan Alimentario da RB MCeTM Pág. 4 DIAGNOSE DO SISTEMA ALIMENTARIO DA RESERVA DE BIOSFERA MCeTM 1 CONTEXTO: A RESERVA DA BIOSFERA MARIÑAS CORUÑESAS E TERRAS DO MANDEO En maio de 2013, o territorio de actuación da Asociación de Desenvolvemento Rural Mariñas- Betanzos é declarada dentro do Programa MaB da UNESCO como Reserva de Biosfera “Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo” (RB MCeTM). Este recoñecemento ao territorio como lugar de experimentación de prácticas innovadoras para conciliar a actividade humana e a conservación do medio ambiente, abre novas oportunidades para traballar no fomento da sustentabilidade, contribuíndo a reducir a perda da biodiversidade conciliando aspectos ecolóxicos, sociais e económicos. Deste xeito, ademais das oportunidades ligadas á conservación ambiental e dos recursos naturais, perséguese o obxectivo dun desenvolvemento socioeconómico respectuoso co medio. A declaración do territorio como Reserva da Biosfera supón a existencia dun Plan de Xestión (2013-2022) cuxa finalidade é establecer as liñas de actuación concretas para o cumprimento dos obxectivos das Reservas da Biosfera. Garantir un desenvolvemento sustentable do espazo rural é clave para apoiar a mellora da renda das explotacións agrarias, incluíndo a mellora da calidade das producións, o respecto polo medio ambiente, o mantemento dos servizos ecosistémicos e a diversificación das actividades. Neste senso as Reservas da Biosfera deben xogar un papel clave no fomento de prácticas agrarias sustentables que permitan obter produtos de mellor calidade fomentando simultaneamente a conservación da biodiversidade. A candidatura foi promovida pola Asociación de Desenvolvemento Rural Mariñas- Betanzos, entidade xestora encargada de levar a cabo as distintas funcións ligadas á Reserva da Biosfera. O territorio declarado ocupa un total de 116.724 ha, o que representa o 14,33 % da superficie da provincia de A Coruña, repartidas en 17 concellos e unha poboación que suma practicamente 190.000 habitantes. Figura 1: Localización da Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo Plan Alimentario da RB MCeTM Pág. 5 DIAGNOSE DO SISTEMA ALIMENTARIO DA RESERVA DE BIOSFERA MCeTM 1.1 UN TERRITORIO DE GRAN TRADICIÓN E POTENCIALIDADE PARA A PRODUCIÓN AGROALIMENTARIA Historicamente, os concellos de Mariñas – Betanzos foron a horta da cidade da Coruña e dos principais núcleos de poboación próximos ao territorio. A historia de Mariñas-Betanzos está moi vinculada ás súas características xeográficas. A calidade dos solos e o seu clima temperado con influencia mariña – temperatura media anual de 13ºC e precipitacións moderadas – e a súa posición estratéxica nas proximidades da cidade da Coruña condicionaron a orientación do agro