P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz WIELGOWO (229) Warszawa 2009 Autorzy: SŁAWOMIR M ĄDRY*, WITOLD POPIELSKI *, ANNA PASIECZNA**, PAWEŁ KWECKO**, HANNA TOMASSI-MORAWIEC**, GRA śYNA HRYBOWICZ*** Główny koordynator MG śP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA** Redaktor regionalny planszy A: ALBIN ZDANOWSKI** Redaktor regionalny planszy B: ANNA GABRY Ś-GODLEWSKA** Redaktor tekstu: JOANNA SZYBORSKA-KASZYCKA** * – Przedsi ębiorstwo Usług Geologicznych „Kielkart”, ul. Starowapiennikowa 6, 25-113 Kielce ** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa *** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne „Polgeol” SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa ISBN… Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp (Sławomir M ądry) ............................................................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (Witold Popielski) .............................................. 4 III. Budowa geologiczna (Sławomir M ądry) .................................................................................. 6 IV. Zło Ŝa kopalin (Sławomir M ądry) .............................................................................................. 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (Sławomir M ądry) ........................................................... 11 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (Sławomir M ądry) ..................................... 12 VII. Warunki wodne (Sławomir M ądry) ....................................................................................... 14 1. Wody powierzchniowe..................................................................................................... 14 2. Wody podziemne.............................................................................................................. 15 VIII. Geochemia środowiska......................................................................................................... 18 1. Gleby (Anna Pasieczna, Paweł Kwecko) ......................................................................... 18 2. Pierwiastki promieniotwórcze (Hanna Tomassi-Morawiec) ........................................... 20 IX. Składowanie odpadów (Gra Ŝyna Hrybowicz) ........................................................................ 23 X. Warunki podło Ŝa budowlanego (Sławomir M ądry) ................................................................ 29 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (Witold Popielski) ................................................................ 30 XII. Zabytki kultury (Witold Popielski) ........................................................................................ 35 XIII. Podsumowanie (Sławomir M ądry, Gra Ŝyna Hrybowicz) .................................................... 35 XIV. Literatura............................................................................................................................... 37 I. Wst ęp Arkusz Wielgowo Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 został opracowany w 2008 r. w Przedsi ębiorstwie Usług Geologicznych „Kielkart” w Kielcach (plansza A) i w Przedsi ębiorstwie Geologicznym „Polgeol” SA w Warszawie (plansza B). Map ę sporz ą- dzono zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” (2005), na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000, w układzie współrz ędnych 1942. Przy opracowywaniu niniejszego arkusza wykorzystana została Mapa geologiczno-gos- podarcza Polski w skali 1:50 000 arkusz Wielgowo, wraz z materiałami autorskimi (Jendry- sik, Pawlikowska, 1997). Mapa ta jest kartograficznym odwzorowaniem wyst ępowania kopalin oraz gospodarki zło Ŝami na tle wybranych elementów: górnictwa i przetwórstwa kopalin, hydrogeologii, geo- logii in Ŝynierskiej, przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Ponadto przedstawia stan geo- chemiczny gleb i osadów wodnych oraz mo Ŝliwo ści deponowania odpadów. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Zawarte na mapie informacje mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju wojewódz- twa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach eko- fizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą po- moc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony śro- dowiska oraz planów gospodarki odpadami. Materiały niezb ędne do opracowania niniejszej mapy zebrano w: − Centralnym Archiwum Geologicznym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w War- szawie, − Urz ędach Wojewódzkim i Marszałkowskim w Szczecinie, − urz ędach powiatowych, miejskich i gminnych, − nadle śnictwach Lasów Pa ństwowych. Zebrane informacje uzupełnione zostały zwiadem terenowym przeprowadzonym we wrze śniu i pa ździerniku 2008 roku. 3 Mapa przygotowana jest w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP). Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Wielgowo wyznaczaj ą współrz ędne 14°45’–15°00’ długo ści geogra- ficznej wschodniej i 53°20’–53°30’ szeroko ści geograficznej północnej. Jego powierzchnia wynosi około 305 km 2. Teren omawianego arkusza poło Ŝony jest w województwie zachodniopomorskim, obejmuj ąc tereny trzech powiatów: goleniowskiego (gminy Goleniów i Maszewo), stargardz- kiego (gmina i miasto Stargard Szczeci ński oraz gmina Kobylanka) i gryfi ńskiego (gmina Stare Czarnowo) oraz miasta (na prawach powiatu) Szczecin. Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 2002) teren obj ęty arkuszem na- le Ŝy w cało ści do makroregionu Pobrze Ŝe Szczeci ńskie, obejmuj ąc mezoregiony: Dolin ę Dol- nej Odry w cz ęś ci północno-zachodniej, Równin ę Goleniowsk ą w centralnej, Równin ę No- wogardzk ą w północno-wschodniej, Równin ę Pyrzyck ą w południowo-wschodniej oraz nie- wielki fragment Wzgórz Bukowych na południowym-zachodzie. Dolina Dolnej Odry to płaski, podmokły obszar, poprzecinany g ęst ą sieci ą rowów me- lioracyjnych, poło Ŝony na wysoko ści 3–5 m n.p.m. Równina Goleniowska zajmuje przewa Ŝaj ącą cz ęść obszaru arkusza. Stanowi j ą, gene- ralnie płaska, nachylona ku zachodowi, w stron ę jeziora D ąbie, piaszczysta równina, le Ŝą ca na poziomie 20 – 25 m n.p.m. Jej powierzchnia urozmaicona jest przez osta ńce morenowe oraz liczne wały wydmowe i zagł ębienia wytopiskowe. W morfologii terenu wyró Ŝnia si ę do- lina Iny, rozcinaj ąca równin ę na gł ęboko ść 10 – 15 m. Równina Nowogardzka, wznosz ąca si ę na wysoko ść od 45 do 60 m n.p.m., jest falist ą wysoczyzn ą morenow ą, o powierzchni urozmaiconej pagórkami kemowymi, drumlinami, ozami i zagł ębieniami po bryłach martwego lodu. Przecinaj ą j ą liczne rynny polodowcowe o przebiegu północ–południe i północny zachód–południowy wschód. W niektórych rynnach utworzyły si ę niewielkie jeziora, inne dały pocz ątek sieci dolin rzecznych. Równina Pyrzycka jest obszarem nizinnym i równinnym, poło Ŝonym na wysoko ści od 30 do 40 m n.p.m., otaczaj ącym od południa i wschodu jezioro Miedwie. Wzgórza Bukowe wyst ępuj ą tylko w niewielkim fragmencie, na południowym zacho- dzie omawianego obszaru. Jest to pasmo wzgórz o genezie glacitektonicznej, wyrastaj ące nie- jako z nisko połoŜonych równin, dochodz ące w kulminacjach do wysoko ści 148 m n.p.m. 4 Obszar omawianego arkusza znajduje si ę w obr ębie zachodniopomorskiego regionu klimatycznego (Wo ś, 1999). Średnia temperatura roczna waha si ę od +7,5 do +8°C. Roczna suma opadów wynosi średnio 630 mm. Dni z pokryw ą śnie Ŝną jest średnio 50, z przymroz- kami 90. Okres wegetacyjny trwa 210–220 dni. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Wielgowo na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica mezoregionu Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie Makroregion: Pobrze Ŝe Szczeci ńskie Makroregion: Pojezierze Zachodniopomorskie Mezoregiony: Mezoregiony: 313.23 – Puszcza Wkrza ńska 314.42 – Pojezierze Choszcze ńskie 313.24 – Dolina Dolnej Odry 314.43 – Pojezierze I ńskie 313.25 – Równina Goleniowska 313.26 – Wzniesienia Szczeci ńskie 313.27 – Wzgórza Bukowe 313.28 – Równina Wełty ńska 313.31 – Równina Pyrzycka 313.32 – Równina Nowogardzka Wi ększo ść powierzchni arkusza pokryta jest lasami. Wchodz ą one w obr ęb Puszczy Goleniowskiej i Bukowej. Licznie wyst ępuj ą równie Ŝ ł ąki, zajmuj ące zmeliorowane obszary torfowiskowe. U Ŝytki rolne znajduj ą si ę we wschodniej cz ęś ci terenu, gdzie wyst ępuj ą gleby 5 I –IVa klasy bonitacyjnej. Uprawia si ę przede wszystkim: zbo Ŝa (pszenic ę i Ŝyto), buraki cu- krowe, ziemniaki, warzywa i owoce. Ponadto hoduje si ę tu: bydło, trzod ę chlewn ą i drób. Na terenie arkusza poza wschodnimi dzielnicami Szczecina: Wielgowem, Jezierzycami i Płoni ą, nie wyst ępuj ą inne miasta. Przemysł rozwini ęty jest na mał ą skal ę. W Rurce firma Xella Polska sp. z o.o. produkuje betony komórkowe Do ich wytwarzania wykorzystywane s ą piaski kwarcowe ze zło Ŝa „Łozienica (Kliniska)”, usytuowanego na obszarze arkusza Gole- niów. Bran Ŝę drzewn ą reprezentuje, działaj