LKA.410.008.02.2017 P/17/077 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli P/17/077 – Zarządzanie zielenią miejską Jednostka Najwyższa Izba Kontroli przeprowadzająca Delegatura w Katowicach kontrolę Kontrolerzy 1. Katarzyna Kozieł , główny specjalista kontroli państwowej , upoważnienie do kontroli nr LKA/129/2017 z dnia 25 kwietnia 2017 r. 2. Barbara Ciemała, specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr LKA/128/2017 z dnia 25 kwietnia 2017 r. 3. Bogusława Pala, specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr LKA/163 /2017 z dnia 31 maja 2017 r. (dowód: akta kontroli str. 1-6) Jednostka Zakład Zieleni Miejskiej w Katowicach 1, ul. Kościuszki 138, 40 -523 Kat owice kontrolowana Kierownik jednostki Mieczysław Wołosz , Dyrektor kontrolowanej (dowód: akta kontroli str. 7) II. Ocena kontrolowanej działalności 2 Ocena ogólna NIK ocenia pozytywnie działania Zakładu związane z urządzaniem, utrzymaniem i zagospodarowaniem terenów zieleni, współpracą z mieszkańcami oraz działalność edukacyjną i informacyjną dotyczącą ochrony przyrody w okresie objętym kontrolą (tj. od 1 stycznia 2015 r. do 31 marca 2017 r.). Uzasadnie nie ZZM prawidłowo i rzetelnie organizował oraz nadzorował prace związane oceny ogólnej z pielęgnacją i utrzymaniem terenów zieleni, którymi zarządzał. W wyczerpujący sposób, ze wskazaniem parametrów jakościowych materiału roślinnego, parametrów jakościowych wykonania prac ogrodniczych oraz wymogów pielęgnacyjnych, opisywano przedmiot zamówienia na prace związane z sadzeniem i pielęgnacją drzew oraz terenów zieleni. Przeprowadzane przeglądy stanu drzew (w tym drzew nowo posadzonych), prowadzony nadzór nad wywiązywaniem się kontrahentów z powierzonych im zadań w zakresie pielęgnacji i utrzymania zieleni oraz wizytowanie przez pracowników ZZM powierzonych im w opiekę rejonów były regularne i częste. Pracownicy zajmujący się terenami zieleni posiadali odpowiednie kwalifikacje. 1 Zwany dalej „ZZM” lub „Zakładem”. 2 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. Jeżeli sformułowanie oceny ogólnej według proponowanej skali byłoby nadmiernie utrudnione, albo taka ocena nie dawałaby prawdziwego obrazu funkcjonowania kontrolowanej jednostki w zakresie objętym kontrolą, stosuje się ocenę opisową, bądź uzupełnia ocenę ogólną o dodatkowe objaśnienie. 2 ZZM należycie wykonywał – korzystając z usług firm zewnętrznych – zadania statutowe związane z bieżącym utrzymywaniem terenów zieleni urządzonej oraz zieleni wysokiej (drzew i krzewów) w pasach drogowych i na nieruchomościach komunalnych, jak też zadania inwestycyjne na terenach zieleni. Zakład był właściwie przygotowany pod względem organizacyjnym i kadrowym. W strukturze ZZM wyodrębnione zostały komórki do realizacji wymienionych zadań. Pracownicy posiadali kierunkowe wykształcenie i kwalifikacje odpowiednie do wykonywanych obowiązków. Teren wykonywania zadań – podzielony na rejony – nadzorowany był przez wyznaczonych pracowników. ZZM nie posiadał elektronicznej bazy danych o terenach zieleni w mieście. Pracownikom zapewniono natomiast dostęp do elektronicznych baz danych o terenie, pozwalających na uzyskanie informacji o lokalizacji działek i własności gruntu. ZZM realizował zadania inwestycyjne, w tym założenie nowych skwerów oraz rewitalizacje parków. Prowadzone były również remonty i modernizacje infrastruktury terenów zieleni, w tym ich doposażenie w urządzenia do zabawy, odpoczynku i rekreacji, zwiększające funkcjonalność tych terenów. Przy udzielaniu zamówień ZZM wymagał od wykonawców spełniania odpowiednich warunków. Umowy zawierane z wykonawcami na wykonanie prac ogrodniczych i porządkowych w parkach i zieleńcach a także w pasach drogowych uwzględniały pełen zakres usług związanych z nasadzeniem i pielęgnacją zieleni oraz utrzymaniem porządku i czystości. Umowy były w pełni realizowane pod względem rzeczowym i finansowym. Ich wykonanie potwierdzano w sposób określony umowami. ZZM realizował regularnie działania na rzecz kształtowania właściwych postaw człowieka wobec przyrody. Projekty edukacyjne, informacyjne oraz promujące działania w dziedzinie ochrony przyrody kierowane były do osób w różnym wieku i zróżnicowanym poziomie wiedzy i umiejętności. W ocenie NIK za przykłady dobrych praktyk należy uznać współpracę Zakładu z Fundacją Greenpeace Polska, w wyniku której zwiększono liczbę hoteli dla dzikich owadów na terenach parków utrzymywanych przez ZZM, z Fundacją Sendzimira Zielonki, której celem jest propagowanie wiedzy na temat problemów z wodą deszczową i m.in. tworzenie ogrodów deszczowych w gruncie oraz z Uniwersytetem Przyrodniczym we Wrocławiu i Śląskim Uniwersytetem Medycznym, w wyniku której przy ŚUM powstała sensoryczna ścieżka zdrowia o charakterze edukacyjnym dla studentów. III. Opis ustalonego stanu faktycznego 1. Urządzanie, utrzymywanie, zagospodarowanie, odnawianie (rewitalizacja) terenów zieleni, standardy zieleni Opis stanu 1. W gminie Katowice nie opracowano strategii dotyczącej rozwoju i utrzymania faktycznego terenów zieleni oraz standardów utrzymania zieleni. (dowód: akta kontroli str.67) Dyrektor Zakładu wyjaśnił: Posiadanie strategii w gminie dotyczącej rozwoju i utrzymania terenów zieleni nie jest konieczne do prawidłowego zarządzania zielenią, a obowiązek jej posiadania nie wynika z przepisów prawa . W związku z tym, że Zakład, jest jednostką specjalistyczną i posiada odpowiednie 3 przygotowanie, profesjonalne zaplecze merytoryczne i techniczne, brak przedmiotowej strategii nie wpływa negatywnie na standard utrzymania terenów zieleni w mieście Katowice. (…) Gmina Katowice nie opracowała standardów utrzymania zieleni. Nie mam wiedzy dlaczego Katowice nie opracowały takiego dokumentu. Formalne standardy nie zostały opracowane również w Zakładzie Zieleni Miejskiej w Katowicach, jednakże należy podkreślić, że konsekwentnie stosowane są następujące standardy utrzymania: wyznaczono cztery podstawowe kategorie ważności utrzymania terenów zieleni 3. Kategorie te zostały przyjęte i przekazane kierownikom i są stosowane mimo, że nie powstał formalny dokument.(…) Ponadto mając na uwadze odpowiednią jakość wykonywania prac zleconych standardowo w treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia lub w opisie przedmiotu zamówienia ZZM każdorazowo umieszczał zapisy wskazujące rodzaj i szczegółowy zakres prac do wykonania, parametry jakościowe dla materiału roślinnego oraz parametry jakościowe wykonania prac ogrodniczych i wymogów pielęgnacyjnych. (dowód: akta kontroli str.67-73, 496-497, 515-521, 526-527, 535-536, 561-574, 577 578, 591-592, 623-640, 655-656, 685-690, 703-704, 741-750, 776-808, 986-1013) Dyrektor poinformował: W gminie Katowice brak jest stanowiska ogrodnika miejskiego lub miejskiego architekta krajobrazu. Podyktowane jest to faktem, iż miasto Katowice posiada jednostkę organizacyjną - Zakład Zieleni Miejskiej, której nadano analogiczne kompetencje. (dowód: akta kontroli str.73) 2. Do podstawowych zadań Zakładu należały m.in 4.: bieżąca praca konserwacyjna zieleńców, parków spacerowo-wypoczynkowych, zieleni przyulicznej, miejsc pamięci narodowej na terenach miejskich, realizowanie zadań remontowych terenów zieleni będących w utrzymaniu Zakładu, tworzenie nowych obiektów małej architektury oraz bieżące ich utrzymanie. Powierzchnia terenów będących w utrzymaniu Zakładu wynosiła ok.1 223,5 ha 5, w tym: − 9 parków o powierzchni 170 ha (na podstawie umów użyczenia lub trwałego zarządu) oraz ok. 420 ha powierzchni parków bez uregulowanej podstawy prawnej (w tym tereny Katowickiego Parku Leśnego), − 86 skwerów i zieleńców o powierzchni 86,1 ha (na podstawie umów użyczenia lub trwałego zarządu) oraz ok. 326 ha bez uregulowanej podstawy prawnej, − 298 pasów drogowych o powierzchni 221,5 ha. (dowód: akta kontroli str.8-11, 490-491, 972) Odnośnie nieuregulowania formy prawnej terenów utrzymywanych przez ZZM IV Wice Prezydent Miasta Katowice poinformował: (…) pielęgnowanie i utrzymanie terenów zieleni przez Zakład Zieleni Miejskiej, jest prawnie uregulowane w statucie, który mówi, że przedmiotem działalności Zakładu jest realizacja zadań własnych 3 a) kategoria A - miejsca priorytetowe: skwery i zieleń przyuliczna w ścisłym centrum, parki: Kościuszki, Giszowiecki, Katowicki Park Leśny (KPL), ważne centralne place w poszczególnych dzielnicach, wjazdy i wyjazdy z miasta, ciągi zieleni wzdłuż głównych ulic (poza terenami należącymi do Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad), b) kategoria B - miejsca ważne: pozostałe parki i większe skwery oraz zieleń przyuliczna, c) kategoria C - tereny na peryferiach miasta: tereny rzadziej odwiedzane, nie mające większego wpływu na postrzeganie estetyki miasta, d) kategoria D - tereny interwencyjne utrzymywane. 4 Uchwała nr LXI/1436/06 Rady Miasta Katowice z 26 czerwca 2006 r. w sprawie nadania statutu Zakładowi Zieleni Miejskiej w Katowicach. 5 Powierzchnia szacunkowa, w tym utrzymywanie bezumowne terenów własności Skarbu Państwa i Urzędu Miasta, bez podkładów mapowych. 4 miasta Katowice w zakresie utrzymania zieleni miejskiej i zadrzewień. Sprawy związane z przekazywaniem terenów miejskich w wybranej formie władania Zakładowi Zieleni Miejskiej są realizowane. Są to jednak procesy czasochłonne, o różnym stopniu skomplikowania. Zakład Zieleni Miejskiej utrzymuje tereny miejskie, na które nie posiada umów użyczenia, najmu, trwałego zarządu tylko w zakresie utrzymania czystości i zapewnienia bezpieczeństwa użytkowników (wywały, wywroty, złomy, zagrażające drzewa). (dowód: akta