Uniwersytet Warszawski Wydział Neofi lologii ACTA PHILOLOGICA 49 Jubileusz 200-lecia Uniwersytetu Warszawskiego Warszawa 2016 Rada Redakcyjna: prof. dr hab. Barbara Kowalik (przewodnicząca) dr Katarzyna Foremniak dr Anna Górajek prof. dr hab. Jacek Perlin dr Anna Pochmara dr Magdalena Roguska dr hab. Judyta Zbierska-Mościcka Rada naukowa: Prof. Janusz Bańczerowski, Eötvös Loránd Tudományegyetem (Węgry) Prof. Maria Bonaria Urban, Universiteit van Amsterdam (Holandia) Prof. Jean-Paul Engélibert, Université Bordeaux-Montaigne (Francja) Prof. Juan Antonio Moya, Universidad de Granada (Hiszpania) Prof. Hans Sauer, Ludwig-Maximilians Universität München (Niemcy) Prof. Yuri Stulov, Minsk State Linguistic University (Białoruś) Prof. László Szörényi, Szegedi Tudományegyetem (Węgry) Prof. Claudia Wich-Reif, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn (Niemcy) Prof. Halina Widła, Uniwersytet Śląski Redakcja: prof. dr hab. Barbara Kowalik – redaktor naczelna dr Anna Górajek dr Anna Pochmara dr Magdalena Pypeć dr Magdalena Roguska dr hab. Judyta Zbierska-Mościcka Redakcja techniczna: Monika Szymczak-Kordulasińska Ewa Grajber Jakub Wardęga Adres redakcji: ul. Hoża 69, 00–681 Warszawa Wydawca: Wydział Neofi lologii Uniwersytetu Warszawskiego ISSN 0065–1524 Nakład: 150 egz. Strona internetowa: http://www.acta.neofi lologia.uw.edu.pl Projekt: Bartosz Mierzyński Łamanie: Dariusz Górski Dystrybucja: CHZ Ars Polona S.A. ul. Obrońcow 25, 03–933 Warszawa tel. 22 509 86 43, fax 22 509 86 40 Druk i oprawa: Sowa – Druk na życzenie www.sowadruk.pl, tel. 22 431 81 40 Spis treści Barbara Kowalik Z kart warszawskiej neofi lologii: dwieście lat i dobry początek . 7 Anna Wierzbicka Terms of Address as Keys to Culture and Society: German Herr vs. Polish Pan . 29 Ewa M. Th ompson Searching for the Proper Foundation, or Mortimer Adler versus John Locke . 45 Emilia Ivancu, Tomasz Klimkowski Fr om Jericho to Arges, Deva, Dynas Emrys, and Surami: Th e Myth of Construction between Curse and Sacrifi ce . 53 Lukáš Douděra Free Subjects: Kingship, Comitatus and Loyalty in Beowulf through the Lens of Louis Althusser’s Th eory of Ideology . 69 Anna Czarnowus Honourable Slave Traders and Aristocratic Slaves in Middle English Floris and Blanchefl our . 79 Krystyna Kujawińska Courtney Shakespeare’s Representations of Rape . 91 Bożenna Chylińska Th e Status of Women in the Social Th eology of Early Puritan New England . 99 Maja Pawłowska Imitation et Invention dans L’Académie de l’Art poétique de Pierre de Deimier . 113 Philippe Caron Qu’est-ce que la littérature au XVIIe et au XVIIIe s. en France? Prolégomènes sémantico-historiques à une théorie de la littérature . 123 Anna Paluchowska-Messing Clockwork Novel: Th e Mechanics behind Frances Burney’s Prose Composition . 139 Regina Bochenek-Franczakowa Les pièces de George Sand dans les Th éâtres de Varsovie au XIXe siècle . 151 Małgorzata Łuczyńska-Hołdys “Awful doubt” and “faith so mild”: Th e Images of Nature from William Blake to Matthew Arnold . 163 Anna Gutowska Looking for Mr. Right: Th e Two Suitors Formula in George Eliot’s Felix Holt, the Radical (1866) . 175 4 Spis treści Marc Quaghebeur Quelques axes du champ littéraire francophone belge au sortir du Premier Confl it mondial . 189 Colette Camelin Monsieur de Charlus et le clocher de Combray. La Première Guerre mondiale dans À la Recherche du temps perdu de Marcel Proust . 201 Tomasz Kaczmarek Ionesco a semantyka ogólna . 215 Marcelina de Zoete-Leśniczak Okoliczności debiutu literackiego Tanizakiego Jun’ichirō na podstawie eseju autobiografi cznego Seishun monogatari . 225 Joanna Janusz Porządek świata w chaosie rzeczy. Przedmiot w prozie Carla Emilia Gaddy . 237 Paulina Kamińska Th e Golden Notebook as Trauma Narrative . 249 Mohsen Maleki, Ali Salami Hosna as Bride of Desire and Revolutionary Par Excellence in Tayib Salih’s Th e Season of Migration to the North . 261 Jolanta Jastrzębska Postać wyrodnej matki we współczesnej prozie holenderskiej . 273 Katarzyna Fetlińska Memory and Storytelling in Iain Banks’s Use of Weapons . 283 Zoltán Németh Švejk-hatások a posztmodern magyar irodalomban . 295 Maciej Sagata Znaczenie transtekstualności w prozie Andrása Cserny-Szabó na podstawie analizy opowiadania „Hazatérés” (Powrót do domu) . 303 Joanna Elantkowska-Białek Materialność a uczucia. Analiza wizualna fragmentu fi ńskiej powieści grafi cznej Isä / Father . 309 Filip Lipiński Th e Persistence of the American Myth: (Re)visions in Art and Visual Culture . 321 Lucyna Krawczyk-Żywko Looking Backward, Going Forward? “Th e Abominable Bride” and Fan F(r)iction 331 Grażyna Jadwiszczak Projekt João de Sousa & Fado Polaco jako pokłosie amalijnej rewolucji . 341 Spis treści 5 Magdalena Lewicka Europäische Vorbilder und islamische gesellschaft spolitische Tradition . 359 Martyna Gibka Two Types of the Expressive Function Served by Characters’ Proper Names in Harry Potter . 373 Kirsti Siitonen Ihmistarkoitteinen hän-pronomini puhutussa suomessa – kansanlingvistinen kyselytutkimus . 383 Barbara Kowalik Uniwersytet Warszawski Z kart warszawskiej neofi lologii: dwieście lat i dobry początek Abstract Th is essay traces the history of neophilology in Warsaw over the two hundred years of the University of Warsaw. Th e chronological survey focuses on selected principal events and fi gures of professors, students, and graduates. Th e discussion follows the main structural stages of neo- philology at the University of Warsaw up to the present-day Faculty of Neophilology and refers to publications in the Faculty’s scholarly journal Acta Philologica, founded in 1968. Key words: neophilology, University of Warsaw, bicentenary, professors, students, graduates Neofi lologia, bez względu na to, czy zawsze tak się nazywała, była w Uniwersytecie Warszawskim od zawsze. Co więcej, bez niej Uniwersytet być może wcale by nie zaistniał. Na początku XIX wieku, kiedy to wzrosło zainteresowanie wszelkimi nowożytnymi językami, a romantycy w różnych krajach namiętnie kolekcjonowali ludowe podania, pieśni i baśnie, zrodził się pomysł założenia uniwersytetu w Warszawie. Uniwersytet Warszawski, mimo że powstał w kraju podległym Imperium Rosyjskiemu, pomyślany był jako najwyższy stopień narodowego programu edukacji, a jego współzało- życiele, ks. Stanisław Staszic i ks. Wojciech Anzelm Szweykowski, pierwszy rektor, praco- wali na rzecz całego systemu szkolnictwa, który pozytywnie wyróżniał się na tle ówczesnej Europy. Jak bowiem pisał Szweykowski, Polacy „wyprzedzili inne narody, powołując specjalną komisję do nadzorowania edukacji w całym kraju, zakładając szkoły mające służyć całemu narodowi i będąc pierwszym – i prawdopodobnie jedynym – narodem, który własność przejętą po jezuitach wykorzystał do krzewienia edukacji narodowej” (17). I. Wydział Nauk i Sztuk Pięknych Choć studia fi lologiczne długo nie miały w Uniwersytecie statusu odrębnego fakultetu, w programach nigdy nie zabrakło nauki języków obcych i czytania pięknej literatury, uczeni zaś tacy jak Samuel Bogumił Linde, autor pierwszego słownika języka polskiego, Ludwik Osiński, wykładowca literatury porównawczej i wyrocznia stolicy w sprawach literatury, czy Kazimierz Brodziński, teoretyk i historyk literatury, współtworzyli zarówno warszawską uczelnię, jak i Towarzystwo Przyjaciół Nauk, w którym językoznawstwo 8 Barbara Kowalik i historia literatury zajmowały poczesne miejsce, tworząc tzw. Wydział I (Mikulski). Byli to ludzie z powodzeniem łączący wielorakie zainteresowania i pasje. Na przykład Brodziński, wykładowca i urzędnik uniwersytecki, był zarazem poetą, krytykiem, tłumaczem, bywalcem kulturalnych salonów, a nade wszystko osobą wrażliwą na piękno natury i sztuki tudzież obywatelem głęboko przejętym sprawami kraju. Przedstawiciele różnych sztuk i nauk tworzyli wówczas jedną wielką rodzinę, czego symbolem może być fakt, że w latach 1817–27 Linde, Brodziński, państwo Chopinowie z dziećmi i Kolberg z synami mieszkali razem w budynku porektorskim (obecnie Wydział Orientalistyki). Postać Kolberga ojca, który był m.in. profesorem matematyki na Królewskim Uniwersy- tecie Warszawskim, przypomniała na łamach Acta Philologica Dominika Wyrzykiewicz (nr 37). 1826 Spójrzmy na ten wczesny etap warszawskiej (neo)fi lologii z perspektywy jednego roku, 1826, kiedy to Uniwersytet liczył sobie zaledwie dziesięć lat. Akademicy na pogrzebie Staszica Na samym początku tego roku, 20 stycznia, zmarł Stanisław Staszic. Żałoba po nim objęła całe społeczeństwo, w tym przede wszystkim społeczność akademicką. Według relacji zamieszczonych 5 i 12 lutego w „Gazecie Krakowskiej”, które przytacza Zbigniew Wójcik, pogrzeb Staszica miał miejsce 24 stycznia i zgromadził tłumy. Trumna z ciałem wynie- siona została przez uczonych z siedziby Towarzystwa Przyjaciół Nauk i w uro czystym orszaku odprowadzona aż do Klasztoru Kamedułów na Bielanach: „zdumiewający był obraz mężów z nauki i zasług Ojczyźnie znanych skwapliwie unoszących trumnę”, pisze reporter „Gazety” i dodaje, że również młodzież akademicka, wychowana „pod cieniem instytucji, które Staszic tak pomyślnie zaszczepił”, niejako „pozazdrościwszy Towarzystwu Przyjaciół Nauk tak szacownego ciężaru, jęła się trumny i otoczyła ją rozczulającym orszakiem”. W końcu także „członkowie stanu Kupieckiego przyłączyli się do tego orszaku, a oddając hołd wdzięczności zmarłemu, sklepy swe przez pół dnia pozamykali”. W dniu 30 stycznia odprawiono jeszcze w Kościele Metropolitalnym św. Jana nabożeństwo za duszę dostojnego zmarłego, w trakcie którego ksiądz Szweykowski, „Rektor Królewskiego Warszawskiego Uniwersytetu, wygłosił kazanie”