ZAVOD ZA JAVNO ZDRAVLJE S U B O T I C A ZDRAVSTVENA ZAŠTITA STANOVNIŠTVA SEVERNOBAĈKOG OKRUGA U 2013. GODINI SUBOTICA BAĈKA TOPOLA MALI IĐOŠ SUBOTICA ZDRAVSTVENA ZAŠTITA STANOVNIŠTVA SEVERNOBAĈKOG OKRUGA U 2013 GODINI 1. PRIRODNO KRETANJE STANOVNIŠTVA SEVERNOBAĈKOG OKRUGA Osnovni podaci o okrugu (teritorija, stanovništvo, opštine) Severnobaĉki okrug se nalazi na krajnjem severu Republike Srbije na teritoriji od 1784 km2. Ima u sastavu tri opštine sa ukupno 44 naselja: opština Subotica na površini od 1007 km2 sa 19 naselja; opština Baĉka Topola, na 596 km2 sa 22 naselja; opština Mali IĊoš, na 181 km2 sa 3 naselja. Proseĉna gustina naseljenosti u Okrugu u 2012. godini iznosila je 104 stanovnika na km2. Najveću gustinu naseljenosti imao je grad Subotica sa 140 stanovnika na km2, zatim Mali IĊoš je imao 66 stanovnika na km2,, a Baĉka Topola sa 55 stanovnika na km2. Broj stanovnika Prema procenjenom broju stanovnika RZZS Srbije u 2012. godini, na teritoriji Severnobaĉkog okruga registrovano je 185822 stanovnika od kojih je 89649 muškog, a 96173 ţenskog pola. Procenjeni broj stanovnika u Subotici iznosio je 140847, u Baĉkoj Topoli 33028, a u Malom IĊošu 11947 stanovnika. Broj stanovnika Severnobaĉkog okruga kontinuirano opada od druge polovine prošlog veka. U odnosu na popis stanovništva iz 2002. godine broj stanovnika Severnobaĉkog okruga je manji za 7,1%, a u odnosu na popis iz 1991. godine za 9,9%. Prema zvaniĉnim podacima RZZS procenjeni broj stanovnika u 2013. godini je na dan 30.06.2013. godine iznosio 184756, od kojih je 89148 muškog i 95608 ţenskog pola. U odnosu na 2012. godinu procenjeni broj stanovnika Severnobaĉkg okruga u 2013. godini je manji za 0,6%. Starosna i polna struktura Jedan od najvaţnijih demografskih pokazatelja je starosna struktura stanovništva, koja se procenjuje na osnovu nekoliko indikatora: polno-starosna piramida, biološki tip stanovništva, proseĉna starost, zrelost stanovništva i indeks starosti. Polno-starosna piramida stanovništva prikazuje strukturu stanovništva po polu i starosti. Po svom obliku polno-starosna piramida stanovništva Severnobaĉkog okruga je tipiĉna za stanovništva koja imaju veliki udeo zrelog i starog stanovništva, a mali udeo mladog stanovništva. U 1991. godini najbrojniju kategoriju stanovništva je ĉinila populacija starosti 35-39 godina, u 2002. godini populacija starosti 45-49 godina, a u 2013. godini je to populacija starosti 55-59 godina (8,0%) kao i u 2012. godini (8,1%). Ovo ukazuje na starenje stanovništva Severnobaĉkog okruga. Biološki tip stanovništva Severnobaĉkog okruga u 2013. godini je regresivnog tipa jer ima 14,1% stanovnika do 14 godina i 40,4% stanovnika starijih od 50 godina. Broj stanovnika od 0 do 14 godina se u periodu od 1991. do 2012. godine smanjio za 18,7%, a u periodu od 2002. do 2013. godina za 17,2%. Broj stanovnika starijih od 50 godina se u periodu od 1991. do 2012. godine povećao za 6,1%, a u periodu od 2002. do 2013. godina za 5,2%. Prosečna starost stanovništva se u periodu od 1991. do 2011. godine u Severnobaĉkom okrugu povećala za 4,2 godine i u 2011. godini je iznosila 42,1 godinu. Zrelost stanovništva predstavlja uĉešće starih 65 i više godina u ukupnoj strukturi stanovništva. Stanovništvo se smatra veoma starim ako je procentualno uĉešće ove populacione grupe preko 10%. Stanovništvo Severnobaĉkog okruga se već decenijama svrstava u veoma staro stanovništvo obzirom da je uĉešće starih 65 i više godina iznosilo već u 1991. godini 13,7%, u 2002. godini 16,2%, u 2012. godini 17,2%, a u 2013. godini ovaj procenat je iznosio 17,4%. Indeks starosti je demografski pokazatelj koji predstavlja odnos stanovništva starih 60 i više godina i populacione grupe 0-19 godina. Kada je vrednost ovog pokazatelja veća od 0,4 smatra se da je otpoĉelo starenje stanovništva. Indeks starosti stanovništva Severnobaĉkog okruga je već od 80-tih godina prošlog veka u stalnom porastu. U 2012. godini vrednost ovog indeksa je iznosila 0,9, a u 2013. godini 1,8. Maskulinitet Maskulinitet predstavlja odnos broja muškaraca prema broju ţena i izraţava se stopom. Negativna stopa maskuliniteta (manja od 1000) ukazuje na bolje zdravstveno stanje stanovništva zbog bolje zdravstvene zaštite ţena, smanjene smrtnosti ţena fertilnog doba i produţenja ţivotnog veka. Stanovništvo Severnobaĉkog okruga se karakteriše negativnom stopom maskuliniteta, koja je u 1991. godini iznosila 932‰, u 2002. godini 925‰, u 2012. godini i 2013. godini vrednost ove stope je ista 932‰. Natalitet Natalitet je indikator pozitivnog prirodnog kretanja stanovništva. Izraţava se stopom nataliteta, a predstavlja broj ţivoroĊene dece na 1000 stanovnika u jednoj godini. Stopa nataliteta ispod 12‰ se smatra nepovoljnom. Severnobaĉki okrug se svrstava u teritorije sa niskom stopom nataliteta koja ima tendenciju opadanja. Stopa nataliteta u 2013. godini je iznosila 8,6‰ i niţa je od stope registrovane u 2012. godini kada je iznosula 9,0‰. 1 ZDRAVSTVENA ZAŠTITA STANOVNIŠTVA SEVERNOBAĈKOG OKRUGA U 2013 GODINI Fertilitet Opšta stopa fertiliteta predstavlja broj ţivoroĊene dece na 1000 ţena fertilnog doba (od 15. do 49. godina). U Severnobaĉkom okrugu su vrednosti opšte stope fertiliteta veoma niske i imaju kontinuirani trend opadanja. Vrednost opšte stope fertiliteta registrovane u 2013. godini iznosila je 37.9‰ i viša je od stope registrovane 2012. godine kada je iznosila 33,2‰. Mortalitet Mortalitet je indikator negativnog prirodnog kretanja stanovništva koji se izraţava opštom i specifiĉnom stopom. Opšta stopa mortaliteta predstavlja broj umrlih osoba na 1000 stanovnika u toku jedne godine. Vrednosti opšte stope mortaliteta u Severnobaĉkom okrugu su visoke, iako poslednjih godina ne pokazajuju znaĉajniji porast. U nekim godinama se beleţi ĉak i pad. U 2013. godini je vrednost opšte stope mortaliteta iznosila 14,7‰ i niţa je od stope registrovane u 2012. godini kada je iznosila 15,1‰. Specifična stopa mortaliteta je precizniji faktor od opšte stope i najĉešće se izraţava prema polu i starosti. U Severnobaĉkom okrugu je u 2012. godini specifiĉna stopa mortaliteta za muškarce iznosila 14,3‰, a za ţene 13,0‰. Specifiĉne stope mortaliteta prema starosti su niske sve do 54 godine, dok nakon toga stope postepeno rastu i najveću vrednost imaju u starosnoj grupi od 75 do 84 godine. Prirodni priraštaj Stopa prirodnog priraštaja predstavlja razliku izmeĊu broja roĊenih i umrlih na 1000 stanovnika. U sve tri opštine Severnobaĉkog okruga stopa prirodnog priraštaja ima negativan trend, u Subotici od 1982. godine, u Opštini Mali IĊoš od 1979. godine, a u Opštini Baĉka Topola od poĉetka sedamdesetih godina prošlog veka. U Severnobaĉkom okrugu je vrednost stope prirodnog priraštaja u 1991. godini iznosila -4,1‰, u 2002. godini -6,6‰, u 2012. godini -6,0‰, a u 2013.godini -6,1‰. Ovo govori o izraţenoj depopulaciji stanovništva Severnobaĉkog okruga. *Analiza zdravstvenog stanja stanovništva Severnobaĉkog okruga je obraĊena sa vitalnim dogaĊajima koji su registrovani u zdravstvenim ustanovama procenjenim brojem stanovnika na dan 30.06.2012. godine s obzirom sa vitalni dogaĊaji i procenjeni broj stanovnika za 2013. godinu objavljeni 30.06.2014. godine. 2 ZDRAVSTVENA ZAŠTITA STANOVNIŠTVA SEVERNOBAĈKOG OKRUGA U 2013 GODINI Tabela 1 VITALNE KARAKTERISTIKE STANOVNIŠTVA SEVERNOBAĈKOG OKRUGA U 2013. GODINI ŢivoroĊeni MrtvoroĊeni Broj stanovnika Stopa nataliteta Stopa prirodnog Stopa Proseĉna starost Stopa fertiliteta(‰) Opštine 30.06.2013. Broj (na 1000 priraštaja Broj (na 1000 majki pri roĊenju stanovnika) ţivoroĊenih) deteta Subotica-grad 140223 1236 8,8 -5,8 6 4,9 38.4‰ 29,3 Baĉka Topola 32689 269 8,2 -7,3 2 7,4 38.9‰ 28,9 Mali IĊoš 11844 80 6,8 -7,2 2 25,0 30.9‰ 28,1 OKRUG 184756 1585 8,6 -6,1 10 6,3 37.9‰ 29,2 Podaci o stanovništvu Tabela 2 VITALNE KARAKTERISTIKE STANOVNIŠTVA SEVERNOBAĈKOG OKRUGA U 2013. GODINI (UMRLI, OĈEKIVANA DUŢINA ŢIVOTA) Umrli Oĉekivana duţina ţivota Stopa smrtnosti Samoubistva Stopa mortaliteta Nasilnom smrću Proseĉna 2009.-2011. Opštine Od toga odojĉadi na 100000 Broj (na 1000 starost umrlog odojĉad (na 1000 stanovnika stanovnika) ţivoroĊenih) Svega Samoubistva Muško Ţensko Subotica-grad 2048 14,6 5 4,0 89 54 38,5 72,5 70,3 75,9 Baĉka Topola 507 15,5 - - 11 5 15,3 73,8 70,4 77,6 Mali IĊoš 165 13,9 - - 6 2 16,9 72,1 68,4 76,6 OKRUG 2720 14,7 5 3,2 106 61 33,0 72,7 70,3 77,1 *Podaci Republiĉkog zavoda za statistiku za 2013. godinu (Saopštenje broj 193-god LXIV, 30.06.2014.) 3 ZDRAVSTVENA ZAŠTITA STANOVNIŠTVA SEVERNOBAĈKOG OKRUGA U 2013 GODINI MORTALITET REGISTROVAN NA TERITORIJI SEVERNOBAĈKOG OKRUGA U 2013. godini je na teritoriji Severnobaĉkog registrovano 2529 umrlih osoba (Subotica-2100, Baĉka Topolа-338, Маli IĊoš-91). U odnosu na ukupan broj umrlih 1278 su osobe muškog pola, 1251 osoba je ţenskog pola. Procenat umrlih muškaraca iznosi 50,5%, a ţena 49,5%. Broj umrlih osoba muškog pola je veći u odnosu na osobe ţenskog pola sve do starosne grupe 65-74 godina, izuzetak je starosna grupa dece 1-4 godine kod kоје је broj umrle dece ţenskog pola veći. Broj umrlih ţena je veći od broja umrlih muškaraca od starosne grupe 75-84 godina što potvrĊuje iskustvenu ĉinjenicu da ţene duţe ţive od muškaraca. U odnosu na starost najveći procenat umrlih se nalazi u starosnim grupama 75-84 (34,2%), 65-74 (22,9%), 85 i više (19,5%) i u grupi 55-64 (15,2%). Najmanji procenat umrlih se nalazi u sterosnoj grupi 15-24 (0,08%), u grupi dece od 1-4 i grupi dece od 5-14 (0,2%). U odnosu na uzrok smrti na teritoriji Okruga najzastupljenije su sledeće grupe bolesti: Bolesti sistema krvotoka (55,24%) Tumori (23,65%) Bolesti sistema za disanje (4,74%) Povrede, trovanja i posledice delovanja spoljnih faktora (3,20%) Bolesti sistema za varenje (3,01%) Bolesti nervnog sistema (2,33%) Prva dva vodeća uzroka smrti su identiĉna kod oba pola i ĉine ih bolesti sistema krvotoka i tumori.