ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﺔ ﻋﻠﻤﻲ - ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﻨﮕﻞ و ﺻﻨﻮﺑﺮ اﻳﺮان ﺟﻠﺪ 17 ﺷﻤﺎرة 2 ، ﺻﻔﺤﺔ -187 174، ( 1388) ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﭘﻮﺷﺸ ﻬﺎي رﺳﺘﻨﻲ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﺎك در ﺟﻮاﻣﻊ راش ( ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي : ﺟﻨﮕﻞ آﻣﻮزﺷﻲ - ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺧﻴﺮودﻛﻨﺎر ﻧﻮﺷﻬﺮ ) ) ﺟﻮاد اﺳﺤﺎﻗﻲ راد1* ، ﻗﻮام اﻟﺪﻳﻦ زاﻫﺪي اﻣﻴﺮي2، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﺮوي ﻣﻬﺎﺟﺮ3 و اﺳﺪاﻟﻪ ﻣﺘﺎﺟﻲ4 1* - ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل، اﺳﺘﺎدﻳﺎر داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ داﻧﺸﮕﺎه اروﻣﻴﻪ ، ﭘﺴﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ : [email protected] -2 داﻧﺸﻴﺎر، داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان . -3 اﺳﺘﺎد، داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان. -4 اﺳﺘﺎدﻳﺎر، واﺣﺪ ﻋﻠﻮم و ﺗ ﺤﻘﻴﻘﺎت داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ. ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ : 12/3/ 86 ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش : 87/8/25 ﭼﻜﻴﺪه اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﺟﻮاﻣﻊ Rusco-Fagetum orientalis ،Carpino-Fagetum orientalis ، Alno-Fagetum orientalis و Fagetum oriental ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻧﻤﺨﺎﻧﻪ، ﮔﺮازﺑﻦ و ﭼﻠﻴﺮ ( ﺟﻨﮕﻞ آﻣﻮزﺷﻲ - ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺧﻴﺮودﻛﻨﺎر ﻧﻮ ﺷﻬﺮ ) اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻫﺪف از اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ، ﺑﺮرﺳﻲ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﭘﻮﺷﺶ ﻛﻒ ﺟﻨﮕﻞ و ﺷﺮاﻳﻂ اداﻓﻴﻜﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻳ ﺎ ﮔﺮوﻫﻲ از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﺮف اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﺧﺼﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷﺮاﻳﻂ وﻳﮋه ﻣﺤﻴﻄﻲ در ﺟﻮاﻣﻊ راش ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ . از روش ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻞ ﻗﻄﻌﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ و در ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﺟﻬﺖ ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻗﺪام ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻗﻄﻌﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﺮدﻳﺪ و در ﻣﺠﻤﻮع 120 ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺟﻮاﻣﻊ راش ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪ . ﺑﺮاي ﺑﺮداﺷﺖ ﻓﻠﻮرﺳﺘﻴﻚ در ﻗﻄﻌﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺮﺑﻌﻲ ﺷﻜﻞ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ 400 ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ، ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ د ر آ ﺷﻜﻮﺑﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ( درﺧﺘﻲ، درﺧﺘﭽﻪ اي و ﻋﻠﻔﻲ ) ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول ﺑﺮاون - ﺑﻼﻧﻜﻪ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ . در ﻣﺮﻛﺰ ﻗﻄﻌﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ، از دو ﻋﻤﻖ 0- 10 و 10- 30 ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ اﻓﻖ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺧﺎك، ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ . ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﺎك در ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﻗﻄﻌﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮرد اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ . دو روش رﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي، روش آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻗﻮس ﮔﻴﺮي ﺷﺪه ( Detrended Correspondence Analysis = DCA ) و روش آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻣﺘﻌﺎرﻓﻲ ( Canonical Correspondence Analysis = CCA) ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ . ﻧﺘﺎﻳ ﺞ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﺟﻮاﻣﻊ راش ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﻬﺖ، درﺻﺪ رس، ازت ﻛ ﻞ، ﻓﺴﻔﺮ، درﺻﺪ ﻣﻮاد آﻟﻲ و ﻛﺎﺗﻴﻮن ﻫﺎي ﺗﺒﺎدﻟﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ . ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي Mercurialis ،Geranium robertianum perennis و Ruscus hyrcanus ﻣﻌﺮف ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻴﺰي زﻳﺎد ﺧ ﺎك و ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي Festuca drymeia ،Blechnum spicant و Epimedium pinnatum ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻴﺰي ﻛﻢ ( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﻮ ﻧﻪ ﻫﺎي ﻓﻮق ) و ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي Carex remota ،Carex divulsa و Sanicula europaea ﻣﺒﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻴﺰي ﺣﺪ وﺳﻂ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ . واژه ﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي : راش، ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ي ﻋﻠﻔﻲ، ﺣﺎﺻﻞSID ﺧﻴﺰي ﺧﺎك، of آﻧﺎﻟﻴﺰﻫﺎي ﭼﻨﺪﻣﺘﻐﻴﺮه . Archive ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑ ﻪ ﻃﻮر ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳ ﻂ روﻳﺸﮕﺎﻫﻲ آن ﭘﻲ ﺑﺮد ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ داﻣﻨﻪ ﺑﻮم ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد، ( Wang, 1999 ). ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺿﺮورﻳﺴﺖ ﻛﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺣﻀﻮرش در ﻳﻚ روﻳﺸﮕﺎه وﻳﮋه ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ داﻣﻨﻪ ﺑﻮم ﺷﻨ ﺎﺧﺘﻲ ﻣﻌﻴﻨﻲ دارد، اﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ روﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ( ﺧﺎﻛﻲ، اﻗﻠﻴﻤﻲ ) آن ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷﺮاﻳﻂ روﻳﺸﮕﺎﻫﻲ را د ارا ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑ ﻌﻜﺲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ در ﻳﻚ روﻳﺸﮕﺎه داراي داﻣﻨﻪ ﺑﻮم ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﺤﺪودﺗﺮي ﺑﻪ وﻳﮋه در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑ ﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ، www.SID.ir ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﺔ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﻨﮕﻞ و ﺻﻨﻮﺑﺮ اﻳﺮان ﺟﻠﺪ 17 ﺷﻤﺎرة ٢ 175 ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﺮف اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد. از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﺟﻮاﻣﻊ راش از ﺟﻬﺖ روﻳﺸﻲ ﻋﻠﻔﻲ ( ﻛﻒ ﺟﻨﮕﻞ ) ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑ ﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭼﻮب، ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻃﺮﺣﻬﺎي ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﻪ وﻳﮋه ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﻛﻲ داﺷﺘﻪ و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺟﻨﮕﻞ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺟﻨﮕﻞد اري ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ، ﺑ ﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻌﺮف زﻳﺴﺘﻲ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ( & Wilson ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﺮف ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﺎك در اﻳﻦ Pyatt, 2001 ) و ﺑﺴﻴﺎري از وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺧﺎﻛﻲ را ﺑ ﻪ ﺻﻮرت ﺟﻮاﻣﻊ از اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ . ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻫﺪاف ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ . اﻳﻦ درﺣﺎﻟﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از : : ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺴﻴﺎري از وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺧﺎﻛﻲ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺻﺮف ﻫﺰﻳﻨﻪ و - ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ زﻣﺎن زﻳﺎد ﺑﻮده و ﻧﻴﺰ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ وﻳﮋﮔﻲ در ﺧﺎك ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ؛ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺛﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻠﺶ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ را ﺑ ﻪ ﻫﻤﺮاه - ﺑﺮرﺳﻲ ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﺷﺮاﻳﻂ اداﻓﻴﻜﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ، درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ روﻳﺸﻲ ﻋﻠﻔﻲ ﻣﻌﺮف و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻳﺎ ﮔﺮوﻫﻲ از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﺮف ﻛﻪ ﺷﺎﺧﺼﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺳ ﻨﺠﺶ ﺧﻮب، ﺳﺮﻳﻊ، آﺳﺎن و ﻛﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ از ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷﺮاﻳﻂ وﻳﮋه ﻣﺤﻴﻄﻲ در ﺟﻮاﻣﻊ ﺷﺮاﻳﻂ روﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﺑ ﻪ وﻳﮋه ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﻛﻲ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ راش ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. (Gegout & Krizova, 2003) از اﻳﻦ رو، در ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮر ﻫﺎ از رﺳﺘﻨﻴ ﻬﺎي ﻛﻒ ﻣﻮاد و روﺷﻬﺎ ﺟﻨﮕﻞ ﺑ ﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺮﻓﻬﺎﻳﻲ از ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺧﺎك ﺟﻨﮕﻞ، در ﻣﺸﺨﺼ ﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻛﻴﻔﻴﺖ روﻳﺸﮕﺎه، ﺑ ﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣ ﺆﻟﻔﻪ اﺳﺎﺳﻲ در ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه، اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي روﻳﺸﮕﺎه و اﺑﺰاري ﺑﺮاي ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮان Carpino-Fagetum ،Alno-Fagetum orientalis ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﻨﮕﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ (Rusco-Fagetum orientalis ، orientalis .(Wilson & Pyatt, 2001 و Fagetum ﻧﻜﺘﻪ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﻃﺮف ﻣﻌﻴﺎر ﺗﻤﺎﻳﺰ orientalis ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻧﻤﺨﺎﻧﻪ، ﮔﺮازﺑﻦ و ﭼﻠﻴﺮ ( ﺟﻨﮕﻞ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﻮاﻣﻊ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﺮف ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ آﻣﻮزﺷﻲ - ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺧﻴﺮودﻛﻨﺎر ﻧﻮﺷﻬﺮ ) ﻛﻪ در 7 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺑﺮ اﺳﺎس آﻧﻬﺎ ﺟﻮاﻣﻊ ﺟﻨﮕﻠﻲ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺷﺮق ﻧﻮﺷﻬﺮ ﺑﻴﻦ 36َ 27ْ ﺗﺎ َ 36 40ْ ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﻲ و 32َ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ، ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆ ﺛﺮ در ﻇﻬﻮر ﻳﻚ 51ْ ﺗﺎ 43 51ْ ﻃﻮل ﺷﺮﻗﻲ واﻗﻊ ﺷﺪه ، اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻌﺮف، ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﻛﻲ اﺳﺖ؛ ﺑ ﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺣﻀﻮر ( ﺷﻜﻞ 1 ). ﺑﺨﺶ ﻧﻤﺨﺎﻧﻪ، ﮔﺮازﺑﻦ و ﭼﻠﻴﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 1022، ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻌﺮف در ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑ ﻪ ﻃﻮر ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي 1035 و 900 ﻫﻜﺘﺎر وﺳﻌﺖ داﺷﺘﻪ و داراي 4 ﻧﻮع ﺗﻴﭗ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت وﻳﮋه ﺧﺎ ك در آن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺎك ﻗﻬﻮه اي آﻫﻜﻲ اﺳﻜﻠﺘﻲ، ﻗﻬﻮه اي ﻛﺎﻟﺴﻴﻚ، ﻗﻬﻮه اي (Zas & Alonso, 2002) . ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﺟﻨﮕﻠﻬﺎي ﺷﻤﺎل اﻳﺮان ﺟﻨﮕﻠﻲ و ﻗﻬﻮه اي ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ( ﺳﺮﻣﺪﻳﺎن و ﺑ ﻪ ﻃﻮر ﻣﺠﺰا ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻴﺎﻫ ﻲ و SIDﻳﺎ ﺑﺮرﺳﻲ of ﺟﻌﻔﺮي، Archive .( 1380 ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜ ﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﺎك ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه وﻟﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺨﺸﻬﺎ از آن ﺟﻬﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﻜﺎﻧﻲ اﻳﻦ دو زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻤﺘﺮ ي ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري در اﻳﻦ ﺑﺨﺸﻬﺎ ﺑ ﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻤﻲ و ﺑﺎ ﺷﺪت ﻛﻢ ﺑﺘﻮان از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﺮف، ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﻛﻲ روﻳﺸﮕﺎه را ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﺨﺮﻳ ﺐ را در ﻛﻤﻴﺖ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ داد . ﺗﻮده ﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ . ﺷﻜﻞ 2 ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺟﻮاﻣﻊ راش ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺟﻨﮕﻠﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را ﻧﺸﺎ ن ﻣﻲ دﻫﺪ . ﺟﻨﮕﻠﻬﺎي ﭘﻬﻦ ﺑﺮگ ﺧﺰان ﻛﻨﻨﺪه ﺷﻤﺎل ﻛﺸﻮر ﻣﺤﺴﻮب www.SID.ir 176 ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﭘ ﻮﺷﺸﻬﺎي رﺳﺘﻨﻲ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﺎك در ﺟﻮاﻣﻊ راش ﺷﻜﻞ 1 - ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﻜﻞ 2 - ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ( ﻣﺘﺎﺟﻲ، 1382 ) ) Archive of SID روش ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻐﻴﻴﺮات داﺧﻞ آﻧﻬﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﻓﻠﻮرﺳﺘﻴﻚ ﺑﺎﺷﺪ . ﺳﭙﺲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ا ز اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ راﻫﺒﺮد در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻛﻮﻟﻮژي ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻴﺎﻫﻲ، ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام از ﻃﺒﻘﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺧﺘﻴﺎري ﻳﺎ اﺟﺒﺎري از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮ ي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ . ﻃﺒﻘﻪ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ در اﺑﺘﺪا ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎﻳﻲ در ﺷﺪه اﺳﺘﻔ ﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ( Dombois & Ellenberg, 1974 ). ﻓﺮم ﻫﺎي روﻳﺸﻲ، ﻓﻴ ﺰﻳﻮﻧﻮﻣﻲ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺪﺳﺖ اﺻﻮل ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﻲ آﻳﻨﺪ . ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻋﺒﺎرت از ﻧﻮع www.SID.ir ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﺔ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﻨﮕﻞ و ﺻﻨﻮﺑﺮ اﻳﺮان ﺟﻠﺪ 17 ﺷﻤﺎرة ٢ 177 ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﺗﻔﺎوﺗﻬ ﺎي ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﻬﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻬﺖ، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻳﺎد ﺟﻬﺖ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ ﺷﻴﺐ، ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻏﻴﺮه ﻣﻲ .ﺪﻨﺑﺎﺷ ﭼﻮن ﺟﻐﺮ اﻓﻴﺎﻳﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ، ﺟﻬﺖ ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻗﺒ ﻞ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮي ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ ﺗ ﻐﻴﻴﺮات در ﭘﻮﺷﺶ ﭘﺲ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑ ﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺆ ﺛﺮ در ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﻧﺷﻮ ﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﻃﺮح راﻫﺒﺮد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ . ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد . ﻫﺮ ﻗﺪر ﺗﻨﻮع ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻬﺖ ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ( ﺷﻜﻞ 3 ) و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﻌﻴﻨﻲ از ﻣﻨﻄ ﻘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻫ ﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﺟﻬﺖ ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ ﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﺷﺪ ، در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﻴﺸﺘﺮي اﻧﺠﺎم اﻗﺪام ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻗﻄﻌﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔ ﺮدﻳﺪ . در ﻣﺤﺪوده ﺳﻄﺢ ﻣﻲ ﺷﻮد ( ﻣﺼﺪاﻗﻲ ، 1380 ). ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﻬﺖ ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﻗﻄﻌﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ ، ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻧﻈﻴﺮ ارﺗﻔﺎع از ﺳﻄﺢ درﻳﺎ، ﺷﻴﺐ ( در ﺻﻮرت اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴ ﺮ زﻳﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ : ﻫﻤﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺸﻤﻮل ﺗﻴﭗ را در در ﺳﻴﻤﺎي رﺳﺘﻨﻴﻬﺎ ) و اﺧﺘﻼف ﻓﻠﻮرﺳﺘﻴﻜﻲ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﺑﺮ ﮔﻴﺮد و ﻣﺤﻞ ﭘ ﻴﺎده ﻧﻤﻮدن ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑ ﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ . ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﻪ اﺛﺮ ﻫﺎي ﺣﺎﺷﻴﻪ اي ﮔﺎوﺳﺮاﻫﺎ، ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ داﺧﻞ آن ﻫﻤﮕﻦ ﺑ ﻮده و از ﻧﻈﺮ ﺟﺎده ﻫﺎ و درﺧﺘﺎن ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺷﺪه ﺑﺮ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ ( ﻋﻄﺮي، 1376 ). ﻗﻄﻌﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ، از اﻧﺘﺨﺎب ﻗﻄﻌﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ در اﻃﺮاف در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻫﺮ ﻛ ﺪام از ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑ ﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﻳﺎدﺷﺪه ﺧﻮدداري ﺷﺪ . ﻃﺒﻘﻪ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ . ﻫﻤﭽ ﻨﻴﻦ ﺷﻜﻞ SID - 3ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻬﺖ ﻫﺎي of ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳ ﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ Archive ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻗﻄﻌﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮداﺷﺖ در ﺧﺘﭽﻪ اي و ﻋﻠﻔﻲ ﺛﺒﺖ ﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ و ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﮔﺎﻧﻲ از روش ﺳﻄﺢ ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ( ﻋﻄﺮي، ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ 1376 ) و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﻳﻦ روش، ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺑﺮ ون - ﺑﻼﻧﻜﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪﻧﺪ .