Plan Odnowy Miejscowości Czumsk Duży, Gmina Rogowo Załącznik do Uchwały Nr XXXI/30/14 Rady Gminy Rogowo z 13 listopada 2014 roku PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI C Z U M S K D U Ż Y NA LATA 2014-2020 Czumsk Duży, Rogowo 2014 1 Plan Odnowy Miejscowości Czumsk Duży, Gmina Rogowo SPIS TREŚCI:. 1. Charakterystyka miejscowości Czumsk Duży ……………………….. 3 1.1. Położenie geograficzne……………………………………………………3 1.2. Historia …………………….….…………………………………………...4 1.3. Uwarunkowania przyrodnicze………………………………………….6 2. Analiza zasobów miejscowości Czumsk Duży..…………………………9 2.1. Inwentaryzacja zasobów społecznych………………………...........9 2.2. Inwentaryzacja infrastruktury………………………………………..13 3. Analiza SWOT dla miejscowości Czumsk Duży.……………………...15 4. Opis planowanych działań inwestycyjnych…………………………….16 5. Opis i charakterystyka obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców…………………………………19 6. Wdrażanie planu odnowy miejscowości Czumsk Duży.……..........19 2 Plan Odnowy Miejscowości Czumsk Duży, Gmina Rogowo 1. CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI CZUMSK DUŻY 1.1. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE Miejscowość Czumsk Duży usytuowany jest w województwie kujawsko- pomorskim, na terenie powiatu rypińskiego, w zachodniej części gminy Rogowo. Położenie miejscowości Czumsk Duży przedstawia poniższa mapa. Mapa 1. Położenia miejscowości Czumsk Duży na tle województwa, powiatu i gminy 3 Plan Odnowy Miejscowości Czumsk Duży, Gmina Rogowo Gmina Rogowo należy do powiatu rypińskiego, położonego we wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego. W skład powiatu wchodzi sześć gmin, w tym: jedna gmina miejska – Rypin oraz pięć gmin wiejskich (Brzuze, Rogowo, Rypin, Skrwilno i Wąpielsk). Gmina Rogowo graniczy od strony zachodniej z gminami: Brzuze (pow. rypiński) i Chrostkowo (pow. lipnowski), od wschodu z gminą Skrwilno (pow. rypiński), zaś od strony południowej z gminą Skępe (pow. lipnowski) oraz gminą Szczutowo (pow. sierpecki) należącą do województwa mazowieckiego. Miejscowość Czumsk Duży jest jednym z 22 sołectw (28 wsi) gminy wiejskiej Rogowo. Pozostałe miejscowości to: Borowo, Brzeszczki Duże, Brzeszczki Małe, Charszewo, Czumsk Mały, Huta, Huta Chojno, Karbowizna, Kosiory, Lasoty, Lisiny, Nadróż, Narty, Nowy Kobrzyniec, Pinino, Pręczki, Rogowo, Rogówko, Rojewo, Ruda, Rumunki Likieckie, Sosnowo, Stary Kobrzyniec, Szczerby, Świeżawy, Wierzchowiska, Zamość. Powierzchnia miejscowości Czumsk Duży wynosi 993,2489 ha co stanowi 7,04% powierzchni gminy oraz 1,67% powierzchni powiatu rypińskiego. Miejscowość Czumsk Duży zamieszkuje 279 osób. Dominującym typem zabudowy miejscowości Czumsk Duży jest zwarta zabudowa wielorodzinna oraz rozproszona zabudowa zagrodowa. Układ zagrodowy w gospodarstwach rolnych ma typowy charakter pomorski – wejścia do zabudowania znajdują się od strony podwórka zaś zabudowa gospodarcza maskowana jest zadrzewieniami i krzewami. Najczęstszym układem zagrody rolniczej w Czumsku Dużym jest zagroda z budynkami częściowo zespolonymi – najczęściej łączone są budynki inwestorskie ze składowymi lub gospodarczymi oraz zagroda wielobudynkowa luźna. W Czumsku Dużym miesza się obecnie nowoczesna zabudowa z zabudową rolniczą z dominującym typem zabudowań z lat 70-tych i 80-tych. Dominantą przestrzenną wsi Czumsk Duży jest świetlica wiejska i boisko. Jest to centrum zabudowy zagrodowej wsi, przy drodze gminnej. Teren wokół świetlicy i boiska stanowi największą przestrzeń wspólną mieszkańców wsi Czumsk Duży. Przy boisku powstanie siłownia na świeżym powietrzu i plac zabaw, jako miejsce rekreacyjno-wypoczynkowe dla dzieci i dorosłych. 1.2. HISTORIA Pierwsi ludzie we wsi Czumsk Duży według materiałów dziejowych prawdopodobnie pojawili się już 12 tysięcy lat p.n.e, o czym mogą świadczyć odkryte na tym terenie ślady obozowisk. Pierwsza wzmianka o wsi Czumsk Duży w źródłach pisanych pojawia się w 1434 roku, w dokumencie poręczającym przez rycerstwo ziemi dobrzyńskiej następstwo tronu dla jednego z synów Jagiełły. Wśród znacznego rycerstwa wymieniono wówczas Czambora z Czumska herbu Rogala. W wieku XVI Czumsk (Czambsk) należał do najbiedniejszych wsi okolic Rogowa. Zamieszkiwany był przez drobną szlachtę z rodziny Czambskich herbu Grzymała, którzy używali przydomku Domarad. Jakub Domarad Czambski dziedziczył część ziemi Czumska w latach 1538-1546. W 1564 roku podzielona wieś należała do drobnej szlachty zagrodowej rodziny Czampskich. Po 1 łanie ziemi posiadali Andrzej, Jan i Adam Czapscy, po 4 Plan Odnowy Miejscowości Czumsk Duży, Gmina Rogowo połowie łana Stanisław, Feliks i Paweł z synami. Według rejestru pogłównego z tego roku miejscowość Czumsk należał do parafii Gójsk. Wieś Czumsk, określany jako Cząmpsk, w XVII wieku uległ w wyniku przemarszu wojsk szwedzkich całkowitemu spustoszeniu. Rejestr pogłówny z 1673 roku wymienia właścicieli wsi. Według danych Ludwik Osowski trzymał w tej wsi cząstkę należącą do Andrzeja Osowskiego i Jana Cząmpskiego. Drugi dział należał do Jana i Ludwika Osowskich. Szlachcic Walenty Długokęcki dzierżawił cząstkę od Łukasza Cząmpskiego. Czwarty dział, należący do Łukasza Gójskiego, dzierżawił Michał Gójski. Kolejnym właścicielem miejscowości Czumsk według źródeł do 1720 roku był Mateusz Strupczewski, natomiast od roku 1720 Stanisław Orłowski. W pierwszej połowie XVIII wieku właścicielami Czumska Dużego wraz z Czumskiem Małym była rodzina Jeżewskich herbu Jastrzębiec. Pierwszym posiadaczem był Józef Jeżewski, syn Adama. Po śmierci Józefa Jeżewskiego, w 1756 roku dobra Czumsk przeszły w posiadanie jego syna Benedykta Jeżewskiego. Generał Benedykt ożeniony z Józefą Zboińską pozostawił dwóch synów i w 1825 roku właścicielem Czumska zostaje Ksawery Jeżewski. W wieku XVIII miejscowość Czumsk w źródłach wieku figuruje już jako Czumsk Mały i Wielki, które w 1775 roku należą do parafii Gójsk. Według danych z tego roku Czumsk Wielki liczył wówczas 8 dymów. Za czasów rządu rosyjskiego Czumsk Duży i Czumsk Mały należały do gminy Szczutowo. Według danych z 1880 roku Czumsk Duży, należący wówczas do gminy Rogowo i parafii Gójsk liczył 25 domów, w tym 135 mieszkańców. Powierzchnia folwarku (lasu) wynosiła 2120 morgów, natomiast wieś 397. W okresie tym w okolicach Rogowa rozpoczęła się likwidacja serwitutów. Źródła podają, że w Czumsk Dużym chłopi otrzymali 48 tzw. osad tabelowych w zamian za zrzeczenie się praw do korzystania z 215 ha lasów. W latach siedemdziesiątych XIX jako właścicielka wsi Czumsk figuruje Józefina Stegeman. W latach 1891-1922 dobra te należą do Żyda Majera Łabędzia. W końcu XIX wieku charakterystycznym elementem budownictwa okolic Rogowoa była tzw. chata z podcieniem wnękowym, której zabytek z Czumsku Dużym zachował się do dziś. Opisywany jest jako chata drewniana, konstrukcji węgłowej, kryta słomą i obita deskami w ozdobnym układzie. Według danych dotyczących szkolnictwa powszechnego na terenie Rogowo i okolic z lat 1917-1918 podają, że w Czumsk Dużym znajdowała się w tym okresie szkoła. W 1931 roku w szkole tej uczyło się 105 uczniów, a w 1939 roku liczba wzrosła do 115. W 1922 roku, po śmierci Majera Łabędzia, właściciela majątku Czumsk lasy czumskie wyceniono na 20 milionów marek polskich. Majątek ten wykupił od rodzeństwa jeden z synów Majera-Eliasz Łabędź, który pozostaje właścicielem dóbr do 1925 roku. Po śmierci Eliasza majątek ten odziedziczyły jego dzieci: Arnold, Tadeusz i Helena. W 1936 roku lasy czumskie o powierzchni 643 ha wykupił Skarb Państwa Polskiego w osobie Dyrekcji Lasów Państwowych za sumę 239.500 zł. 5 Plan Odnowy Miejscowości Czumsk Duży, Gmina Rogowo W czasie okupacji, w 1943 roku w Czumsku Dużym z powodu wzmożonego ruchu partyzanckiego zakwaterowano specjalny oddział do walki z ruchem oporu, tzw. Jagdkommando. Opisywano ich jako: „..bandyci w mundurach. Bili i zabijali z przyczyn najmniejszych pozorów”. Aresztowali oni wiele osób z okolic Czumska Dużego za podejrzenie o przynależność do Gwardii Ludowej lub pomagającym partyzantom. Wielu z nich w 1944 roku zostało rozstrzelanych Lesiste i podmokłe tereny Czumska Dużego stanowiły w czasie wojny dobre warunki dla osób zbiegłych z robót przymusowych i obozów. Według danych z Kroniki Parafii Rogowo „W Czumsku na bagnach osiedliła się bojówka partyzancka, która próbowała wypadami straszyć Niemców”. W grudniu 1944 roku rozpoczęła się ewakuacja wojsk niemieckich z terenu Rogowa. 1.3. UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE Ukształtowanie terenu Pod względem fizyczno-geograficznym gmina Rogowo podzielona jest na dwie części. Część północna, zachodnia i południowo-zachodnia gminy należy do Pojezierza Dobrzyńskiego, natomiast część wschodnia i południowo-wschodnia znajduje się w obrębie Równiny Urszulewskiej. Powierzchnia terenu gminy Rogowo kształtowała się pod wpływem działalności erozyjnej i akumulacyjnej lodowca, w związku z czym charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem. W północno-zachodniej części gminy najbardziej charakterystycznym elementem rzeźby terenu są pagórki morenowe oraz przełom rzeki Ruziec. Zupełnie innymi cechami charakteryzuje się centralna i wschodnia część gminy Rogowo, związana z sandrem rzeki Skrwy. Teren w tym miejscu jest z reguły płaski lub lekko falisty z występującymi zagłębieniami wytopiskowymi oraz płytkimi rynnami subglacjalnymi. Hydrologia Pod względem hydrologicznym, północna i zachodnia część gminy Rogowo należy do zlewni rzeki Drwęca, część południowo-wschodnia – do zlewni rzeki Skrwy, zaś część południowa do zlewni rzeki Mień. Gmina Rogowo charakteryzuje się stosukowo bogatą siecią wód powierzchniowych. Składają się na nią położone w północno-zachodniej części gminy jeziora: Ruda, Huta i część jeziora Głęboczek oraz cieki: Ruziec, Kanał