1 Eser Adı: Göç Bağlantıları 2012 Projesi | Adalar_Kreuzberg_Stockholm_Xanthi Migration Connections 2012 Project | Princes’ Islands_Kreuzberg_Stockholm_Xanthi ISBN: 978-975-9119-34-8 Editör Editor Deniz Koç Yayınlayan Publisher Adalı Yayınları Tel Phone +90 216 382 64 30 Faks Fax +90 216 382 52 90 Tarih Date 2012 Dili Language Türkçe-İngilizce Baskı Print Tüm Baskı (Seçil Ofset) Basım Yeri Printed in İstanbul Tasarım ve Grafik Uygulama Design and Graphic ApplicationArne Uebel Gülşah Sağlam Uebel [email protected] [email protected] Bu kitapçıkta kullanılan görsel malzemelerden bağışçıları belirtilmeyenler Adalar Müzesi arşivlerinden sağlanmıştır. Bunlar ve diğer görsel malzemeler Adalar Müzesi’nden yazılı izin alınmadan hiçbir şekilde kullanılamaz. The donators of the visual materials who were not indicated in this catalog were provided from the Museum of the Princes’ Islands archives.These and other visual materials cannot be used in any way without the written approval of the Museum of the Princes’ Islands. 2 Bu program AB veTürkiye Cumhuriyeti tarafından ortaklaşa finanse edilmektedir. This Program is co-funded by the European Union and the Republic ofTurkey. Kurucular Founders İşbirliği ile In cooperation with Bu yayının içeriğinden yalnızca Adalar Müzesi sorumlu olup, herhangi bir şekilde AB’nin görüşlerini yansıttığı şeklinde yorumlanamaz. The content of this publication is the sole responsibility of Museum of the Princes’ Islands and can in no way be taken to reflect the views of the EU. 3 4 Göç Bağlantıları Sergisi 2012 Projesi Migration Connections Exhibition 2012 Project küratör curator müze teknolojileri & sergileme deniz koç museum technology & display harikalar kutusu sergi tasarımı exhibition design bülent özden sözlü tarih oral history banu barmak eda yiğit grafik tasarım graphic design çeviri translation gülşah sağlam uebel lingo turk danışmanlık ve dil hizmetleri arne uebel çeviri redaksiyon translation editing sergi katılımcıları exhibitors kathleen hamilton gündoğdu belma akşit bahattin akşit dijital baskı digital print hakan akçura tüm baskı murat güvenç berlin kreuzberg müzesi basın iletişim press communication iskeçe xanthi folklor müzesi marjinal porter novelli müze icra kurulu museum executive board bülent özden deniz koç halim bulutoğlu suay aksoy teşekkürler acknowledgements aslı yalap, cihan baydur, cihan yiğin, dagmar nordberg, gesine arfken, hikmet eliz, kiki christodoulou, martin düspohl, mine timur bragner, rafet garip, sami karabıyıkoğlu, sirje miller, şerif ali coşkuner, özcan ayanoğlu, paschalis xanthopoulos, teoman göral, tilbe saran, yasemin avanoğlu adalar belediyesi islands municipality büyükada su ürünleri kooperatifi büyükada water products cooperative heybeliada faytoncular derneği heybeliada coachman association goethe enstitüsü istanbul şubesi goethe institute istanbul branch stockholm nacka belediyesi H.A.M.N müzesi stokholm nacka municipality H.A.M.N museum maltepe üniversitesi maltepe university müzecilik meslek kuruluşu derneği association of museum professionals sinefekt post prodüksiyon stüdyosu sinefekt post production studio tarih vakfı history foundation ve sözlü tarih görüşmelerine destek verenlere and oral history interviewees… 5 İçindekiler Sunuş Prologue Önsöz Foreword Yazılar Adalar’a Göç Araştırması Adalar’da Yaşayanlar ve Yaşamları Üstüne Research of Internal Migration to Princes‘ Islands; About the Residents and Their Lives İstanbul Adalar İlçesinde Toplumsal Yapı ve Göç Araştırması: Niceliksel Alan Araştırması Study on Social Structure and Internal Migration in Princes’ Islands of Istanbul; Quantitative Fieldwork Adalar ve İstanbul Metropoliçi Hareketlilik Princes’ Islands and İstanbul Intermetropolitan Mobility Günaydın | Epilog | İsveç Göçmen Bürosu‘na Açık Mektup | Asansörler, Asansörler! 1-2 Goodmorning | Epilogue | Open letter to Swedish Migration Board | Elevators, Elevators! 1-2 Kreuzberg Semti Türk Göçmenlerin Kısa Öyküsü Short History of Turkish Immigrants Doğunun Tütün Kenti İskeçe ve Göçmen Tütün İşçileri Xanthi, Tobacco and Migrant Tobacco Workers’ City of East… 6 İçindekiler Index I? Sunuş Prologue Halim Bulutoğlu 08 Önsöz Foreword Deniz Koç 10 Yazılar Articles A Adalar’a Göç Araştırması Adalar’da Yaşayanlar ve Yaşamları Üstüne Belma Akşit 12 Research of Internal Migration to Princes‘ Islands; About the Residents and Their Lives İstanbul Adalar İlçesinde Toplumsal Yapı ve Göç Araştırması: Bahattin Akşit 48 Niceliksel Alan Araştırması Study on Social Structure and Internal Migration in Princes’ Islands of Istanbul; Quantitative Fieldwork Adalar ve İstanbul Metropoliçi Hareketlilik Murat Güvenç 84 Princes’ Islands and İstanbul Intermetropolitan Mobility Günaydın | Epilog | İsveç Göçmen Bürosu‘na Açık Mektup | Hakan Akçura 98 Asansörler, Asansörler! 1-2 Goodmorning | Epilogue | Open letter to Swedish Migration Board | Elevators, Elevators! 1-2 Kreuzberg Semti Türk Göçmenlerin Kısa Öyküsü Martin Düspohl 130 Short History of Turkish Immigrants Doğunun Tütün Kenti İskeçe ve Göçmen Tütün İşçileri Kiki Christodoulou140 Xanthi, Tobacco and Migrant Tobacco Workers’ City of East… 7 2010 yılında kurulan Adalar Müzesi,Türkiye’de AB destekli ilk müzecilik programından proje desteği alan müzeler arasına katılma başarısını gösterdi. AB-Türkiye Kültürlerarası Diyalog Müzeler Hibe Programı (The Civil Society Facility EU - Turkey Intercultural Dialogue: Museums (ICD-MUSE) Program) kapsamında“Türkiye’de Kent Müzeciliğine Giriş” başlıklı projemiz, henüz müzemiz açılmadan hazırlanmıştı. İstanbul’un ilk kent müzesi olan Adalar Müzesi için böyle bir proje çok anlamlıydı. Yunanistan Midilli ve İsveç Stokholm’ün merkez ilçelerinden Nacka’dan müzelerle ortak çalışma SUNUŞ sonucu, birçok aktivite ile birlikte müzenin ilk sergilerinden birini bu program kapsamında açmayı hedeflemiştik. Avrupa Birliği Programı gecikti, 2011 Kasım ayında başlayabildi. Bu arada Yunanistan’daki krizden etkilenerek kapılarını kapatmak zorunda kalan ortağımız değişti. Ama yineYunanistan’dan İskeçe Folklor Müzesi (Folk Museum of Xanthi) ortağımız oldu. Projenin ürünlerinden biri olacak serginin konusunu, ortaklarımız ve iştirakçilerimizle işbirliği sürecinde belirleyecektik. İlginç bir şekilde, hem Stokholm Nacka Belediyesi’ne bağlı H.A.M.N Müze projesi ve hem de İskeçe Folklor Müzesi, tıpkı Adalar gibi, iç ve dış göç hareketlerinin kentleri üzerinde yarattığı etkileri gündemlerine almışlar ve bu alanda çalışmalar yapmaktaydılar. 2011 yılı sonunda, yani bu projeye başladığımızda, Adalar Müzesi olarak biz de göç sorunsalını tartışmaya başlamış ve 2014 yılını kendimize hedef olarak koymuştuk. Dolayısıyla, belirlediğimiz bir dizi konu arasından “göç” sergi konusu olarak öne çıktı. Ve proje kapsamında açtığımız sergiye, 2014’te yapacağımız büyük çaplı sergiler dizisine bir geçiş oluşturması için“Göç Bağlantıları Sergisi Projesi” adını verdik.Yani serginin kendisi 2 hatta 3 yıllık dev bir projenin bir parçası haline geliverdi. Bu proje ve sergi çalışmalarında, en az ortaklarımız kadar aktif işbirliği içinde bulunduğumuz bir başka müze de vardı. Kreuzberg, bilindiği gibi Berlin’de küçük İstanbul olarak anılan bir semt. Kreuzberg Müzesi, Berlin’in neredeyse göç ile şekillenmiş bu bölgesinin çok aktif, verimli ve çalışkan bir müzesi. Sergimizde onların büyük katkısı oldu. İlk teşekkürümüz, Kreuzberg Müzesi direktörü Martin Düspohl ve Kreuzberg Müzesi küratörlerinden Özcan Ayanoğlu’na. Ve Stockholm Nacka Belediyesi H.A.M.N Müzesi İletişim Koordinatörü Sirje Miller, Müze Danışmanı Dagmar Nordberg, Xanthi Folklor Müzesi Müdürü Paschalis Xanthopoulos, Sanat Tarihçi Kiki Christodoulou, Basın Danışmanı Sami Karabıyıkoğlu’na, Goethe Enstitüsü İstanbul Şubesi’nden Anna Esser’e, Köln Kent Müzesi’nden Sascha Pries ve elbette kent müzeciliği deneyimleri ile çok sevgili Amsterdam Tarih Müzesi Küratörü Annemarie de Wildt’e katkıları için teşekkürlerimizi unutmuyoruz. Umuyoruz ki, bu proje onlarla uzun yıllar sürecek işbirliğimizin başlangıcı olacak. İsveç‘te yaşayan güncel sanatçımız Hakan Akçura‘ya göçmen deneyimlerini paylaştığı ilgi çekici işleri ile sergiye katıldığı için çok teşekkür ederiz. Bu proje kapsamında Adalar’da çok önemli bir saha çalışması da gerçekleşti. Maltepe Üniversitesi’nin değerli öğretim üyeleri Prof. Dr. Belma Akşit ve Prof. Dr. Bahattin Akşit’in 21 doktora, yüksek lisans ve lisans öğrencisinin katılımıyla yürüttüğü araştırma çalışması Adalar’daYaşayanlar veYaşamları üzerine çok değerli verileri müzeye kazandırdı. Bu veriler hem bu kitabın, hem de serginin ana unsurlarından birini oluştururken, gelecekte yapacağımız çalışmalara da çok önemli bir altlık yarattı. Bu altlık, Şehir Üniversitesi Şehir Araştırmaları Merkezi Direktörü Prof. Dr. Murat Güvenç tarafından farklı biçimlerde değerlendirebileceğimiz ve kullanabileceğimiz haritalar ve veri tabanları haline getirildi. Hocalarımıza ve öğrencilerine müteşekkiriz. Hem bu projeyi ve hem de sergiyi koordine eden ve serginin küratörlüğünü yapan müze küratörümüz Deniz Koç başta olmak üzere, proje ve müze çalışanlarına, Bülent Özden, EdaYiğit, CihanYiğin, Murat Devres, Ali Çerçioğlu, Çetin Kebapçı’ya ve serginin grafik tasarımlarını yapan Gülşah Sağlam Uebel ve Arne Uebel’e müzemizin küratoryal kurulu üyelerine de teşekkür ediyoruz. Ve son olarak, bu projeye destek veren Avrupa Birliği, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın değerli yönetici ve çalışanlarına da teşekkürü borç biliyoruz. Halim Bulutoğlu Dr. Mustafa Farsakoğlu Adalar Vakfı Başkanı Belediye Başkanı 8 Island Foundation President Princes’ Islands Mayor Museum of the Princes’ Islands, established