TRADYCJA MAZOWSZA powiat szydłowiecki Przewodnik subiektywny Mazowiecki Instytut Kultury Warszawa 2016 Autor: Autorzy:S³awomir Kordaczuk Justyna Górska-Streicher T³umaczenie na jêzyk angielski: TłumaczenieMarek Czekañski na język angielski: Marek Czekański Redaktor serii: RedaktorAlicja Jankiewicz serii: (MCKiS) Alicja Jankiewicz (MIK) Redakcja: Redakcja:Ma³gorzata Gucman, Krzysztof Gucman Rafał Sarna Redakcja techniczna: ProjektTomasz i Grochowskiopracowanie DTP: Jacek Szymański Zdjêcia: Zdjęcia:S³awomir Kordaczuk Barbara Polakowska Wykorzystano równie¿ zdjêcia Krzysztofa Cabaja, Dariusza Dybciaka, Adolfa Ganiewskiego (Gancwola), Boles³awa Sadowskiego, Grzegorz Szczerbaciuka. Zdjêcia zabytkowych przedmiotów oraz fotografi e archiwalne pochodz¹ ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach, Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach i prywat- nych kolekcji: Jana Aleksandrowicza, W³odzimierza Bieguñskiego, Ma³gorzaty Borkowskiej, Tadeusza Groszka, S³awomira Kordaczuka, Alicji Kowalczyk, Adama Krzeskiego, Bogus³awa Mitury. Opracowanie grafi czne serii: Studio Komar, www.komar.com.pl ISBN 978-83-63427-96-2978-83-63427-26-9 ISBN 978-83-63957-09-4 © Copyright by Mazowiecki Instytut Kultury and authors © Copyright by Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki and S³awomir Kordaczuk Wydawca:Wydawcy: MazowieckiMazowieckie Instytut Centrum Kultury Kultury i Sztuki ul. Elektoralna 12 00-139 Warszawa www.mik.waw.plwww.mckis.waw.pl Druk:Agencja Drukarnia Wydawnicza TINTA, „Egros” Działdowo s.c. www.drukarniatinta.plul. Korotyñskiego 23 lok. 56 02-123 Warszawa tel./fax 22 823 48 78 e-mail: biuro@egros. pl 2 Tradycja Mazowsza 2 Tradycja Mazowsza powiat siedlecki.indd 2 2013-11-30 14:49:28 Spis treści Od Wydawcy ...................................................................................................................... 5 Warunki naturalne i walory przyrodnicze ............................................................................ 8 Zarys dziejów powiatu szydłowieckiego .............................................................................. 12 Dziedzictwo kulturowe regionu .......................................................................................... 22 Piaskowiec szydłowiecki ............................................................................................. 22 Muzyka i instrumenty ludowe ..................................................................................... 28 Życie codzienne szydłowieckich Żydów ....................................................................... 33 Heraldyka i symbolika samorządowa ........................................................................... 41 Ciekawe postacie związane z powiatem szydłowieckim ................................................ 43 Przewodnik subiektywny ................................................................................................... 48 Barak .......................................................................................................................... 48 Chlewiska .................................................................................................................. 50 Chronów .................................................................................................................... 61 Gąsawy ....................................................................................................................... 63 Guzów ........................................................................................................................ 66 Jastrząb ....................................................................................................................... 68 Krogulcza .................................................................................................................... 74 Łaziska ....................................................................................................................... 78 Mirów ......................................................................................................................... 81 Orońsko ..................................................................................................................... 84 Ostałów ...................................................................................................................... 92 Pawłów ....................................................................................................................... 95 Skłoby ........................................................................................................................ 99 Stefanków .................................................................................................................. 102 Szydłowiec .................................................................................................................. 106 Świerczek ................................................................................................................... 124 Wysoka ...................................................................................................................... 126 Zdziechów ................................................................................................................. 129 Oferta turystyczna i kulturalna ......................................................................................... 132 Informacja turystyczna .............................................................................................. 132 Muzea i kolekcje muzealne ........................................................................................ 132 Imprezy, festyny, koncerty .......................................................................................... 136 Kącik kulinarny ......................................................................................................... 138 Hotele, pensjonaty, agroturystyka ............................................................................... 140 Welcome to Lipsko County ............................................................................................... 141 Illustrations ...................................................................................................................... 143 Indeks geograficzny ........................................................................................................... 146 Słowniczek pojęć ............................................................................................................... 148 Wybrane pozycje bibliograficzne ........................................................................................ 151 Powiat szydłowiecki 3 4 Tradycja Mazowsza Od Wydawcy d 2004 roku Mazowiecki Instytut Kultury wiedzę w tym zakresie, sięgając do publikacji, O(dawniej Mazowieckie Centrum Kultury których tytuły autorzy zamieszczają w Biblio- i Sztuki) publikuje kolejne tomy z serii Trady- grafii. Książka zawiera też Indeks geograficz- cja Mazowsza. Są to monograficzne opracowa- ny, a na końcu Słowniczek pojęć, które wy- nia prezentujące walory historyczne i etnogra- magają zdefiniowania lub objaśnienia (wyrazy ficzne powiatów województwa mazowieckiego. oznaczone w tekście kolorem). Cel jest ambitny, a przy tym trudny – nie tyl- W tym miejscu konieczne są uściślenia ko ze względu na liczbę tomów, jakie chcemy określeń użytych w tytule serii Tradycja Ma- wydać w całym cyklu, ale przede wszystkim ze zowsza. Przewodnik subiektywny. względu na założenia merytoryczne. Mówiąc o tradycji, trzeba uwzględnić wie- Docelowo planujemy wydanie 38 tomów, le elementów – wzorce społeczne, obyczaje, odpowiadających liczbie powiatów w woje- kulturę duchową, charakterystyczne wytwory wództwie mazowieckim. Nie wykluczamy też kultury materialnej – wszystko, co ukształto- publikowania w ramach serii Tradycja Ma- wane w przeszłości, trwa do dziś. Kultywowa- zowsza dodatkowych tomów okazjonalnych nie tradycji polega na przekazywaniu z poko- lub tematycznych: nawiązujących do obcho- lenia na pokolenie istotnych dla danej zbioro- dzonych rocznic, przypominających sylwetki wości wartości kulturowych. znanych i cenionych osób związanych poprzez Sam tytuł serii Tradycja Mazowsza rów- urodzenie lub działalność z Mazowszem, nież traktujemy umownie, trzeba pamiętać omawiających w sposób przekrojowy lub syn- bowiem, że granice administracyjne zwy- tetyczny pewne zagadnienia charakterystycz- kle nie pokrywają się idealnie z historycznie ne dla regionu. ukształtowanymi krainami Polski. W kolej- W publikacjach z serii Tradycja Mazowsza nych tomach serii prezentowane są powiaty Czytelnicy odnajdą opisy najwartościowszych położone w województwie mazowieckim, elementów dziedzictwa kulturowego, przypo- które obejmuje – poza Mazowszem – rów- mnienie wydarzeń historycznych, uwagi doty- nież ziemie innych regionów: część Podlasia czące współczesnych walorów danego obsza- oraz ziemię radomską. Z kolei pewne obszary ru. W każdym tomie zamieszczamy Przewod- historycznie mazowieckie znalazły się poza nik subiektywny – prezentację miejscowości granicami naszego województwa, np. ziemia wybranych przez autora, a także część zaty- łomżyńska. tułowaną Oferta kulturalna i turystyczna – Podtytuł serii Przewodnik subiektywny z propozycjami tras wycieczkowych po powie- określa przyjęty przez nas indywidualny spo- cie, opisami potraw regionalnych itp. Również sób prezentowania regionu. Całość prac doku- turyści zagraniczni powinni być usatysfakcjo- mentacyjnych i wydawniczych przewidywana nowani informacjami w języku angielskim: jest na kilka lat, założyliśmy więc, że różni wyczerpującym streszczeniem