MUZEUM ARCHEOLOGICZNE W POZNANIU FONTES ARCHAEOLOGICI POSNANIENSES ANNALES MUSEI ARCHAEOLOGICI POSNANIENSIS VOL. XXXVI (1987-1988) MUZEUM ARCHEOLOGICZNE W POZNANIU II FONTES ARCHAEOLOGICI POSNANIENSES ANNALES MUSEI ARCHAEOLOGICI POSNANIENSIS VOL. XXXVI ( 1987- 1988) Radą Redakcyjna Redaktor Lech Krzyżaniak ( ( Sekretarz Redakcji Stanisław Jasnosz ' I Adres Redakcji ul. Wodna 27, 61-785 Poznań v i Recenzenci •/ ■■ doc. dr J. Fogel, prof. dr hab. B. Gediga, prof. dr hab. Z. Kurnatowska, prof. dr hab. T. Wiślański !! Rysunki 1 • . 'i S. Bakiera, Z. Głogowski, Z. Karolczak, J. Kędelska, A. Meatoga, M. Ratajczak, D. Rękosiewicz, G. Soroka, J. Stiller, B. Walkowski, J. Wrzesiński \ Zd j ąc ia ' i J. Fogel, J. Śliwa, Archiwum fotogr. Muzeum Archeologicznego w Poznaniu Tłumaczenia Stanisław Jasnosz (niem.), M. Kobusiewicz, J. Śliwa, M. Ziółkowska (ang.) Printed in Poland ISSN 0071.6963 Muzeum Archeologiczne — Poznań Nakład 700+25. Ark. wyd. 33,65, ark. druk. 28. Papier drukowy sat. kl. III, 80 g. Oddano do składania w czerwcu 1987 r. Druk ukończono w październiku 1988 r. Zam. nr 378/234. B-8/493. Cena 600,— zł Drukarnia Uniwersytetu lm. A. Mickiewicza w Poznaniu STUDIA I MATERIAŁY ' ’ plejstoceńskie stanowisko z liściakami ........ 1 Wanda Tetzlaff: Ratownicze badania wykopaliskowe osady kultury pu­ charów lejkowatych w Śremie, woj. p o zn ań sk ie...................................... 37 HenrykKlunder: Groby ludności kultury ceramiki sznurowej w Podga ju, stanowisko 6A, woj. w ło c ła w s k ie ............................................................. 45 Jacek Wierzbicki: Z badań nad wczesną epoką brązu na Pomorzu Środkowym . ....................................................... 53 Leszek Ziąbka, Bogusław Marynia k: Cmentarzysko z II i prze­ łomu II na III okres epoki brązu w Borku stanowisko 1, gm. Godziesze Wielkie, woj. k a l i s k i e ..............................................................................59 Bogdan Łuczak: Ludzkie szczątki kostne z cmentarzyska w Borku, woj. kaliskie . .......................................... ............................................... 89 Zenon Głogowski: Materiały z cmentarzyska kultury łużyckiej w Białej, stanowisko 83, woj. pilskie .......................................................................93 Alicja1Budnik, Mariola Jóźwiak: Analiza antropologiczna prze­ palonych szczątków ludzkich z cmentarzyska kultury łużyckiej w Białej, stanowisko 83, woj. pilskie . ....................................... ....... .119 Grażyna Soroka: Dwa groby skrzynkowe ludności kultury pomorskiej ze Stobna, woj. pilskie ..... ........................................121 Jerzy Fogel, Andrzej Sikorski, Sławomir Bakiera: Uwagi na temat relacji wybranych elementów średniowiecznej aglomeracji śremskiej! (gród-miasto-przeprawa warciańska) . ............................................... 137 Eliza Na urno wicz-Smigaels k a: Wykaz nabytków Muzeum Archeolog gicznego w Poznaniu w laitach 1972 -1973 ....... 159 SPRAWOZDANIA Z NOWYCH ODKRYĆ Zenon Głogowski: Sprawozdanie z badań ratowniczych przeprowadzo­ nych na cmentarzysku, kultury pomorskiej w Mieścisku, stanowisko 7, woj. pilskie * ...... .........................................173 Ali.cja Budnik, Mariola Jóźwiak: Wyniki badań antropologicznych spalonych szczątków ludzkich z cmentarzyska kultury pomorskiej w Mieś­ cisku, woj. poznańskie . ................................................177 DZIAŁALNOŚĆ MUZEALNA Wanda Tetzlaff: Sprawozdanie z działalności Muzeum Archeologicznego iw Poznaniu w roku 1986 ....................................... ....................................... 179 Zenon Głogowski: Wystawa „Średniowieczne wsie na Morawach wyświe­ tlę badań archeologicznych” . .... • . 185 PRACE I MATERIAŁY Z ZAKRESU ARCHEOLOGII POWSZECHNEJ Joachim Śliwa: Qasr el-Sagha. Studies on the Middle Kingdom and the Second Intermediate Period Settlements in 1979-1985 . 199 Joachim Boessneck: Tierknochen aus.der Spätzeit dn Minshat Abu Omar (Ägypten) . .... ... 217 STUDIEN UND MATERIALIEN Michał Kobusiewicz, Jacek Kabaciński: Wojnowo „a" — Late Pleistocene site with tanged p o i n t s .............................................................. 1 Wanda Tetzlaff: Rettungsgrabungen auf der Siedlung der Trichterbecher­ kultur in Srerin, Woiwodschaft P o z n a ń ...................................................... 37 Henryk Klunder: Gräber der schnurkeramischen Kultur in Podg^j, Fund­ stelle 6a, Gemeinde Aleksandrów Kujawski, Woiw. Włocławek // 45 Jacek Wierzbicki: Zu den Forschungen über frühe Bronzezeit in M itte lp o m m e 'rn ............................................................................................ 53 Leszek Ziąbka, Bogusław Maryn i ak: Gräberfeld aus der II. und aus der Wende der II. und III. Periode der Bronzezeit in Borek, Fundstelle 1, Gemeinde Godziesze Wielkie, Wciiw. K a l i s z .............................. 59 Bogdan Łuczak: Menschliche Knochenreste aus dem Gräberfeld in Borek, Woiw. K a l i s z ............................... ! ......................................... 89 Zenon Głogowski: Materialien aus d,em Gräberfeld der Lausitzer Kultur in Biała, Fundstelle 83, Gemeinde Trzcianka, Woiw./Piła 93 Alicja Budnik, Mariola J ó ź w i a k: Anthropologische Analyse der verbrannten Menschenresten aus dem Gräberfeld der Lausitzer Kultur in Biała, Fundstelle 83, Wodw. Piła ............................................................... 119 Grażyna Soroka: Zwei Steinkistengräber der Pommerschein Kultur aus Stobno, Woiw. Piła ........ .... 121 Sławomir Bakier a, Andrzej Sikorski Adam Wójciak: Zu den Laboruntersuchungen der physischen Eigenschaften der Keramik aus der Siedlung in Wanszkowo in M ittelpom em ............................................... 129 Jerzy Fogel, Andrzej -S ikorski, Sławomir Baki era: Bemer­ kungen zur Relation der ausgewählten Elemente der mittelalterlichen Ag-i glomeration von Srem (Burgwall-Stadt-Wartheüberfahrt) .... 137 Eliza Naumowicz-Smigielska: Neuerwerbungen des Archäologi­ schen Museums dn Poznań in den Jahren 1972 - 1973 ...... 195 BERICHTE ÜBER NEUE ENTDECKUNGEN Zenon Głogowski: Bericht über Rettungsgrabungen auf dem Gräberfeld der Pommerschen Kultur in Mieścisko, Fundstelle 7, Woiw. Poznań . 173 Alicja Budniak, Mariola Jóźwiak: Ergebnisse der anthropologi­ schen Untersuchungen der verbrannten Menschenreste vom Gräberfeld der Pommerschen Kultur in Mieścisko, Woiw. Poznań ....................................... 177 MUSEUMSTÄTIGKEIT Wanda Tetzlaff: Tätigkeitsbericht des Archäologischen Museums Poznań in 1986 . • • • • • • • 179 Zenon Głogowski: Die Ausstellung „Mittelalterliehe Dörfer in Mähren im Lichte der archäologischen Forschungen” .............................................. 185 STUDIEN I MATERIALIEN ZU DER ALLGEMEINEN ARCHÄOLOGIE Joachim Sliwa: Qasr el-Sagha. Studies an the Middle Kingdoan and the Second Intermediate Period Settlements in 1979 -1985 ............................... 189 Joachim Boessneck: Tierknochen aus der Spätzeit (6.-4. Jh. v. Chr. in /Minahat Abu Omar (Ä g y p te n )...................................................................... 217 STUDIA I MATERIAŁY STUDIEN UND MATERIALIEN Michał Kobusiewicz, Jacek Kabaciński Wojnowo „a” — późnoplejstoceńskie stanowisko z liściakami Wojnowo „a” — a Late Pleistocene site with tanged points Stanowisko „a” znajduje się na północnym krańcu dratów o boku 1 m. Debitaż lokalizowano w obrębie miejscowości Wojnowo, około 150 m na północ od szo­ metra kwadratowego i warstwy głębokościowej, nato­ sy asfaltowej skręcającej w tym miejscu do przesmyku miast rdzenie, narzędzia retuszowane i obiekty zasługu­ między jeziorami Wojnowskim i Babimojskim oraz przy­ jące na szczególną uwagę, w ramach warstwy z dokład­ lega swym wschodnim końcem do drogi polnej idącej nością do kilku centymetrów. wzdłuż wschodniego brzegu Jeziora Babimojskiego. Więk­ Celem tego opracowania jest szczegółowe opublikowa­ szość stanowiska leży w ogrodzie posesji G. Jungow- nie i porównanie materiałów z dwóch skupień: 1/75 i III/ skiej; tam też znalazły się oba omawiane skupienia. /75 (ryc. 2) oraz umiejscowienie tych materiałów w po­ Z badań sondażowych i powierzchniowych wiadomo, że dziale chronologiczno-kulturowym późnego paleolitu Pol­ stanowisko ciągnie się co najmniej kilkadziesiąt metrów ski północno-zachodniej. na północ (ryc. 1). Stanowisko Wojnowo „a” znajduje się w pobliżu wą­ skiego przesmyku dzielącego jeziora Wojnowskie i Ba- bimojskie, które zbiegają się w tym miejscu w kształcie litery V otwartej ku północy. Omawiane poniżej sku­ pienia wyrobów krzemiennych zalegały w stropie piasz- czysto-żwirowej terasy wyciętej przez jezioro rynnowe w sandrze młodszym od fazy poznańskiej ostatniego zlo­ dowacenia (Nowaczyk 19). Zabytki krzemienne występo­ wały z reguły w horyzoncie A i B dobrze wykształcone­ go profilu glebowego, nie głębiej niż do 80 cm od po­ wierzchni. Górne warstwy stanowiska i planigrafia za­ bytków zakłócone zostały przez współczesną orkę, któ­ rej ślady zachowały się bardzo wyraźnie. Planigrafia zabytków z warstw niższych zachowała się z pewnością lepiej, lecz również w pewnym stopniu została zakłóco­ na przez korzenie i wykroty wielu pokoleń drzew pora­ stających niegdyś stanowisko. Osady założono na płas­ kiej powierzchni terasy na wschodnim brzegu Jeziora Babimojskiego, w odległości około 50 m od dawnej linii Ryc. 1. Położenie stanowiska „a” w Wojnowie, gm. Kargowa brzegowej jeziora. Fig. 1. Wojnowo ”a”, Kargowa County. Locatłon of the site Stanowisko znane było już przed II Wojną Światową, PLANIGRAFIA a materiały zeń zbierali amatorzy niemieccy.