POLSKIE TOWARZYSTWO NAUTOLOGICZNE POLISH NAUTOLOGICAL SOCIETY GDYNIA Rok XLVII · 202 · Nr 49 NAUTOLOGIA WIELKIE JUBILEUSZE MORSKIEJ POLSKI – 90-lecie Akademii Marynarki Wojennej (1922–2012) powierzając ich kierownictwo kapitanowi marynarki Adamo- – 90-lecie Morskiego Portu Handlowego w Gdyni (1922–2012) wi Mohuczemu. Kursy te dały podstawę do utworzenia z dniem – 65-lecie Akademii Morskiej i szkolnictwa morskiego w Szcze- 1 października 1922 roku Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojen- cinie (1947–2012) nej w Toruniu, przemianowanej później na Szkołę Podchorążych – 30-lecie szkolnej fregaty „Dar Młodzieży” (1982–2012) Marynarki Wojennej. Pozaborowa i wykształcona w Niepodległej – 30-lecie statku muzeum „Dar Pomorza” (1982–2012) Ojczyźnie kadra morska w zdumiewająco krótkim czasie zrealizo- wała wielki program połączenia przylądzia i morza z pozostałym Najnowsze dzieje Polski Morskiej zapoczątkowały pokolenia terytorium lądowym w jeden gospodarczy organizm państwa pol- Odrodzonej Rzeczypospolitej, bazując na niekorzystnych po- skiego. W chwili napaści w dniu 1 września 1939 roku hitlerow- stanowieniach Konferencji Wersalskiej z 1919 r., a po II wojnie skich armii na Polskę, a z dniem 17 września Rosji Radzieckiej, światowej kontynuację i znaczny rozwój państwowego programu wyszkoleni marynarze dobrze walczyli z agresorami na swych morskiego wymusiły ciągły udział Marynarki Polskiej w składzie okrętach i lądzie. Ostatnie walczące siły kapitulują w dniu 2 paź- flot alianckich i korzystne postanowienia Konferencji Poczdam- dziernika na Helu, a 5 października 1939 r. marynarze i podcho- skiej z 1945 w sprawie granicy morskiej Rzeczypospolitej Polskiej. rążowie Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej z Bydgoszczy Obie międzynarodowe konferencje wyznaczały dostęp Polski do „jak wspomina por. mar. Franciszek Rydzewski „Marynarze lecą morza w różnych warunkach historycznych i politycznych Euro- gotowi do ataku i mówią, że są głodni i że zimno” podnoszą się, jak py i świata. Jednak w każdym czasie podstawową rolę odgrywało wspomina Kazimierz Domański [promowany 15 września 1939 r. pragnienie społeczeństwa polskiego i sfer rządowych posiadania na ppor. czasu wojny] pada komenda „Bagnet na broń. Przygoto- dostępu do morza i uprawy polskiego morza jako warunku suwe- wać się do natarcia!” (…) to nie są ćwiczenia na pagórkach Oksywia renności i bezpieczeństwa oraz rozwoju gospodarczego Polski. (…) to jest ponura rzeczywistość”. W tym rozpaczliwym ataku giną Niepodległa Rzeczypospolita od zaślubin z morzem 10 II marynarze i podchorążowie, ginie ich dowódca kompanii porucz- 1920 r. do przejęcia i zagospodarowania pobrzeża i morza pozy- nik Witold Wyrostek, biegną w ataku do rozpaczliwego szturmu skała dla flot wojennych i handlowych Polaków wykształconych na bagnety z pozycji wyjściowych w Helenowie. Okupili to wielki- w państwach pozaborowych. Od pierwszych dni niepodległości mi stratami. Bohatersko walcząca Marynarka Wojenna w okresie zadbała o tworzenie trwałych podstaw morskiej orientacji spo- drugiej wojny światowej wraz z flotą handlową to przez całe lata łeczeństwa poprzez tworzenie własnego szkolnictwa morskiego: wojny niewielkie skrawki Niepodległej Rzeczypospolitej, jej stra- cywilnego i wojskowego. Wykorzystywała do tego zadania także ty osobowe uzupełniane były szkolonymi w różnych ośrodkach obywateli polskich kształconych w uczelniach zagranicznych we w Wielkiej Brytanii nowymi kadrami. Francji i Anglii czy na Politechnice Gdańskiej w Wolnym Mieście Dzisiejsza Akademia Marynarki Wojennej, dowodzona od Gdańsku. W dniu 17 czerwca 1920 roku powołano do życia Szko- dnia 26 kwietnia 2007 roku przez kontradmirała dra inż. Czesława łę Morską w Tczewie, a kierowanie nią powierzono kmdr. ppor. Dyrcza, to uczelnia kształcąca kadry wojskowych na kierunkach: mgr. inż. Antoniemu Garnuszewskiemu i mimo dramatycznych Nawigacja, specjalność – eksploatacja okrętowych systemów po- wydarzeń na froncie wschodnim dokonano dla niej zakupu bar- kładowych, i Mechanika i Budowa Maszyn, specjalność – eksplo- ku szkolno-towarowego „Lwów” – „Kolebki nawigatorów”. Mimo atacja siłowni okrętowych. Na studiach cywilnych na wydziałach wielkiego kryzysu gospodarczego, który w 1929 r. ogarniał Europę, Nawigacji i Uzbrojenia Okrętowego kształci na trzech kierunkach w tym oczywiście Polskę i świat, Ministerstwo Przemysłu i Han- studiów, na Wydziale Mechaniczno-Elektrycznym – na trzech kie- dlu RP kupiło szkolną fregatę „Dar Pomorza” dla Szkoły Morskiej runkach studiów, na Wydziale Nauk Społecznych i Humanistycz- w Tczewie i budowało nowoczesny kompleks gmachów dla szkol- nych – na trzech kierunkach studiów i na wydziale Dowodzenia nictwa morskiego w Gdyni. i Operacji Morskich – na dwóch kierunkach studiów. Posiada W związku z wydzieleniem sektora cywilnego z sektora woj- uprawnienia do doktoryzowania w zakresie nauk technicznych: skowego Departament dla Spraw Morskich Ministerstwa Spraw budowa i eksploatacja maszyn (WME), geodezja i kartografia Wojskowych w 1921 r. przystąpił do organizacji Tymczasowych (WNiUO), nauki wojskowe (WD i OM). Łącznie studiuje obecnie Kursów Instruktorskich dla Oficerów Marynarki Wojennej, około 8000 osób. Nautologia 2012, nr 149 Pod patronatem Polskiego Towarzystwa Nautologicznego, Zgodnie z prawem promowano tworzenie polskich firm ar- Dowódcy Marynarki Wojennej Rzeczypospolitej admirała flo- matorskich i wielorakiego kompleksu polskich przedsiębiorstw ty Tomasza Mathei i Rektora-Komendanta Akademii Marynarki morskich, w tym instytucji klasyfikacyjnej. Rozpoczęto budowę Wojennej im. Bohaterów Westerplatte kontradmirała dra inż. Cze- własnego przemysłu okrętowego do budowy statków towarowych sława Dyrcza, mając na uwadze uhonorowanie jubileuszu 90-lecia i okrętów wojennych, przygotowywano się do budowy większych Akademii Marynarki Wojennej i ponad 1400 oficerów oraz prawie jednostek marynarki wojennych – kontrtorpedowców. Zorga- 4750 szeregowych wydano wspólną edycją dzieła: Kadry morskie nizowano instytucje do obsługi transportu i handlu morskiego, Rzeczypospolitej, tom V, Polska Marynarka Wojenna, Dokumen- przemysłu przetwórczego. Tworzono cały system ubezpieczeń tacja organizacyjna i kadrowa oficerów, podoficerów i marynarzy w żegludze. Budowano infrastrukturę łączności do potrzeb żeglu- (1918–1947), która stanowi uhonorowanie ich dokonań, szczegól- gi morskiej, komunikację kolejową i drogową, nawet rozpoznania nie tych w czasie działań wojennych. Praca ta powstała pod kie- lotniczego. Jakże ważne było konstytuowanie suwerennego syste- runkiem niezmordowanego przewodniczącego Komisji Historii mu prawa krajowego i respektowanie międzynarodowego systemu Żeglugi Polskiego Towarzystwa Nautologicznego profesora Jana prawa morza przez Polskę jako suwerennego państwa morskiego. Kazimierza Sawickiego. Przypomnijmy tu, że pod jego kierunkiem Powstały liczne instytucje cywilne i wojskowe, które zajmowały się ukazało się już 46 pozycji książkowych w ramach Księgi Floty Oj- hydrografią, oznakowaniem nawigacyjnym, łącznością morską, czystej. Gratulujemy profesorze! meteorologią i wyposażeniem technicznym stosowanym w ów- Symbolem Polski Morskiej stała się budowa największego czesnym systemie zabezpieczania żeglugi i rybołówstwa morskie- i najnowocześniejszego na Morzu Bałtyckim portu handlowego go czy ratownictwa morskiego. i wojennego w Gdyni oraz budowa i rozbudowa portów rybackich Zdumiewająca w swej wymowie jest wielka promocja Polskie- i jachtowych oraz dla obsługi przybrzeżnego ruchu pasażerskiego go Morza i Polskiej Pracy na Morzu prowadzona przez drużyny na Helu, w Jastarni i we Władysławowie, a także organizacja i dzia- wodniackie i żeglarskie Związku Harcerstwa Polskiego i Polskiego łalność Marynarki Polskiej – zarówno wojennej, jak i handlowej. Związku Akademickiego, a zwłaszcza od 1 stycznia 1924 r. ma- Od 1926 r. zaczęły być widoczne skutki polityki morskiej Eu- sowo wydawanego miesięcznika „Morze” [Organ Ligi Morskiej geniusza Kwiatkowskiego w dziedzinie rozwoju floty handlowej, i Rzecznej], który odegrał ważną rolę także w powojennej Polsce, rozpoczęto budowę floty narodowej z wiodącym udziałem kapi- a zlikwidowanego podczas wielkiego programu transformacji tału państwowego, a następnie także kapitału prywatnego. Rozwój ustrojowej w połowie ostatniego dziesięciolecia XX wieku. „Mo- floty handlowej w pierwszych latach niepodległości następował rze” w postaci (?) „na Morze” zaczęło się ukazywać od 2006 roku, niezmiernie wolno, a większość przedsiębiorstw szybko bankru- a nr 3 (75) marzec 2012 był ostatnim. Ma być „Naszym Morzem” towała. Dopiero zakup na przełomie lat 1926/1927 we Francji pię- w formie elektronicznej (…) zobaczymy efekty… ciu nowych statków, powstanie Przedsiębiorstwa Państwowego Nigdy polskie społeczeństwo XX i XXI wieku nie odwróci- „Żegluga Polska”, z siedzibą w Gdyni, oraz biur zlokalizowanych ło się od Polskiego Morza! Uczyniły to partyjne ekipy rządowe, w czteropokojowym mieszkaniu w domu wójta Jana Radtkego, których okryte hańbą postacie i prywata członków ich efemery- wpłynęło na szybszy rozwój floty polskiej. „Żeglugą Polską” kie- dalnych partii doprowadziły do tego, że już żaden polski statek rował Julian Rummel – dyrektor zarządzający wybrany przez morski – poza szkolnymi i ostatnimi okrętami Marynarki Wo- Radę Administracyjną powołaną przez ministra Przemysłu i Han- jennej RP – nie pływa pod polską banderą! Jednak i wobec tych dlu. A oto skład Rady Administracyjnej: generał Mariusz Zaru- ostatnich jednostek pływających pod ojczystą banderą są pro- ski, Julian Rummel, Cyryl Ratajski (prezes), redaktor Władysław