WÓJT GMINY G R Y B Ó W PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY GRYBÓW NA LATA 2004 - 2011 WRAZ Z PROGNOZ Ą DO ROKU 2015 NOWY S ĄCZ, MARZEC-LIPIEC 2004 TYTUŁ OPRACOWANIA: PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY GRYBÓW NA LATA 2004 - 2011 WRAZ Z PROGNOZ Ą DO ROKU 2015 ZLECENIODAWCA: WOJT GMINY GRYBÓW UL. JAKUBOWSKIEGO 33 33-330 GRYBÓW WYKONAWCA: Konsorcjum: „PROFIT" Sp. z o.o. w Skrudzinie - ABRYS Technika Sp. z o.o. w Poznaniu siedziba: ul. Ró Ŝana 22 33-300 NOWY S ĄCZ PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA –GMINA GRYBÓW SPIS TREŚCI Strona I. WST ĘP 5 1.1. Podstawa prawna opracowania 5 1.2. Przedmiot i zakres opracowania 5 1.3. Potrzeba i cel opracowania 5 1.4 . Terminologia 7 1.4.1. Terminologia z zakresu zrównowa Ŝonego rozwoju 7 1.4.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska 7 1.4.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno – ściekowej 9 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY 12 2.1. Poło Ŝenie 12 2.2. Ukształtowanie terenu 14 2.3. Warunki klimatyczne 17 2.4. Zasoby naturalne 20 2.5. U Ŝytkowanie terenu 22 2.6. Gleby i lasy 24 2.7. Infrastruktura 26 2.7.1. Gospodarka wodno – ściekowa 26 2.7.2. Gospodarka odpadami 29 2.7.3. Drogi i koleje 29 2.7.4. Sie ć gazowa 29 2.7.5. Podmioty gospodarcze 30 III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW 31 ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 3.1. Informacje ogólne 31 3.2. Charakterystyka elementów przyrody nieo Ŝywionej gminy 33 3.2.1. Warunki geologiczno – gruntowe 33 3.2.2. Zasoby naturalne 37 3.3. Wody powierzchniowe 40 3.4. Wody podziemne 43 3.5. Gleby i uprawy rolne 44 3.6. Charakterystyka elementów przyrody o Ŝywionej 48 3.7. Walory kulturowe 50 3.8. Walory krajobrazowe i szlaki turystyczne 67 3.9. Podsumowanie wielko ści zasobów i walorów przyrodniczych 70 IV. POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA 72 4.1. Racjonalne u Ŝytkowanie zasobów naturalnych 73 4.2. Ochrona powietrza 76 4.3. Ochrona przed hałasem 82 4.4. Ochrona przed promieniowanie elektromagnetycznym 85 4.5. Ochrona wód 88 4.6. Ochrona powierzchni ziemi 92 4.7. Gospodarka odpadami 96 4.8. Zasoby przyrodnicze 96 4.9. Awarie przemysłowe 99 4.10. Harmonogram realizacji zada ń ekologicznych 101 4.11. Koszty finansowe planowanych przedsi ęwzi ęć 121 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA –GMINA GRYBÓW SPIS TREŚCI Strona V. ZAŁO śENIA SYSTEMU EDUKACYJNO-INFORMACYJNEGO 122 5.1. Potrzeba edukacji ekologicznej, 122 5.2. Docelowe segmenty edukacji 125 5.2.1. Edukacja ekologiczna formalna 125 5.2.2. Edukacja ekologiczna nieformalna 126 5.3. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczeństwa 129 5.4. Społeczna kampania informacyjna 130 5.4.1. Pracownicy samorz ądowi 130 5.4.2. Edukacja dorosłych 130 5.4.3. Nauczyciele i dziennikarze 132 5.4.4. Współpraca Gminy ze szkołami 133 5.4.5. Udział pozarz ądowych organizacji ekologicznych w edukacji dzieci i 134 młodzie Ŝy 5.5. Media w kampanii informacyjnej 134 5.6. Przyczyny zanieczyszcze ń i sposoby zapobiegania 135 5.6.1. Zanieczyszczenia atmosfery 135 5.6.2. Zanieczyszczenia wód 137 5.6.3. Zanieczyszczenia gleb 138 5.6.4. Oddziaływanie hałasu 139 5.6.5. Pola elektromagnetyczne 139 5.6.6. Ochrona kopalin 139 5.6.7. Ochrona przyrody 140 VI. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 142 6.1. Współpraca w ramach wdro Ŝenia Programu 142 6.2. Zało Ŝenia systemu finansowania inwestycji 146 6.3. Zarz ądzanie Programem Ochrony Środowiska 156 6.3.1. Instrumenty prawne 158 6.3.2. Instrumenty finansowe 158 6.3.3. Instrumenty społeczne 158 6.3.4. Instrumenty strukturalne 161 6.4. Monitorowanie Programu Ochrony Środowiska 161 6.4.1. Zasady monitoringu 161 6.4.2. Monitorowanie zało Ŝonych efektów ekologicznych 162 6.5. Wska źniki monitorowania celów okre ślonych w Programie Ochrony 170 Środowiska. 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA –GMINA GRYBÓW I. WST ĘP 1.1. Podstawa prawna opracowania 1.2. Przedmiot i zakres opracowania 1.3. Potrzeba i cel opracowania 1.4. Terminologia 1.4.1. Terminologia z zakresu zrównowa Ŝonego rozwoju 1.4.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska 1.4.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno – ściekowej 1.1. Podstawa prawna opracowania Obowi ązuj ące od 1 pa ździernika 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska, nakłada na organy wykonawcze gmin – Wójta Gminy Grybów - obowiązek opracowania Gminnego Programu Ochrony Środowiska. Obowi ązek ten, wynikaj ący z art. 17, ustawy - Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) jest formaln ą przesłank ą dla utworzenia niniejszego opracowania. Podstaw ą opracowania jest umowa z dnia 01 pa ździernika 2003 r. zawarta pomi ędzy Gmin ą Grybów a Konsorcjum Firm: „PROFIT" Sp. z o.o. w Skrudzinie - ABRYS Technika Sp. z o.o. w Poznaniu. Siedzib ą Konsorcjum jest miasto Nowy S ącz. 1.2. Przedmiot i zakres opracowania Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Grybów poło Ŝonej we wschodniej cz ęś ci powiatu nowos ądeckiego. Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony środowiska na analizowanym terenie. Zagadnienia ochrony środowiska obejmuj ą ochron ę powietrza, wód, powierzchni ziemi, środowiska akustycznego oraz zasobów przyrodniczych. Omówienia dotycz ące gospodarki odpadami zostały zawarte w odr ębnym opracowaniu pod nazw ą Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Grybów. 1.3. Potrzeba i cel opracowania Ochrona środowiska przyrodniczego jest jedn ą z głównych dróg prowadz ących do osi ągni ęcia zrównowa Ŝonego rozwoju, nale Ŝy jednak pami ęta ć, Ŝe nie jedyn ą. O w pełni zrównowa Ŝonym rozwoju mo Ŝna dopiero mówi ć po osi ągni ęciu czterech ładów: ekologicznego, społecznego, ekonomicznego (gospodarczego), przestrzennego. 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA –GMINA GRYBÓW Podstawowym narz ędziem osi ągni ęcia ładu ekologicznego jest ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego. Ład społeczny mo Ŝe by ć osi ągni ęty np. poprzez akceptacj ę mieszka ńców dla proponowanych i poodejmowanych działa ń. Ład gospodarczy osi ąga si ę poprzez kształtowanie odpowiedniej struktury gospodarki i ograniczanie bezrobocia. Ład przestrzenny wi ąŜ e si ę np. z odpowiedni ą lokalizacj ą terenów przemysłowych, mieszkaniowych, komunikacyjnych i innych. Powy Ŝsze zasady zrównowa Ŝonego rozwoju i ochrony środowiska zostały uwzgl ędnione w niniejszym opracowaniu, ze wskazaniem kierunków i hierarchii działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie gminy. Do najistotniejszych wytyczonych dla gminy celów i kierunków działa ń w zakresie rozwoju społeczno – gospodarczego i ochrony środowiska nale Ŝą : racjonalne u Ŝytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszenie zu Ŝycia energii, surowców i materiałów, wzrost udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych, ochrona zasobów kopalin); ochrona powietrza, ochrona przed hałasem (zapewnienie wysokiej jako ści powietrza, redukcja emisji gazów i pyłów, zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu); ochrona wód (zapewnienie odpowiedniej jako ści u Ŝytkowej wód, racjonalizacja zu Ŝycia wody, ochrona przed powodzi ą, wła ściwa gospodarka wodno-ściekowa); ochrona gleb; ochrona zasobów przyrodniczych (zachowanie zasobów przyrodniczych z uwzgl ędnieniem ich ró Ŝnorodno ści oraz rozwój zasobów le śnych, racjonalna eksploatacja lasów); prowadzenie skutecznej akcji edukacyjno-informacyjnej gwarantuj ącej powodzenie realizacji wy Ŝej wymienionych działa ń. Realizacja zdefiniowanych ekologicznych celów strategicznych, w powi ązaniu z programem edukacji ekologicznej społecze ństwa, powinna zapewni ć gminie rozwój zgodny z zasadami zrównowa Ŝonego rozwoju. 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA –GMINA GRYBÓW 1.4. Terminologia Program ochrony środowiska wymusza na wszystkich uczestnikach procesów decyzyjnych i inwestycyjnych zastosowanie jednakowej terminologii dotycz ącej całokształtu ochrony środowiska. Poni Ŝej podane zostały znaczenia zwrotów u Ŝytych w opracowaniu. 1.4.1. Terminologia z zakresu zrównowa Ŝonego rozwoju Ochrona środowiska - rozumie si ę przez to podj ęcie lub zaniechanie działa ń, umo Ŝliwiaj ących zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególno ści na: racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju, przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego; Równowaga przyrodnicza - jest to taki stan, w którym na okre ślonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody Ŝywej i układu warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieo Ŝywionej; Środowisko – rozumie si ę przez to ogół elementów przyrodniczych, w tym tak Ŝe przekształconych w wyniku działalno ści człowieka, a w szczególno ści powierzchni ę ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierz ęta i ro śliny, krajobraz oraz klimat; Zrównowa Ŝony rozwój - rozumie si ę przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania mo Ŝliwo ści zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno ści lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokole ń. 1.4.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska Emisja – rozumie si ę przez to wprowadzane bezpo średnio lub po średnio, w wyniku działalno ści człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi: substancje, energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne; Hałas - rozumie si ę przez to d źwi ęki o cz ęstotliwo ściach od 16 Hz do 16 000 Hz; Obszar chronionego krajobrazu - jest terenem chronionym ze wzgl ędu na wyró Ŝniaj ące si ę krajobrazowo tereny o zró Ŝnicowanych ekosystemach, warto ściowe w szczególno ści ze wzgl ędu na mo Ŝliwo