PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA ŚRODOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz WRONKI (392) Warszawa 2005 Autor: Leonard Jochemczyk*, Anna Pasieczna***, Aleksandra Dusza***, Hanna Tomassi-Morawiec***, Grażyna Hrybowicz**, Krystyna Wojciechowska** Główny koordynator MGGP: Małgorzata Sikorska−Maykowska*** Redaktor regionalny: Katarzyna Strzemińska*** Redaktor tekstu: Sylwia Tarwid - Maciejowska*** *Katowickie Przedsiębiorstwo Geologiczne sp. z o.o., Al. W. Korfantego 125 a, 40-156 Katowice ** Przedsiębiorstwo Geologiczne „POLGEOL” SA, ul. Berezyńska 39, 03-908 Warszawa ** Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2005 Spis treści I. Wstęp (L. Jochemczyk) ..................................................................................................... 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (L. Jochemczyk) ......................................... 5 III. Budowa geologiczna (L. Jochemczyk) .............................................................................. 7 IV. Złoża kopalin (L. Jochemczyk).......................................................................................... 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (L. Jochemczyk)....................................................... 12 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (L. Jochemczyk) .................................. 13 VII. Warunki wodne (L. Jochemczyk).................................................................................... 13 1. Wody powierzchniowe ............................................................................................... 13 2. Wody podziemne ........................................................................................................ 14 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 16 1. Gleby (A. Dusza, A. Pasieczna.................................................................................... 16 2. Osady wodne (I. Bojakowska)..................................................................................... 19 3. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi−Morawiec) ............................................ 21 IX. Składowanie odpadów (G. Hrybowicz, K. Wojciechowska)........................................... 24 X. Warunki podłoża budowlanego (L. Jochemczyk) ........................................................... 31 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (L. Jochemczyk)............................................................. 32 XII. Zabytki kultury (G. Hrybowicz, L. Jochemczyk, K. Wojciechowska) ............................. 35 XIII. Podsumowanie (L. Jochemczyk) ..................................................................................... 36 XIV. Literatura......................................................................................................................... 38 I. Wstęp Arkusz Wronki Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 został wykonany w Katowickim Przedsiębiorstwie Geologicznym w Katowicach zgodnie z „Instrukcją opra- cowania Mapy geośrodowiskowej Polski (Instrukcja... 2005). Przy opracowaniu niniejszego arkusza wykorzystane zostały archiwalne materiały wykonanej w 2001 roku w Oddziale Gór- nośląskim Państwowego Instytutu Geologicznego w Sosnowcu Mapy geologiczno- gospodarczej Polski arkusz Wronki (392) w skali 1:50 000 (Gałka, 2001). Mapa ta jest karto- graficznym odwzorowaniem występowania kopalin oraz gospodarki złóż kopalin na tle wy- branych elementów: górnictwa i przetwórstwa kopalin, hydrogeologii, geologii inżynierskiej, przyrody, krajobrazu i zabytków kultury, stanu geochemicznego gleb i osadów wodnych oraz możliwości deponowania odpadów. Materiały niezbędne do opracowania mapy zebrano w: Wydziale Ochrony Środowiska i Rolnictwa Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu, Wydziale Ochrony Śro- dowiska Zamiejscowego Oddziału Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Pile, Ośrodku Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego w Warszawie, Oddziale Zamiejscowym Wojewódz- kiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Pile, siedzibie Wojewódzkiego Konserwatora Za- bytków w Poznaniu i Pile oraz Centralnym Archiwum Geologicznym Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Materiały zebrano również w: urzędach gmin, starostwach po- wiatowych, Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach oraz u użytkowni- ków złóż. Oparto się również na obserwacjach dokonanych podczas zwiadu terenowego prze- prowadzonego w marcu 2005 r. Dane dotyczące złóż kopalin zamieszczono w kartach informacyjnych złóż wykonanych dla potrzeb komputerowej bazy danych. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i ad- ministracji państwowej zajmujących się zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postanowień ustawy o zagospodarowaniu prze- strzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mogą być wykorzysty- wane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a także w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowią ogromną pomoc przy wykony- waniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar objęty arkuszem Wronki położony jest między 16°15’ i 16°30’ długości geogra- ficznej wschodniej oraz między 52°40’ i 52°50’ szerokości geograficznej północnej. Całość jego terenu leży w obrębie województwa wielkopolskiego. Pod względem admi- nistracyjnym północna część arkusza usytuowana jest w gminach Wieleń i Lubasz należących do powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Południową część tego obszaru stanowi fragment powiatu szamotulskiego z miastem i gminą Wronki oraz gminami Obrzycko i Ostroróg. Według fizycznogeograficznej regionalizacji Polski obszar arkusza Wronki należy do prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pojezierzy Południowobałtyckich, ma- kroregionów Pradoliny Toruńsko −Eberswaldzkiej i Pojezierza Wielkopolskiego (Kondracki, 2002). Niemal cały teren arkusza znajduje się w obrębie mezoregionu Kotliny Gorzowskiej, tylko część południowa arkusza należy do mezoregionu Pojezierza Poznańskiego (Fig. 1). W obrębie Kotliny Gorzowskiej położone są tereny na północ od Warty. Jest to rozległa forma dolinna stanowiąca Międzyrzecze Warciańsko-Noteckie, w obrębie którego można wy- dzielić dwie terasy. Terasa górna wyróżnia się koncentracją wydm o wysokości do 97 m n.p.m. Terasa środkowa rozciąga się niezbyt szerokim pasem wzdłuż doliny Warty. Wą- ski obszar po obu stronach Warty zajmuje holoceńska terasa zalewowa. W obrębie mezoregionu Pojezierza Poznańskiego leżą tereny znajdujące się na lewym brzegu Warty, na zapleczu moren fazy poznańskiej. Przedstawiają one dosyć płaską po- wierzchnię moreny dennej (Równina Szamotulska) o wysokości nieprzekraczającej 80- 90 m n.p.m. Powierzchnia terenu arkusza jest generalnie nachylona ku południowemu zachodowi. Rzędne terenu zawierają się w granicach od 37 m n.p.m. w dolinie rzeki Warty do 97 m n.p.m. na wydmach w okolicy Rzecina. Obszar leżący na północ od Warty (ponad 75 % powierzchni arkusza) zajmuje Puszcza Notecka, należąca do największych kompleksów le- śnych w kraju. Tereny leżące na południe od Warty są terenami rolniczymi. Występują tu uro- dzajne gleby należące przeważnie do klas bonitacyjnych od I do IVa. Teren arkusza położony jest w regionie klimatycznym Dolnej Warty (Woś, 1994). W re- gionie tym występują 264 dni w roku z pogodą ciepłą, 73 dni z przymrozkową, a 28 dni z mroźną. Opady atmosferyczne mieszczą się w przedziale 500−600 mm (średnio 570 mm). Najwyższe opady występują najczęściej w maju i lipcu, natomiast najniższe są w styczniu i lutym. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi od 7º do 8º C, a okres wegetacyjny trwa 5 210−220 dni. Ogólne warunki klimatyczne modyfikowane są przez lokalne czynniki fizjogra- ficzne, takie jak: pokrycie roślinne, stosunki wodne i rodzaj gruntu. Fig. 1. Położenie arkusza Wronki na tle jednostek fizyczno-geograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 − granica makroregionu, 2 − granica mezoregionu Prowincja: NIŻ ŚRODKOWOEUROPEJSKI Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie Makroregion: Makroregion Makroregion Pojezierze Wielkopolskie Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka Pojezierze Południowopomorskie Mezoregiony: Mezoregion: Mezoregiony: 315.51 – Pojezierze Poznańskie 315.33 – Kotlina Gorzowska 314.63 – Równina Drawska 315.53 – Pojezierze Chodzieskie 314.64 – Pojezierze Wałeckie Na obszarze arkusza nie występują złoża o znaczących zasobach surowców. Gminy w jego obrębie mają wybitny charakter rolno-leśny. Głównym ośrodkiem administracyjnym, gospodarczym i komunikacyjnym na tym terenie jest miasto Wronki zamieszkane przez około 6 13 tysięcy ludzi. Największym zakładem przemysłowym w tym mieście jest fabryka wytwa- rzająca sprzęt gospodarstwa domowego „AMICA WRONKI SA”. Poza tym we Wronkach znajdują się Zakłady Przemysłu Ziemniaczanego „ZETPEZET”, producent sprzętu spawalni- czego „POMET WRONKI”, a także producent detali z blach stalowych oraz ocynkowanych „ANDREPOL WRONKI”. W pozostałych miejscowościach i wioskach znajdują się jedynie niewielkie zakłady usługowe oraz przetwórnie zaspokajające potrzeby lokalnej społeczności. Miasto Wronki są bardzo ważnym węzłem kolejowym i drogowym. Przebiega przez nie linia kolejowa łącząca Śląsk i Warszawę z portami morskimi