INWENTARYZACJA OBIEKTÓW PRZYRODNICZYCH - GMINA KOLONOWSKIE W skład gminy wchodz ą miasto Kolonowskie – osiedle Fosowskie i 3 sołectwa: Spórok, Staniszcze Małe, Staniszcze Wielkie OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY KOLONOWSKIE Gmina Kolonowskie (niem. Gemeinde Colonnowska ; dawn. gmina Staniszcze Wielkie ) - gmina miejsko-wiejska w województwie opolskim , w powiecie strzeleckim . Poło żenie geograficzne i krótka charakterystyka Gmina Kolonowskie poło żona jest na pograniczu województw opolskiego i śląskiego. Znajduje si ę przy drodze wojewódzkiej nr 463 – w odległo ści 25 km od autostrady A4. Gmina Kolonowskie graniczy od północny i wschodu z gmin ą Dobrodzie ń, od zachodu z gmin ą Ozimek, od południa z gminami Strzelce Opolskie, Jemielnica i Zawadzkie. Gmin ę zamieszkuje około 6.250 osób. Gmina stanowi 11,23% powierzchni powiatu Struktura powierzchni Gminy Dobrodzie ń Kolonowskie wchodzi w skład Równiny Opolskiej nale żą cej do Niziny Śląskiej. Powierzchnia gminy wynosi 83,61 km², w tym przypada na u żytki rolne 22 %, a u żytki le śne 73 %. 75 GMINA KOLONOWSKIE Obszarowe formy ochrony przyrody Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie o powierzchni 179305 ha został powołany w 1988 roku w centralnej i zachodniej cz ęś ci województwa opolskiego. W 1999 roku w jego zachodniej i centralnej cz ęś ci utworzono Stobrawski Park Krajobrazowy. W granicach tego obszaru znajduj ą si ę obszary le śne gminy Kolonowskie. W granicach Lasów Stobrawsko-Turawskich znalazło się kilka zespołów przyrodniczo- krajobrazowych oraz kilkadziesi ąt u żytków ekologicznych i pomników przyrody. Niezliczona ilo ść cieków, stawy hodowlane, źródła, polodowcowe moreny i wydmy stanowi ą o wysokich walorach krajobrazowych i przyrodniczych tego terenu. Na obszarze Lasów Stobrawsko- Turawskich stwierdzono wyst ępowanie wielu chronionych gatunków ro ślin i zwierz ąt. Jednym z najciekawszych obiektów poło żonych na tym terenie jest Jezioro Turawskie. Jego najbli ższe otoczenie jest miejscem gniazdowania wielu ciekawych gatunków ptaków. Zbiornik stanowi te ż wa żne miejsce odpoczynku i żerowania dla ptaków migruj ących. Z tego wzgl ędu został zaliczony do ostoi ptactwa wodnego o randze europejskiej. W my śl postanowie ń ustawy o ochronie przyrody obszar chronionego krajobrazu to obiekt pełni ący poza funkcj ą przyrodniczo-krajobrazow ą funkcj ę turystyczno-rekreacyjn ą. Lasy Stobrawsko- Turawskie, ze wzgl ędu na przewag ę borów sosnowych maj ących du że walory bioterapeutyczne (działaj ą koj ąco, przeciwastmatycznie i odka żaj ąco), posiadaj ą du że znaczenie dla turystyki i wypoczynku mieszka ńców okolicznych miast. Rozporz ądzeniem Wojewody Opolskiego z dnia 3 lutego 1997r. (Dz. Urz. Woj. Opol. nr 4 z dn. 14 lutego 1997r., poz. 28) w województwie opolskim ustanowiono 7 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, w tym trzy poło żone na terenie gminy Kolonowskie. S ą to: zespół przyrodniczo-krajobrazowy Pod D ębami (cz ęś ciowo w gminie Zawadzkie), zespół przyrodniczo-krajobrazowy Nad Brzyniczk ą i zespół przyrodniczo-krajobrazowy Kocia Góra. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Pod D ębami Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Pod D ębami poło żony jest, według zapisu w rozporz ądzeniu, w gminie Zawadzkie, natomiast w rzeczywistości wi ększa jego cz ęść znajduje si ę w obr ębie gminy Kolonowskie, o której w rozporz ądzeniu si ę nie wspomina. 76 Całkowita powierzchnia wynosiła 328,92 ha i obejmowała oddziały le śnictwa D ębie (w granicach gminy Zawadzkie) oraz cz ęść le śnictw Haraszowskie i Piotrowina, poło żonych w gminie Kolonowskie. Rozporz ądzeniem Wojewody Opolskiego Nr 151/P/8/2003 z dnia 8 grudnia 2003 roku zwi ększono powierzchni ę obszaru chronionego do 456,69 ha. Przedmiotem ochrony jest kompleks le śny w dolinie Małej Panwi, którego bogatsza przyrodniczo cz ęść znajduje si ę w obr ębie gminy Kolonowskie. Celem ochrony jest zachowanie terenu ze wzgl ędu na unikalne walory krajobrazowe, interesuj ące zbiorowiska ro ślinne i miejsce wyst ępowania wielu rzadkich gatunków ro ślin oraz zwierz ąt (Spałek 1999b). Atrakcj ę krajobrazow ą stanowi tu meandruj ąca rzeka z licznymi zakolami i zró żnicowanymi brzegami (Fot. 3). Nad rzeka rosn ą liczne okazałe, pomnikowe d ęby szypułkowe Quercus robur o interesuj ących kształtach (Fot. 13). Stwierdzono wyst ępowanie m.in.: wawrzynka wilczełyko Daphne mezereum , lilii złotogłów Lilium martagon , rosiczki okragłolistnej Drosera rotudnifolia , mieczyka dachówkowatego Gladiolus imbricatus , włosienicznika rzecznego Batrachium fluitans , turzyc ę nitkowat ą Carex lasiocarpa . Wyst ępuj ą tu rzadkie gatunki zwierz ąt, głównie ptaków: dzi ęcioł czarny Dryocopus martius , dzi ęcioł zielonosiwy Picus canus , pliszka górska Motacilla cinerea , puszczyk Strix aluco oraz wydra Lutra lutra , gniewosz plamisty Coronella austriaca , pachnica d ębowa Osmoderma eremita i in. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Nad Brzyniczk ą Przedmiotem ochrony jest dolina rzeki Brzyniczki na odcinku mi ędzy Kolonowskiem a Pludrami. Obszar ten jest cenny przyrodniczo i krajobrazowo ze wzgl ędu na malownicze meandry rzeczne, a okoliczne lasy s ą urozmaicone dzi ęki śródle śnym ł ąkom. Czyste wody Brzyniczki s ą miejscem wyst ępowania gatunków ryb i skorupiaków. Żeruje tu tak że wiele gatunków zwierz ąt. Jej urwiste brzegi porastaj ą liczne gatunki mchów i w ątrobowców. W najbli ższym s ąsiedztwie rzeki ci ągn ą si ę liczne wzniesienia morenowe poro śni ęte borami sosnowymi, w których wyst ępuje wiele chronionych i rzadkich gatunki ro ślin, np.: widłak go ździsty Lycopodium clavatum , kalina koralowa Viburnum opulus , wawrzynka wilczełyko Daphne mezereum i in. Spo śród gatunków zwierz ąt tu wyst ępuj ących, do najciekawszych nale ży zimorodek Alcedo atthis , śliz Barbatula barbatula oraz mał ż gałeczka rzeczna Sphaerium rivicola . Na terenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego znajduje si ę równie ż na tzw. Regolowiec. Są to pozostało ści po osadzie hutniczej zało żonej w 1696 roku przez hrabiego Filipa Colonny koło Rogolowej Góry. Powstał tu wtedy niewielki zakład hutniczy, który pracował do 1861 77 roku oraz osada składaj ąca si ę z 8 domów hutniczych i le śniczówki. Osada przetrwała do pocz ątków XX w. Do dnia dzisiejszego istniej ą pozostało ści po dawnej zaporze wodnej. Rozporz ądzeniem Wojewody Opolskiego Nr 151/P/8/2003 z dnia 8 grudnia 2003 zwi ększono powierzchni ę obszaru chronionego ze 118 ha do 155,43 ha. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Kocia Góra Przedmiotem ochrony jest obszar le śny (bory sosnowe) z ła ńcuchami wzniesie ń morenowych z najwy ższ ą w okolicy Koci ą Gór ą oraz kompleks malowniczych stawów hodowlanych zwanych Pluderskimi Stawami. Na kompleksach stawów stwierdzono wyst ępowanie chronionych gatunków ro ślin, m.in. gr ąż ela żółtego Nuphar lutea , pływacza zwyczajnego Utricularia vulgaris . Na ich obrze żach rozwin ęła si ę interesuj ąca ro ślinno ść szuwarowa i błotna. Na wysychaj ących brzegach zbiorników wodnych wykształca si ę pó źnym latem i jesieni ą ro ślinno ść drobnych terofitów, tj. ro ślin o krótkim czasie aktywnego życia, prze żywaj ących niekorzystny okres w postaci nasion. Do najciekawszych z nich nale żą ponikło jajowate Eleocharis ovata i turzyca ciborowata Carex cyperoides . W s ąsiedztwie stawów rozwin ęły si ę niewielkie torfowiska. Wyst ępuje w nich wiele chronionych i rzadkich gatunki ro ślin, np.: owado żerne rosiczka okr ągłolistna Drosera rotundifolia . W gł ębszych partiach stawów rozwijaj ą si ę zbiorowiska ro ślin podwodnych i pływaj ących. W otaczaj ących stawy borach sosnowych wyst ępuje m.in. widłak go ździsty Lycopodium calvatum i m ącznica lekarska Arctostaphyllos uva-ursi . Stawy Pluderskie s ą jedynym w gminie miejscem l ęgów nast ępuj ących gatunków ptaków wodnobłotnych: perkozka Tachybaptus ruficollis , cyraneczki Anas crecca , łyski Fulica atra , kokoszki Gallinula chloropus , żurawia Grus grus oraz trzciniaka Acrocephalus arundinaceus . Jest to jedno z nielicznych miejsc gdzie liczniej odbywaj ą gody płazy (traszka zwyczajna Triturus vulgaris , żaba wodna Rana esculenta , żaba trawna Rana temporaria , ropucha szara Bufo bufo , ropucha zielona Bufo viridis ). Dodatkowo jest to wa żny w skali gminy obszar lęgów chronionych: potrzosa Emberiza schoeniclus i trzcinniczka Acrocephalus scirpaceus . Rozporz ądzeniem Wojewody Opolskiego Nr 151/P/8/2003 z dnia 8 grudnia 2003 zwi ększono powierzchni ę obszaru chronionego z 284 ha do 370,36 ha. Użytki ekologiczne Po raz pierwszy u żytki ekologiczne w gminie Kolonowskie utworzono rozporz ądzeniem Wojewody Opolskiego z dnia 3 lutego 1997r. (Dz. Urz. Woj. Opol. nr 4 z dnia 12 lutego 78 1997, poz. 28). Na terenie gminy obj ęto t ą form ą ochrony 17 obiektów, wszystkie znajduj ą si ę na obszarach administrowanych przez Nadle śnictwo Zawadzkie (tym samym lokalizacja obszaru chronionego podawana jest według podziału ALP). W trakcie bada ń terenowych prowadzonych w latach 1997-2002 wielokrotnie okazywało si ę, że wyst ępuj ą liczne ró żnice mi ędzy zapisem w rozporz ądzeniu a stanem faktycznym. Dokumentem porz ądkuj ącym zapisy (m.in. wprowadzono lokalne nazewnictwo, dokonano tak że zmian granic i powierzchni obszarów chronionych, poł ączono s ąsiaduj ące ze sob ą małe u żytki, zlikwidowano dwa u żytki o nazwach „Jaskółka” i „Rudzik”) jest Rozporz ądzenie nr 151/P/9/2003 Wojewody Opolskiego z dnia 8 grudnia 2003 roku w sprawie uznania za u żytki ekologiczne (Opole, dnia 29 grudnia 2003 r.) Zgodnie z nowym dokumentem w gminie Kolonowskie znajduje si ę 13 użytków ekologicznych (numeracja u żytków ekologicznych