OSMANLI ARAŞTIRMALARI THE JOURNAL OF OTTOMAN STUDIES SAYI / ISSUE 53 • 2019 OSMANLI ARAŞTIRMALARI THE JOURNAL OF OTTOMAN STUDIES İSTANBUL 29 MAYIS ÜNİVERSİTESİ OSMANLI ARAŞTIRMALARI THE JOURNAL OF OTTOMAN STUDIES Yayın Kurulu / Editorial Board Prof. Dr. İsmail E. Erünsal – Prof. Dr. Heath Lowry Prof. Dr. Feridun M. Emecen – Prof. Dr. Ali Akyıldız Prof. Dr. Bilgin Aydın – Prof. Dr. Seyfi Kenan Prof. Dr. Jane Hathaway – Doç. Dr. Baki Tezcan İstanbul 2019 Bu dergi Arts and Humanities Citation Index – AHCI (Clarivate Analytics), Scopus (Elsevier),Turkologischer Anzeiger ve Index Islamicus tarafından taranmakta olup TÜBİTAK ULAKBİM Sosyal ve Beşeri Bilimler veri tabanında yer almaktadır. Articles in this journal are indexed or abstracted in Arts and Humanities Citation Index – AHCI (Clarivate Analytics), Scopus (Elsevier), Turkologischer Anzeiger, Index Islamicus and TÜBİTAK ULAKBİM Humanities Index. Baskı / Publication TDV Yayın Matbaacılık ve Tic. İşl. Serhat Mah. 1256. Sokak No. 11 Yenimahalle / Ankara Tel. 0312. 354 91 31 Sertifika No. 15402 Sipariş / Order [email protected] www.isam.com.tr Osmanlı Araştırmaları yılda iki sayı yayımlanan uluslararası hakemli bir dergidir. Dergide yer alan yazıların ilmî ve fikrî sorumluluğu yazarlarına aittir. The Journal of Ottoman Studies is a peer-reviewed, biannual journal. The responsibility of statements or opinions uttered in the articles is upon their authors. İcadiye Bağlarbaşı caddesi 40, Bağlarbaşı 34662 Üsküdar-İstanbul, Tel. (0216) 474 08 50 Fax (0216) 474 08 74 www.isam.org.tr [email protected] © İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2019 Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies Sayı / Issue LIII · yıl / year 2019 Sahibi / Published under TDV İslâm Araştırmaları Merkezi ve İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi adına the auspices of Prof. Dr. Raşit Küçük – Prof. Dr. İbrahim Kâfi Dönmez Sorumlu Yazı İşleri Müdürü / Managing Publication Process Erdal Cesar Yayın Kurulu / Prof. Dr. İsmail E. Erünsal, Prof. Dr. Heath Lowry, Editorial Board Prof. Dr. Feridun M. Emecen, Prof. Dr. Ali Akyıldız, Prof. Dr. Bilgin Aydın, Prof. Dr. Seyfi Kenan, Prof. Dr. Jane Hathaway, Doç. Dr. Baki Tezcan Yayın Danışma Kurulu / Prof. Dr. Engin Deniz Akarlı (İstanbul Şehir Üniversitesi) Review Board Prof. Dr. Evangelia Balta (Yunanistan) Prof. Dr. Kemal Beydilli (İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi) Prof. Dr. Ali Birinci (Polis Akademisi, Ankara) Prof. Dr. Linda T. Darling (Arizona Üniversitesi) Prof. Dr. Suraiya Faroqhi (İbn Haldun Üniversitesi, İstanbul) Prof. Dr. Pál Fodor (Macar Bilimler Akademisi, Budapeşte) Prof. Dr. François Georgeon (Paris Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Enstitüsü) Prof. Dr. Şükrü Hanioğlu (Princeton Üniversitesi) Prof. Dr. Mehmet İpşirli (İstanbul Medipol Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet Karamustafa (Washington Üniversitesi, St. Louis) Prof. Dr. Ahmet Kavas (İstanbul Medeniyet Üniversitesi) Prof. Dr. Metin Kunt (Sabancı Üniversitesi) Prof. Dr. Gülru Necipoğlu (Harvard Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet Yaşar Ocak (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi) Prof. Dr. Abdülkadir Özcan (Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi) Prof. Dr. Henning Sievert (Heidelberg Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa Sinanoğlu (İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi) Prof. Dr. Abdeljelil Temimi (Tunus) Prof. Dr. Bahaeddin Yediyıldız (E. Hacettepe Üniversitesi) Kitâbiyat / Book Review Editor Doç. Dr. Emrah Safa Gürkan Yay. Kur. Sekreteri / Sec. of the Ed. Board Dr. Öğr. Üyesi Ertuğrul Ökten Sekreter Yrd. / Ass. Sec. of the Ed. Board Dr. Öğr. Üyesi Özlem Çaykent, Cengiz Yolcu, Abdullah Güllüoğlu, Sinan Kaya Style editor Adam Siegel Tashih / Correction Mustafa Birol Ülker – Prof. Dr. Bilgin Aydın Sayfa tasarım / Design Ender Boztürk ISSN 0255-0636 İÇİNDEKİLER / CONTENTS Osmanlı Mahkemelerinde Şâhitler: Şuhûdü’l-‘udûlden Şuhûdü’l-hâle Geçiş / Witnesses in the Ottoman Courts: The Transition from shuhûd al-‘udûl to shuhûd al-hâl • 1 İsmal E. Erünsal Vakıf Belgelerine Göre Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi Aileleri II: Âl-i Timurtaş Paşa / Families in the Formation Stage of the Ottoman Empire According to Endowment Deeds II: The Family of Timurtaş Paşa • 51 Vedat Turgut Umur Bey Taş Vakfiyesi: Esin ve İçerik Üzerine Bir Değerlendirme / Waqf Inscription of Umur Beg: A Study on Inspiration and Context • 121 Mustafa Çahan Keskn A Safavid Bureaucrat in the Ottoman World: Mirza Makhdum Sharifi Shirazi and the Quest for Upward Mobility in the İlmiye Hierarchy / Osmanlı Dünyasında Bir Safavi Bürokratı: Mirza Mahdum Şerif-i Şirazi ve İlmiye Hiyerarşisinde Yükseliş Arayışı • 153 Kioumars Ghereghlou The First Cretan Rebellion against the Ottoman Authority: Narratives and Sources / Osmanlı Egemenliğine Karşı İlk Girit Ayaklanması: Anlatılar ve Kaynaklar • 195 Yakup Öztürk Osmanlı İmparatorluğunda “Sürat” Topçuluğu II (1773-1807): Taktik, Talim, Muharebe Performansı ve Nizâm-ı Cedid / Rapid-Fire Artillery in the Ottoman Empire II (1773-1807): Tactics, Drill, Battlefield Effectiveness and the New Order • 231 Fath Yel – Ömer Gezer x Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Süryani Kilisesi ve Süryanilerin İdaresi / The Syriac Orthodox Church in the Late Period of Ottoman State and the Administration of the Syriac Orthodox Community • 287 Ramazan Erhan Güllü Kıbrıs Celvetiliğinde Unutulmuş Bir Mirasın Yeniden Hatırlanışı: Magosa Kutup Osman Efendi Türbe ve Dergâhının İnşa ve İhyası / Reminiscence of a Forgotten Inheritage in Celvetiyye of Cyprus: The Building and Revival of the Mausoleum and Dervish Lodge of Kutup Osman Efendi in Magosa • 321 Mustafa Eyyamolu – Nuran Kara Plehvaran KİTÂBİYAT / BOOK REVIEWS Martin Greve, Makamsız: Individualization of Traditional Music on the Eve of Kemalist Turkey Nevin Şahin • 353 Yavuz Aykan, Rendre la justice à Amid: Procédures, acteurs et doctrines dans le contexte Ottoman du XVIIIéme siécle Emre Elmas • 357 x Osmanlı Mahkemelerinde Şâhitler: Şuhûdü’l-‘udûlden Şuhûdü’l-hâle Geçiş* İsmail E. Erünsal** Witnesses in the Ottoman Courts: The Transition from shuhûd al-‘udûl to shuhûd al-hâl Abstract The institution of witness testimony played a critical role in the Ottoman judicial system. Judges (kadıs) made their final decisions almost solely on the basis of witness testimony. For this reason, great importance was attached to witness selection as the basis of justice, and careful methods were developed to prevent false testimony. Although this phenomenon was critical, scholarship on the institution of witnesses in the Ottoman judicial system, and on the witnesses themselves, is deficient. On one hand, there is no thorough-going study of the subject; the existing scholarship –from encyclopedia articles to doctoral dissertations, from published court registers to research on legal history– does little more than repeat the conventional wisdom. On the other hand, there are publications arguing that this system was a focus of unlawful practices. In this article, first of all, in order to establish the historical roots of the Ottoman im- plementation of şuhûdü’l-hâl, information will be provided on the concepts of ‘udûl/ şuhûd/şuhûdü’l-‘udûl in the medieval Islamic world, where they played an important role in judicial operations. Then a number of examples1 will be given from the court registers to show how witnesses were selected for particular cases in the Ottoman courts, and how the ta’dil and tezkiye” procedure was used to determine whether these witnesses were trustworthy. The final section will examine different categories of witnesses labeled “şuhûdu’l-hâl ” who are registered in legal deeds (hüccets) and in the court registers in which copies of these deeds were recorded. Different views put forward by researchers on the function of shuhûd al-hal in the judicial system will be * Makalemin hazırlanmasında her zaman olduğu gibi yardımlarını gördüğüm Prof. Dr. Bilgin Aydın ve Dr. Kenan Yıldız Beylere, özellikle metindeki Arapça ifadelerin tashihini yapan meslekdaşım Prof. Dr. Abdülkerim Özaydın’a ve makalemi inceleyerek değerli görüş ve tavsiyelerini ileten Mehmet Genç üstadımıza çok teşekkür ederim. ** İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi. 1 Bazı örneklerin tespitinde şu yayından yararlanılmıştır: İstanbul Kadı Sicilleri, 1-40, Proje Yöneticisi: M. Âkif Aydın, editör: Coşkun Yılmaz (İstanbul: İSAM Yayınları, 2010-2012). Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, LIII (2019), 1-50 1 OSMANLI MAHKEMELERİNDE ŞÂHİTLER discussed, and an attempt will be made to explain how the transition from şuhûdü’l- ‘udûl to şuhûdü’l-hâl occurred. Keywords: witness, ta’dîl and tazkiyya, false witness, court, court registers, shuhûd al-hâl, shuhûd al-‘udûl, ‘udûl. I Şâhitler İslâm hukuk sisteminde önemli bir yeri olan şâhitlik müessesesine fıkıh ki- taplarında ve kaza sistemi ile ilgili eserlerde2 geniş bir yer verilmiş ve şâhitte bu- lunması gereken vasıflar, kimlerin şâhit olabileceği, şâhitlerin şehadetlerinin hangi durumlarda kabul edileceği ve şâhitlik nisabı gibi konular detaylı bir şekilde ele alınmıştır.3 Orta Çağ İslâm dünyasında II/VIII. asırdan itibaren şâhitlik müessesesinin en iyi şekilde uygulanabilmesi için bazı düzenlemeler yapılmıştır. Örneğin dava- cıların mahkemeye getirdikleri şâhitlerin,4 şâhitliğe elverişli olup olmadığını tespit için açık ve gizli yürütülen ta‘dil ve tezkiye sistemi geliştirilmiştir.5 Erken dönem fıkıh literatürüne göre yazılı belgeler tek başına hukuki bir delil olarak kabul edilmemekte, bir belgenin delil olabilmesi için muhtevasının en az iki âdil şâhit tarafından doğrulanması gerekmekteydi. Mahkemelerde hazırlanan belgelerde zik- redilen şâhidlerin âdil olması büyük bir ehemmiyeti