Botues: Komuniteti Mysliman i Shqipërisë Zani i Naltë Revistë shkencore dhe kulturore VITI IV (XVIII) 2016 NR. 14 (167) Merret me shkenca islame, sociologji, filozofi, psikologji, histori, gjuhësi, letërsi, moral dhe literaturë kombëtare www.zaninalte.al Tiranë, 2016 Zani i Naltë Zani i Naltë Revistë shkencore, organ i Komunitetit Mysliman të Shqipërisë Themeluar në tetor 1923, rifilluar në tetor 2012 VITI IV (XVIII), janar, shkurt, mars 2016 nr. 14 (167) Nën kujdesin e kryetarit të KMSH-së: H. Skender Bruçaj Drejtor: Dr. Genti Kruja Bordi editorial: Ali Zaimi Prof. dr. Ayhan Tekinesh Prof. dr. Ferdinand Gjana Prof. dr. Hajri Shehu Prof. dr. Njazi Kazazi Prof. dr. Qazim Qazimi Prof. dr. Rahim Ombashi Dr. Brikena Smajli Dr. Fahredin Ebibi Redaktor: Andrin Rasha Haxhi Lika Në anglisht: Dritan Hoxha Fushat: Shkencat Islame Tefsir Hadith Fikh Sociologji Filozofi Gjuhësi Letërsi Psikologji Histori Kulturë Art, etj. Realizimi grafik: Hysen Vogli Fotoja në kopertinë: Xhamija e Gjin Aleksit, Delvinë Adresa: Komuniteti Mysliman i Shqipërisë Rr. “George W. Bush”, Nr. 50, Tiranë - Shqipëri e-mail: [email protected] www.zaninalte.al 2 Zani i Naltë Përmbajtja Shkenca Islame 1. Një vështrim i përgjithshëm mbi besimin në jetën e përtejme, Ali Zaimi, KMSH ...................................................................................5 2. Qëndrimi i Ebu Hanifes gjatë zhvillimeve politike të kohës, Dorian Demetja, KMSH .......................................................................21 3. Muhamedi a.s., shembull për t’u ndjekur, Muhamed Sytari, Myftinia Shkodër .....................................................28 Studime 4. Njolla në Biografi, Fatos A. Kopliku MS/MA, Washington, DC, SHBA ...........................33 Letërsi 5. Poema “Erveheja” - botë e katërt që sublimoi mungesën e jetës shqiptare, Prof. dr. Rahim Ombashi, Universiteti Bedër .....................................54 Studime ndërfetare 6. Liria e besimit dhe dialogu ndërfetar në Shqipëri, Vlash Plepi, Akademia Teologjike Orthodhokse, Durrës ....................69 Shkenca Komunikimi 7. Imazhi i fesë islame në median shqiptare - Qani Sulku ...........................................................................................74 Histori 8. Moderniteti dhe ideologjia në tekstet shkollore të Perandorisë Osmane – Dr. Hasan Bello, QSA, Instituti i Historisë, Tiranë .............................86 9. Roli i klerikëve myslimanë në formimin e shtetit të parë shqiptar, Dr. Mois Kamberi ................................................................................96 3 Zani i Naltë Përkthime 10. Kur’ani, shpirti i umetit mysliman, Prof. dr. Shahid Bushihi, Marok ........................................................105 Personalitete 11. Hfz. Bajram ef. Agani, nismëtar dhe projektues i riorganizimit të Bashkësisë Islame në Kosovës pas Luftës së Dytë Botërore (1947-1951), Ramadan Shkodra, Bashkësia Islame e Kosovës ...............................115 12. Abstracts in English ......................................................................123 13. Rregullat e shkrimit .......................................................................129 4 Shkenca Islame Një vështrim i përgjithshëm mbi besimin në jetën e përtejme Ali Zaimi Abstrakt Është gati e pamundur që njeriu, i cili nuk beson se do të japë llogari për ato çfarë kryen, ta ketë jetën të drejtë. Ndërsa jeta e njeriut që nuk e heq nga mendja se do të dalë një ditë përpara Allahut e do të japë llogari një më një, është e shoqëruar me vetëdijen e llogaridhënies dhe rrjedhimisht e drejtë. Natyrisht, njeriu do të jetë i tillë në raport edhe me vetëdijen për llogarinë përtej. Besimi se do të shpërblehet një ditë e motivon njeriun e mirë për punë; ideja e ndëshkimit për mëkatet e frenon të jetë dhunues e i shkujdesur; frika e llogaridhënies e frenon të bëjë keq edhe atje ku askush nuk mund ta shikojë; besimi se do të takohet përsëri në botën tjetër e ngushëllon një fëmijë që ka humbur një të afërm apo një të moshuar që është, si i thonë, me një këmbë në atë botë, etj. jo, ringjallja në botën ka hedhur krahët e mëshirës mbi tjetër, është e vërtetë aq gjithçka. Lajmi i dytë, që njerëzit Asa edhe kjo botë është do të gjykohen sipas veprave, është e vërtetë. edhe i mirë edhe i keq. I mirë për Lajmi i parë është sihariq për besimtarët që do të shkojnë në të gjithë, për besimtarët, mohuesit, Xhenetet e amshuara të Allahut, i politeistët e zullumqarët. Pavarësisht Cili si Rrahim (Mëshirëbërës) që nëse besojnë apo jo, të gjithë njerëzit është, do t’i gostisë ata me lumturi do të ringjallen pas vdekjes, për të të pafundme dhe i keq për mohuesit, jetuar përjetësisht dhe kjo si pasqyrim politeistët e zullumqarët, që do të i mëshirës së pafundme të Krijuesit, përballen me dënimin e merituar në Rrahmanit (Gjithmëshirshmit), i Cili jetën e përtejme. 5 Shkenca Islame Pas çdo rasti vdekjeje, ne, me ideja e ndëshkimit për mëkatet e vetëdije ose jo, mendojmë për frenon të jetë dhunues e i shkujdesur; pasvdekjen. Besimtarët besojnë që ka frika e llogaridhënies e frenon të bëjë një jetë tjetër, sikurse kjo jetë, madje keq edhe atje ku askush nuk mund edhe më e kompletuar, ndërkohë që ta shikojë; besimi se do të takohet ateistët pretendojnë që me vdekjen përsëri në botën tjetër e ngushëllon mbaron gjithçka për njeriun. Po një fëmijë që ka humbur një të afërm si e shikon besimi islam çështjen e apo një të moshuar që është, si i ringjalljes dhe të jetës së përtejme? thonë, me një këmbë në atë botë, etj. Kreu dhe baza e Islamit është Në terminologjinë islame Ahireti besimi i palëkundur tek Allahu i është jeta e dytë, që do të fillojë Madhëruar dhe tek e vërteta hyjnore. pas kiametit dhe do të vazhdojë Pas besimit në një Zot të vetëm, ajo pafundësisht, ku përfshihen të çka e rregullon jetën dhe e vendos gjitha ngjarjet dhe etapat e quajtura atë në një regjim të caktuar për ringjallja, grumbullimi, llogaridhënia, të siguruar qetësinë kolektive e të peshorja, ura, parajsa (xheneti) ose përgjithshme të njerëzimit, është ferri (xhehenemi). pikërisht besimi në ringjallje dhe Në fakt, me vdekjen e njeriut, llogaridhënie në jetën pas vdekjes. fillon për të ahireti i tij, i cili vazhdon Besimi në jetën e përtejme është pafundësisht. Sipas kësaj, ndërsa një edukuesi më i mirë i rinisë, është pjesë e njerëzve jetojnë dimensionin shpresa më e madhe e fëmijëve, jetësor të kësaj bote, një pjesë e pleqve, e të sëmurëve, është tjetër kanë hyrë dhe ndodhen në ngushëllimi i të dhunuarve dhe është dimensionin jetësor të ahiretit. frenuesi i zullumqarëve, i tiranëve e Në këndvështrimin islam, jeta diktatorëve të mundshëm. pa ringjalljen do të ishte e papërsosur Është gati e pamundur që njeriu, dhe e padrejtë. Vetëm besimi në jetën i cili nuk beson se do të japë llogari e përtejme e mundëson perfeksionin për ato çfarë kryen, ta ketë jetën të përfundimtar dhe u jep përgjigje drejtë. Ndërsa jeta e njeriut që nuk pyetjeve që aq shumë i preokupojnë e heq nga mendja se do të dalë një mendjet e njerëzve që prej kohërave ditë përpara Allahut e do të japë më të hershme e deri sot. llogari një më një, është e shoqëruar Vendbanimi i shpirtit pas me vetëdijen e llogaridhënies dhe ndarjes prej trupit dhe prej botës rrjedhimisht e drejtë. Natyrisht, tokësore quhet berzah, që do të thotë njeriu do të jetë i tillë në raport edhe ndërmjetësi, vend ndërmjet botëve. me vetëdijen për llogarinë përtej. Në jetën e berzahut, shpirtrat Besimi se do të shpërblehet një ditë trajtohen sipas punëve që kanë e motivon njeriun e mirë për punë; bërë në këtë botë, nga ku kuptojnë 6 Shkenca Islame se ku do të shkojnë pas ringjalljes, Mbështetur në Kur’an, koha se vendbanim me trup dhe me shpirt. kur do të bëhet Gjykimi nuk dihet, Jeta e berzahut vazhdon deri atë e di vetëm Allahu, sepse një dije në ardhjen e Ditës së Gjykimit, kur e tillë nuk është në fuqinë e krijesave. engjëlli Israfil i bie bririt dhe njerëzit “Ty të pyesin për kiametin: “Kur do që të gjithë do të ringjallen dhe do të ndodhë ai?” Po në çfarë gjendje të dalin nga varret. Shpirtrat do të je ti që t’ua përkujtosh atë? Vetëm te bashkohen me trupat dhe njerëzit Zoti yt është dijenia për të”2. do të mblidhen në pritje të Gjyqit Suprem. Disa arsyetime mbi ringjalljen Myslimanët besojnë në Ditën dhe jetën e përtejme e Gjykimit, kur do të vendosen Argumenti dhe garancia më peshoret, në të cilat do të peshohen e madhe mbi jetën e ahiretit është veprat e njerëzve: “Në ditën e premtimi i Zotit për robërit e Vet. gjykimit Ne do të vëmë peshore Duke theksuar në shumë vende se të drejta, e askujt nuk i bëhet asnjë çdo frymë do të vdesë, nuk mund padrejtësi”1. të shmanget vdekja, Allahu është Ata që nuk e besuan Allahun ai që e jep vdekjen dhe se, në fund, dhe i bënë shok Atij, pas Gjyqit do kthimi do të jetë tek Ai, Kur’ani bën të çohen në Xhehenem, ku do të të ditur se ringjallja pas vdekjes është zënë shkallë të ndryshme në varësi domosdoshmëri e premtimit të të peshës së mëkateve. Besimtarët Allahut. Kështu çdokush që beson do të shpihen në Xhenet, por që Allahun dhe Kur’anin si fjalë të Tij, i beson edhe ringjalljes pas vdekjes, të mbërrijnë deri aty, do t’u duhet sepse Zoti nuk ka asnjë mangësi që të kalojnë nëpër Urën (Sirat), që të mos e përmbushë dot premtimin. varet mbi greminën, poshtë së cilës “S’ka dyshim se ajo që u ndodhet Xhehenemi e matanë së premtohet është e vërtetë e sigurt. cilës ndodhet Xheneti. Ata që nuk i Dhe se shpërblimi (gjykimi për kanë bërë shok Allahut, por që kanë vepra) do të ndodhë patjetër”3. kryer mëkate, nuk mund të kalojnë Ai që i jep njeriut ndjenjën e dot nëpër këtë Urë, ata do të bien në përjetësisë, padyshim që ka krijuar Xhehenem, por nuk do të qëndrojnë edhe një vend ku njeriu do të mbesë aty përgjithmonë. Falë fisnikërisë së i përjetshëm. Ne shohim që Zoti Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit, ka dhënë urinë, por ka dërguar këta do ta braktisin Xhehenemin dhe ushqime, ka dhënë etjen, por ka pas vuajtjes së dënimit do të hyjnë në dërguar ujin, ka dhënë dëshirën e Xhenet.