Dołubowo Rejon Dołubowa był zamieszkały ju Ŝ w czasach przedhistorycznych, o czym świadcz ą liczne znaleziska archeologiczne opisywane w fachowej literaturze 1. Miejscowo ść Dołubowo jest bardzo stara, powstała zapewne jeszcze przed XV wiekiem, czyli czasem polskiej kolonizacji w tym rejonie. Świadczy o tym rusi ńska nazwa, wywodz ąca si ę od słowa „dołubati”, czyli dłuba ć2. Jednak z czasem Dołubowo stało si ę o środkiem parafii katolickiej. Parafia Dołubowo została zało Ŝona (erygowana) w dniu 31 pa ździernika 1465 roku. Pierwotnie miała wezwanie Naj świ ętszej Maryi Dziewicy Bogarodzicy Matki Miłosierdzia i Świ ętych Apostołów Piotra i Pawła. Fundatorem ko ścioła był s ędzia bra ński i bielski Wit, zmarły przed 1470 rokiem oraz jego Ŝona Dorota z Łyczków (zm. przed 1501). Fundatorzy nadali parafii 4 włóki ziemi oraz dziesi ęciny z trzech wsi. Dodatkowo pleban otrzymał trzy rodziny kmiece (chłopskie). Pierwszym znanym proboszczem był ksi ądz Marcin 3. Kolejne dane o miejscowo ści pochodz ą z pocz ątku XVI wieku. W dniu 22 lutego 1501 roku Aleksander Jagiello ńczyk, wielki ksi ąŜę litewski (1492-1506), potwierdził Janowi Steczkowiczowi (Steczko) Dołubowskiemu zwanemu Cybulka oraz (zm. przed 05.04.1541), staro ście drohickiemu (1501-1506), marszałkowi hospodarskiemu (1520-1541), posiadanie wsi Dołubowo po ciotce Dorocie z Łyczków Dołubowskiej. Przypuszczalnie ona te Ŝ ufundowała altari ę ku czci św. Leonarda, uposa Ŝaj ąc j ą w trzy włóki ziemi i poszerzaj ąc wcze śniejsze nadania o ogród, karczm ę, ł ąkę (Mokrzec), staw rybny, itd 4. Nast ępnym dziedzicem (po 1541), wła ścicielem wsi był Jan Niecicki i Maciej Rospond wraz z synem Mikołajem i bratankiem Maciejem 5. W nast ępnych latach dobra dołubowskie zostały zastawione u Jana Harynka (Arinka), podkomorzego drohickiego. Wła ściciele nie wykupili tych dóbr i stały si ę one własno ści ą Harynków. Według danych z 1580 roku Dołubowo nale Ŝało do Adam Arinka (syn Jana). Ten Ŝe nie mieszkał tutaj, zarz ądc ą był niejaki Jan Godaczewski. Według tych danych wioska i całe dobra dołubowskie liczyły 25 włók ziemi. Istniały przysiółki Smoluchy oraz Chro ścianka. Według zapisu wła ścicielem był Arinek , lecz po polsku był to Adam Harynek, starosta nurski i podkomorzy łom Ŝyński, do ść bogaty pan. Jego potomkowie Jakub i Andrzej pisali si ę „na Dołubowie”, odziedziczywszy ten dobra. śyli na przełomie XVI i XVII wieku 6. Kolejnymi dziedzicami wsi byli Oborscy z Mazowsza. W 1653 roku notuje si ę te Ŝ Jana Oborskiego i jego Ŝon ę El Ŝbiet ę. Nast ępnie cz ęść Dołubowa odziedziczyła ich córka Anna, Ŝona Władysława Jarzyny 7. Pierwszy drewniany ko ściół w Dołubowie z XV wieku dotrwał do 1645 roku. W tym Ŝe roku zapewne z powodu po Ŝaru uległ zniszczeniu. Nie wiadomo gdzie odbywały si ę nabo Ŝeństwa przez nast ępne kilkadziesi ąt lat, poniewa Ŝ kolejny ko ściół powstał dopiero na pocz ątku XVIII wieku 8. W połowie XVII wieku wiele maj ątków na Podlasiu zostało spustoszonych, wszystko z powodu wojny ze Szwecj ą, Moskw ą i Siedmiogrodem. Jednak na wojnie niektórzy si ę wzbogacili. Był w śród nich na przykład Arnolf Łaguna herbu Grzymała, oficer kawalerii pancernej, od 1660 roku chor ąŜ y zakroczymski. W dwa lata pó źniej był ju Ŝ notowany jako wła ściciel Dołubowa 9. 1 Informacje Archeologiczne , 1976, s. 188-189 2 Nazwy miejscowe Polski, pod red. K. Rymuta, tom I-VI, Kraków 1996-2005, tom II, s. 396. 3 Katalog zabytków sztuki w Polsce , województwo białostockie, Siemiatycze i okolice, seria nowa, Warszawa 1996, s. 3-4. 4 Serwis internetowy diecezji drohiczy ńskiej/ Dołubowo. 5 Katalog zabytków sztuki ....., s. 4-5. 6 Boniecki A, Herbarz Polski, tom I- XIV, Warszawa 1899-1913, ....., - t. 7, str. 245: Harynkowie v. Harinkowie 7 Laszuk A , Za ścianki i królewszczyzny , Warszawa 1998, s. 84. 8 Serwis internetowy diecezji drohiczy ńskiej, Dołubowo. 9 Katalog zabytków. .., s. 5. 1 Cz ęść tych dóbr przekazała mu Anna Jarzynowa, te ściowa Łaguny. Inne działy Dołubowa otrzymał Łaguna od rodziny Chrz ąstowskich i w 1674 roku pozyskał ju Ŝ cało ść dóbr dołubowskich. W ten sposób na krótko był on najwi ększym wła ścicielem ziemskim w okolicy 10 . Łaguna dbał o rozwój Dołubowa, próbował podnie ść stan gospodarczy maj ątku. Przy jego biogramie w Herbarzu A. Bonieckiego zapisano ciekaw ą informacj ę: otrzymał 1662 r. przywilej na jarmarki dla miasta swego Dołobow, w drohickim 11 . Mogło by to wskazywa ć na próby lokowania miasta w Dołubowie, lecz jest to zapis na temat ustanowienia w Dołubowie jarmarków wiejskich, o których wspomina J. Maroszek w swoim opracowaniu „ Targowiska wiejskie. ....”. W Dołubowie, na mocy przywileju królewskiego, corocznie w dzie ń św. Piotra i Pawła (patrona miejscowej parafii) odbywały si ę jarmarki 12 . By ć mo Ŝe była to odpowied ź na ustanowienie jarmarków rok wcze śniej w Dziadkowicach przez tamtejszego plebana. Ustanowienie tu jarmarków było motywowane zapewne równie Ŝ tym, i Ŝ przez Dołubowo wiódł wa Ŝny szlak drogowy z Warszawy na Grodno 13 . Arnolf Łaguna pocz ątkowo mieszkał na Mazowszu, w tamtejszych swoich maj ątkach, lecz od lat sze ść dziesi ątych XVII wieku swoje Ŝycie zwi ązał ju Ŝ z Podlasiem, o czym świadczy jego udział w elekcji króla Michała w 1669 roku, na której reprezentował województwo podlaskie 14 . Łaguna zmarł przed 1681 rokiem, poniewa Ŝ z tego roku pochodzi wzmianka, i Ŝ wdowa (ju Ŝ ówcze śnie Ŝona Aleksandra Łuszczewskiego) po nim sprzedała cz ęść Dołubowa braciom Łyczkom 15 , inne działy przej ął Mikołaj Firlej kanonik krakowski 16 . W ko ńcu XVII stulecia cz ęś ci Dołubowa skupił Andrzej Orzeszko herbu Pobóg. Herbarz hrabiego Uruskiego zapisał na jego temat: Andrzej [Orzeszko], dziedzic Dołobowa, elektor 1669 z ziemi mielnickiej, podstarosta mielnicki, nast ępnie 1681 podstoli podlaski, miał dwie Ŝony, Ew ę Wolsk ą i Maryann ę Wisłouchówn ę (....) i z nich pozostawił córki: Franciszkę za Anzelmem Gąsowskim, Joann ę za Michałem Karwowskim, Łucj ę za Władysławem Markowskim, Teodor ę, Ŝon ę Antoniego Siestrzewitowkiego, i sze ściu synów: Antoniego, Floriana, Karola Jezuit ę, Kazimierza, ksi ędza, Mikołaja i Pawła 17 . Andrzej Orzeszko nale Ŝał do średniozamo Ŝnych szlachciców i zapewne Dołubowo nie było jego jedynym maj ątkiem. Dołubowo zostało nast ępnie podzielone mi ędzy Joann ę, Łucj ę i Mikołaja. Ten ostatni obj ął Dołubowo w 1701 roku. Posiadał urz ąd komornika granicznego podlaskiego (1702), pods ędka mielnickiego (1703), podczaszego mielnickiego (1710), uczestniczył w elekcji królewskiej w 1733 roku. O Ŝenił si ę i miał dwóch synów 18 . Pozostałymi wła ścicielkami Dołubowa zostały dwie siostry Orzeszkówny, z których Joanna wyszła za m ąŜ za Michała Karwowskiego, łowczego i cze śnika bielskiego, natomiast Łucja za Władysława Józefa Markowskiego (1663-1748) cze śnika wyszogrodzkiego. Wła śnie Karwowskiego i Markowskiego wymienia si ę, jako fundatorów nowego ko ścioła w Dołubowie na podwalinach sosnowych . Został oddany wiernym w dniu 20 maja 1724 roku, natomiast po świ ęcenie miało miejsce w dniu 8 listopada 1745 roku. Dokonał tego biskup łucki Franciszek Antoni Kobielski. Funkcj ę proboszcza pełnił w tym czasie ksi ądz Tomasz Zar ęba (zm. 1761) 19 . W połowie XVIII wieku dobra Dołubowo stały si ę własno ści ą potomków Karwowskiego i Markowskiego. Synem Karwowskiego był Antoni Karwowski, który pozostał bezdzietny 20 . 10 Laszuk A , Za ścianki........ , s. 84. 11 Boniecki A, Herbarz.. .., t. 15, str. 159: Łagunowie czasem Łagonowie h. Grzymała odmien 12 Maroszek J, Targowiska wiejskie w Koronie w drugiej połowie XVII wieku i w XVIII wieku, Białystok 1990, s. 100. 13 Jaszczołt T, Gmina Grodzisk k. Siemiatycz, Dzieje ziemi i mieszka ńców, Grodzisk 2004, s. 67. 14 Boniecki A, Herbarz.. .., t. 15, str. 159: Łagunowie czasem Łagonowie h. Grzymała odmien 15 Laszuk A , Za ścianki i królewszczyzny , Warszawa 1998, s. 79. 16 Tam Ŝe. 17 Rodzina, Herbarz. ..., tom XIII, s. 25. 18 Tam Ŝe. 19 Serwis internetowy diecezji drohicza ńskiej/ Dołubowo. 20 Rodzina, Herbarz. ..., tom VI, s. 243. 2 Natomiast Władysław Józef Markowski zmarł w 1748 roku, pozostawiaj ąc czterech synów: Józefa - łowczego drohickiego, Michała, Franciszka i Adama. Po bezpotomnej śmierci Antoniego Karwowskiego, to wła śnie bracia Markowscy i ich potomkowie, dziedziczyli w Dołubowie do 1830 roku 21 . W ko ńcu XVIII wieku parafia Dołubowska wł ączyła si ę w obron ę ojczyzny. Jej proboszcz ks. Antoni Kierznowski (1784-1807) w czasie powstania ko ściuszkowskiego przekazał jeden z dzwonów ko ścielnych na cele wojenne 22 . Po 1830 roku Dołubowo kupili Potoccy, zapewne był to Jan Potocki dziedzic Tykocina i Bociek 23 . Około 1850 roku Dołubowo przeszło na własno ść Dominika Pie ńkowskiego. Nast ępnie dobra te odziedziczyli synowie Dominika: Jan, Michał i Ludwik. Ten ostatni wł ączył si ę w organizacj ę Powstania Styczniowego, sprawował funkcj ę naczelnika powiatu bielskiego w czasie powstania 24 . W tym czasie równie Ŝ miejscowy ksi ądz uczestniczył w przygotowaniach powsta ńczych. W dniu 3 maja 1864 roku został osadzony w wi ęzieniu w Bielsku Podlaskim ks. Jan Witkowski (ur. 1823), proboszcz dołubowski od 1856 roku. Nast ępnie został wywieziony w gł ąb Rosji. Natomiast kolejny proboszcz dołubowski otaczał opiek ą wiernych z parafii dziadkowickiej, gdy była ona zamkni ęta 25 . Opis miejscowo ści z drugiej połowy XIX wieku informuje: Dołubów, Dołubowo, wie ś i dobra, powiat bielski, gubernia grodzie ńska, gmina Grodzisk, 26 wiorst od Bielska. Wie ś ma 30 domów, 213 mieszka ńców, ko ściół, 233 dziesi ęcin [ziemi] wło ści wło ścia ńskiej i 30 dzies. Ko ścielnej. Dobra [Dołubowo] własno ść Pie ńkowskich, z folwarkiem Chro ścianka 1 303 dzies. Osada nale Ŝy do Twarowskich, ma 85 dz 26 . W 1896 roku w Dołubowie było 45 domów, 222 męŜ czyzn i 247 kobiet 27 . Wła ścicielem Dołubowa był Ludwik Kajetan Pie ńkowski (1830-1905), dawny komisarz powsta ńczy powiatu bielskiego. Jego Ŝon ą była Wiktoria z Władczy ńskich (1845-1894). Mieli oni dwóch synów, pierwszy z nich o Ŝenił si ę i miał syna Jerzego (ur.