ISSN 2149-8725 SOSYAL BÝLÝMLER ENSTÝTÜSÜ NECMETTIN ERBAKAN ÜNIVERSITESI SOSYALSOSYAL BILIMLERBILIMLER DERGISIDERGISI DARBELER TARIHI ÖZEL SAYISI I Necmettin Erbakan University JournalJournal ofof SocialSocial SciencesSciences 2 www.konya.edu.tr 2016 NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ DARBELER TARİHİ ÖZEL SAYISI I Cilt II, Sayı 2, Temmuz-Aralık 2016 ISSN: 2149-8725 SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ Sahibi/Owner Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Adına Prof. Dr. Muhittin UYSAL Yazı İşleri Müdürü/Director of the Editorial Office Halil İbrahim ÇELİK Cilt: II, Sayı: 2- Temmuz–Aralık 2016 Uluslararası Hakemli Dergi (Haziran ve Aralık aylarında olmak üzere yılda iki sayı yayınlanır) Yayın Türü/Puplication Type Yerel Süreli Yayın Editör/Editor Doç. Dr. Tahsin KARABULUT (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Sayı Editörü / Editor Of This Issue Prof. Dr. Caner ARABACI (Necmettin Erbakan Üniversitesi) YayınKurulu/Editorial Board Prof. Dr. Muhittin UYSAL (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. A. Turan YÜKSEL(Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Abdurrahman ÖZKAN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Seyit BAHCIVAN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Hasan Hüseyin BİRCAN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Doç. Dr. Tahsin KARABULUT (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd.Doç. Dr. Erhan ÖRSELLİ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd.Doç. Dr. M. Fatih BERK (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Aziz AYVA (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Mücahit KÜÇÜKSARI (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yazışma Adresi/Communication Adress: Necip Fazıl Mahallesi Yeni Meram Caddesi No:132C PK:42090 Meram / Konya Tel: 0 332 201 0060 - Fax:0 332 201 0065 Web: http://www.konya.edu.tr/sosyalbilimlerenstitusu E-Mail: [email protected] Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi yılda iki kez yayınlanan uluslararası hakemli dergidir. Baskı ve Cilt: Damla Ofset Mat. ve Tic. A.Ş. Büsan Org. San. 10631 SSK. No: 4 Karatay/KONYA Tel: (0332) 345 00 10 • www.damlaofset.com.tr Sertifika No: 14972 / B.T.: AĞUSTOS 2018 ISSN 2149-8725 DANIŞMA KURULU/ADVISORY BOARD Prof. Dr. Abdulkadir BULUŞ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Abdullah TOPÇUOĞLU (Selçuk Üniversitesi) Prof. Dr. Adem ŞAHİN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet AKDEMİR (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet ÇAYCI (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet DİKEN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet ÖNKAL (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet TAŞĞIN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet YAMAN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet YILMAZ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet YÜCEL (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. Bayram DALKILIÇ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Bilal KUŞPINAR (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Bilal SAKLAN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Birol AKGÜN (Yıldırım Beyazıt Üniversitesi) Prof. Dr. Bünyamin ERUL (Ankara Üniversitesi) Prof. Dr. Bünyamin SOLMAZ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Caner ARABACI (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Dilaver GÜRER (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. H. Ferhan NİZAMLIOĞLU (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Halit ÇALIŞ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Hayri ERTEN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Fikret KARAPINAR (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Güngör KARAUĞUZ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Hülya KÜÇÜK (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. İbrahim COŞKUN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. İsmail Hakkı ATÇEKEN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. İsmail TAŞ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Kemal ÖZCAN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. M. Bahauddin VAROL (Aksaray Üniversitesi) Prof. Dr. Mahmut YEŞİL (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Mehmet AKGÜL (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Mehmet Ali KAPAR (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Mehmet KIRBIYIK (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. M.Sait ŞİMŞEK (Necmettin Erbakan Üniversittesi) Prof. Dr. Mohammad SHAHRİARİ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Muhammed AYDIN (Katar Üniversitesi) Prof. Dr. Muhammet TASA (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Muhsin KAR (Yıldırım Beyazıt Üniversitesi) Prof. Dr. Murat ÇEMREK (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa AYDIN (Selçuk Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa DEMİRCİ (Selçuk Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa TAVUKÇUOĞLU (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa TEKİN (İstanbul Üniversitesi) Prof. Dr. Naim ŞAHİN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Nazif M. SHAHRANİ (Indiana Üniversitesi, ABD) Prof. Dr. Orhan ÇEKER (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Osman ÇEVİK (Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi) Prof. Dr. Önder KUTLU (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Raif PARLAKKAYA (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Ramazan ALTINTAŞ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Saffet KÖSE (Kâtip Çelebi Üniversitesi) Prof. Dr. Sâid BEKDAŞ (Taybe Üniversitesi- S.Arabistan) Prof. Dr. Sajjad RİZVİ (Exeter Üniversitesi, İngiltere) Prof. Dr. Sami BAYBAL (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Selahattin POLAT ( Erciyes Üniversitesi) Prof. Dr. Selçuk COŞKUN (Bayburt Üniversitesi) Prof. Dr. Sıddık KORKMAZ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Süheyl SAPAN (Kral Suud Üniversitesi) Prof. Dr. Süleyman EN-NEDVÎ (Şeyid Ahmet Üniversitesi, Pakistan) Prof. Dr. Süleyman TOPRAK (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Şaban TANIYICI (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Tacettin UZUN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Yahya MİCHOT (Hartford Seminary, ABD) Prof. Dr. Yusuf IŞICIK (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Yusuf ŞAHİN (Aksaray Üniversitesi) Prof. Dr. Zekeriya GÜLER (İstanbul Üniversitesi) Prof. Dr. Ertan ÖZENSEL (Selçuk Üniversitesi) Doç. Dr. Abdullah HARMANCI (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Doç. Dr. Ahmet ŞAHBAZ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Doç. Dr. Birol MERCAN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Doç. Dr. Halis BAŞEL (Cumhuriyet Üniversitesi) Doç. Dr. Fatih Mehmet ÖCAL (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Doç. Dr. Fatma ARSLAN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Doç. Dr. Hikmet ATİK (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Doç. Dr. Mustafa KINIK (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Doç. Dr. Mehmet BİREKUL (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Doç. Dr. Mustafa YILDIRIM (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Doç. Dr. Selim KAYHAN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Doç. Dr. Zbigniew KAZMİEREZAK (Białystok Üniversitesi, Polonya). Doç. Dr. Zekeriya MIZIRAK (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Ali DADAN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Ali Fuat BAYSAL ( Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Ali ÖGE ( Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Erdal BAYRAKÇI (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ÇETİN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Kemal Enz ARGON (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Mehmet ULUTAŞ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Murat AK (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Özgür ÖZER (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Tarık M. QUADIR (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Ümit SORMAZ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Yasin BULDUKLU (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Zeliha Zühal GÜVEN (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Dr. Visam Ahmed ABDULLAH (Kerkük Üniversitesi- Irak) BU SAYININ HAKEMLERİ Prof. Dr. CANER ARABACI Prof. Dr. NURİ KÖSTÜKLÜ Prof. Dr. KEMAL ÖZCAN Prof. Dr. AYŞE DUDU KUŞÇU Prof. Dr. CEMAL GÜVEN Doç. Dr. BEKİR BİÇER Doç. Dr. İSMAİL KIVRIM Doç. Dr. MEHMET FATİH BERK Dr. Öğr. Üyesi AHMET DÖNMEZ Dr. Öğr. Üyesi CEMİLE TEKİN Dr. Öğr. Üyesi MUAMMER ULUTÜRK Dr. Öğr. Üyesi MUSTAFA AKKUŞ Dr. Öğr. Üyesi ŞÜKRİYE PINAR ÖZYALVAÇ Dr. Öğr. Üyesi ÜMİT ESER Dr. Öğr. Üyesi YAKUP KAYA Dr. Öğr. Üyesi ZAHİDE AY SUNUŞ Türkiye’nin özellikle 1876’dan bu yana darbelerle başı derttedir. Meşru yönetimlere karşı, iç ve dış etkenlerle gerçekleştirilen müdahaleler, yönetim istikrarsızlığını getirmiştir. İstikrarsızlık, güven ortamını berhava ederken; vatanı, devleti savunma ve yüceltme gibi darbeci iddiaları da vatan dahil insan, ekonomik kayıplar ile buharlaşıp gitmiştir. Onun için burada, cüzi bile olsa darbelerle ilgili çalışmalar bir araya getirilerek, en azından siyasi tarihimizin bu olumsuz yönüne dikkat çekilmek istendi. Darbeler ve darbe teşebbüslerinin hepsini değerlendirmek, yeni çalışmalarla ancak mümkün olacaktır. Bu konudaki kesret bile, konunun vahametini ortaya koymaktadır. Zira Osmanlı son dönemini, “darbeler veya darbeci zihniyetin tahakkümü altındaki tarih”, diye değerlendirmek yanlış olmayacaktır. Makaleler, Darbeler Tarihi Özel Sayısı I’de, kabaca tasnife tabi tutulursa, üç grupta kümelenmektedir. C. ARABACI’nın “Darbelerle Yüzleşmek” başlıklı yazısı, darbeler tarihi ile ilgili bilinç geliştirmeye dönük bir genel değerlendirme mahiyetindedir. Onun dışındakiler, Osmanlı devri darbeleri ve darbelerin ana beslenme yeri olan aydın sorunu ile ilgili kısım olmak üzere, gruplandırılabilir. Osmanlı devri darbeleri, Yeniçeri Ocağının kaldırılmasından elli yıl sonra modern ordu kullanılarak geçekleştirilen 1876 darbesinden itibaren ele alınmıştır. Yalnız bu darbeyi, peşrevi durumundaki Kuleli Vakasıyla birlikte değerlendiren Halil İbrahim ÇELİK’in, “Bürokratik Darbe Geleneğinin Kökenleri (Kuleli Vakası ve 1876 Darbesi)” başlıklı makalesi, önemli bir çalışma durumunda. Yunus GÜLER’in, “Mithat Paşa ve Darbe”; Hande GÜNDÜZ’ün, “Darbeler Karşısında Çerkez Hasan ve Ömer Halisdemir” ile