Strategia Rozwoju Gmin Partnerskich Doliny Zielawy na lata 2015-2023 Niniejsza publikacja została stworzona przy pomocy finansowej Unii Europejskiej, w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina 2007-2013. Wyłączną odpowiedzialność za zawartość niniejszej publikacji leży wyłącznie po stronie autora i wydawcy Gminy Rossosz i nie może być w żadnym wypadku traktowana jako odzwierciedlenie stanowiska Unii Europejskiej. Lublin – Rossosz, listopad 2015 r. Strategia Rozwoju Gmin Partnerskich Doliny Zielawy 2 Strategia Rozwoju Gmin Partnerskich Doliny Zielawy została opracowana przez firmę EuroCompass Sp. z o.o. na podstawie umowy nr PL/1/2015 z dnia 18.05.2015 r. Zespół ekspercki: Ryszard Boguszewski Tomasz Rutkowski Ewelina Borowiec Strategia Rozwoju Gmin Partnerskich Doliny Zielawy 3 Spis treści 1. Wprowadzenie ................................................................................................................................................... 4 1.1. Założenia metodologiczne .......................................................................................................................... 4 2. Zdefiniowanie obszaru....................................................................................................................................... 6 3. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej wynikająca ze stanu istniejącego ................................................. 9 3.1. Położenie, powierzchnia, przestrzeń i środowisko przyrodnicze ............................................................ 9 3.2. Potencjał demograficzny .......................................................................................................................... 11 3.3. Społeczeństwo i jakość życia .................................................................................................................... 15 3.4. Środowisko kulturowe .............................................................................................................................. 31 3.5. Dostępność komunikacyjna...................................................................................................................... 35 3.6. Infrastruktura techniczna ......................................................................................................................... 43 3.7. Gospodarka................................................................................................................................................ 58 3.8. Jakość rządzenia i współpraca międzyregionalna ................................................................................... 96 4. Analiza SWOT ............................................................................................................................................... 104 5. Główne wyzwania rozwojowe obszaru ........................................................................................................ 105 6. Część strategiczna .......................................................................................................................................... 107 6.1. Wizja i misja ............................................................................................................................................ 107 6.2. Priorytetowe obszary rozwoju i kierunki działań ................................................................................. 108 6.2.1. Rozwijająca się specjalizacja gospodarcza obszaru Doliny Zielawy .............................................. 112 6.2.2. Wzrost jakości życia na terenie obszaru poprzez rozwinięte usługi społeczne i komunalne ...... 120 6.2.3. Racjonalne zarządzanie i kształtowanie przestrzeni gmin partnerskich tworzących obszar Doliny Zielawy ...................................................................................................................................................... 123 6.3. Spójność z dokumentami strategicznymi .............................................................................................. 125 6.3.1. Poziom wspólnotowy ...................................................................................................................... 125 6.3.2. Poziom krajowy ............................................................................................................................... 126 6.3.3. Poziom regionalny .......................................................................................................................... 128 7. System wdrażania strategii ............................................................................................................................ 132 7.1. Partnerskie zarządzanie obszarem ......................................................................................................... 146 7.2. System monitorowania i ewaluacji ........................................................................................................ 150 8. Metody partycypacji społecznej .................................................................................................................... 153 9. Załączniki ....................................................................................................................................................... 157 9.1. Indykatywny wykaz wstępnie zidentyfikowanych projektów inwestycyjnych i nieinwestycyjnych gmin partnerskich .......................................................................................................................................... 157 9.2. Strategiczna Ocena Oddziaływania na Środowisko – podsumowanie ................................................. 157 Strategia Rozwoju Gmin Partnerskich Doliny Zielawy 4 1. Wprowadzenie Niniejsza Strategia Rozwoju Gmin Partnerskich „Doliny Zielawy” na lata 2015-2023 jest wynikiem wspólnych ustaleń 6 samorządów gminnych: Rossosz, Wisznice, Sosnówka, Podedwórze, Jabłoń i Milanów, których współpraca została zapoczątkowana w 2007r. Strategia składa się z trzech zasadniczych części (tj. diagnostycznej, strategicznej oraz wdrożeniowej) i obejmuje okres do 2023r. W części diagnostycznej dokonano oceny barier oraz potencjałów rozwojowych w poszczególnych obszarach, tj. położenia, przestrzeni i środowiska przyrodniczego, demografii, społeczeństwa i jakości życia, środowiska kulturowego, dostępności komunikacyjnej, infrastruktury technicznej, gospodarki oraz jakości rządzenia i współpracy międzyregionalnej. W części strategicznej wyznaczono wizję obszaru oraz misję partnerskich samorządów określając jednocześnie cele strategiczne i operacyjne, a także wykazując spójność z dokumentami strategicznymi na poziomie wspólnotowym, krajowym i regionalnym. Część wdrożeniowa zawiera plan operacyjny wraz z zestawieniem kierunków działań, jakie będą podejmowane w ramach przewidzianych celów operacyjnych strategii. Strategia określa również rolę samorządów w partnerskim zarządzaniu obszarem „Doliny Zielawy”, a także możliwe źródła finansowania działań ze środków zewnętrznych oraz system monitorowania i ewaluacji. 1.1. Założenia metodologiczne Podstawowym założeniem metodycznym zastosowanym przez zespół ekspercki była identyfikacja wszystkich potencjałów rozwojowych z jednoczesnym wskazaniem barier. Przeciwdziałanie barierom rozwojowym stworzy dla obszaru „Doliny Zielawy” możliwość wykorzystania swoich zasobów, prowadząc jednocześnie do określenia specjalizacji obszaru i zwiększenia jego konkurencyjności. Analiza współzależności w części diagnostycznej pomiędzy ekonomicznymi podstawami funkcjonowania obszaru (gospodarka), a poziomem i warunkami życia jego mieszkańców posłużyła do wyznaczenia wyzwań rozwojowych. Z uwagi na nowe podejście w planowaniu strategicznym, diagnoza sytuacji społeczno – gospodarczej obszaru wymagała w większym, niż dotychczas stopniu uwzględnienia wymiaru terytorialnego, było to możliwe dzięki zawarciu następujących elementów: . określeniu podstawowych cech struktury przestrzennej obszaru, . określeniu zróżnicowań i specyfiki terytorium, . analizie potencjałów rozwojowych w ujęciu terytorialnym, . analizie spójności wewnętrznej, . analizie profili i rozmieszczenia działalności gospodarczej, które wpływają na zróżnicowanie rozwoju gospodarczego i zagospodarowania przestrzennego, . przedstawieniu wpływu terytorialnego realizowanych dotychczas działań rozwojowych w obszarze objętym strategią. W pierwszej kolejności autorzy strategii koncentrowali się nad identyfikacją zasobów endogenicznych mających wpływ na rozwój obszaru wynikających z położenia. Następnie ocenie podlegały czynniki demograficzne i społeczne oraz infrastruktura mająca wpływ na jakość życia. Czynniki te należą do najważniejszych wyznaczników rozwoju społeczno Strategia Rozwoju Gmin Partnerskich Doliny Zielawy 5 – gospodarczego. Przedkładają się bowiem bezpośrednio na poziom i warunki życia oraz świadczą o kapitale ludzkim. Oceny dokonano w zakresie: . stanu demografii, . środowiska kulturowego, . społeczeństwa i jakości życia, ze szczególnym uwzględnieniem: pomocy społecznej i wykluczenia społecznego, ochrony zdrowia, stanu bezrobocia, stanu i jakości infrastruktury mieszkaniowej, oświaty oraz zachorowalności mieszkańców na wybrane choroby cywilizacyjne. Ważnym elementem wpływającym zarówno na jakość życia oraz rozwój gospodarczy obszaru jest infrastruktura techniczna, analizie poddano infrastrukturę: . wodno – kanalizacyjną, . energetyczną, . terenów inwestycyjnych, . gospodarki odpadami. Ocenie poddano również dostępność komunikacyjną. Powyższą ocenę wykorzystano w kontekście planowania rozwoju gospodarczego obszaru