Luchtvaart 2011 Ruud Vos De luchtvaart-jaarboeken verschijnen sinds 1976 Onder eindredactie van Henk Heiden Fotoʼs: © fabrikanten, tenzij anders aangegeven. ISBN 978 90 6013 360 6 © Copyright 2010, uitgeverij de Alk bv, Alkmaar, Holland E-mail: [email protected] - Website: www.alk.nl Inhoud Voorwoord . 4 Eerste vluchten september 2009 - augustus 2010 . 5 Nieuwe vliegtuigen . 34 Ontwikkelingen grote luchtvaart . 54 Ontwikkelingen zakelijke luchtvaart . 70 Ontwikkelingen kleine luchtvaart . 86 Ontwikkelingen helikopters . 103 Ontwikkelingen militaire luchtvaart . 126 Fokker 100 Next Generation . 150 Ontwikkelingen in Nederland . 152 Overzichten orders / leveringen . 177 Luchtvaartregister Nederland - stand op 1 september 2010 . 183 Adverteerders: Aviodrome (3) Breitling (omslag 4) Piloot en Vliegtuig (121) 2 WerkCentrale Nederland is een fullservice uitzend- organisatie, gespecialiseerd in de werving en selectie van deskundig personeel (laag- en hoogopgeleid) voor de transport & logistieke branche. Wij zijn sterk in het bemiddelen voor elke denkbare functie, van WerkCentrale Nederland B.V. magazijnmedewerker tot exportmedewerker en van Flamingoweg 32 (Freightway Building) administratief medewerker tot declarant. 1118 EE Schiphol Tel.: 020 - 405 91 11 Tal van mogelijkheden kunnen wij aanbieden, of het nu gaat Fax: 020 - 405 91 20 om werken op uitzendbasis, of een directe overname op 24 uur: 06 53 685368 E-mail: [email protected] Werving en Selectie basis. Website: www.werkcentralenederland.nl Ook bieden wij logistieke opleidingen aan waaronder: Basiscursus Luchtvrachtexpediënt Bedoelt voor nieuwkomers op Schiphol. De cursus geeft een goed beeld van de logistieke wereld van Schiphol, de goederenstromen, de documenten en de wijze waarop met klanten gecommuniceerd moet worden. Werkt zeker 0C8>=00;D27CE00AC#74<0?0A: D27C70E4=4;HBC03 T UIVER 4D FILM RONDVLUCHTEN IN DE COCKPI 0C8>=00;D27CE00AC#74<0?0A:E8>3A><4 0C8>=00;D27CE00AC#74<0?0A: 5<9;11>G57¡ E38D81F5>5<ICD14 $5<56??>>B¢¡¡ &&&%! Voorwoord Het luchtvaartjaar 2010 stond in het teken van herlevend optimisme na de kre- dietcrisis die uitmondde in een wereldwijde economische malaise. Na het weg- zakken van passagiers, luchtvracht en het in elkaar storten van de verkoop van vliegtuigen gedurende 2009, leek het tij in de loop van 2010 te keren toen op allerlei fronten zaken aantrokken. Daarbij kreeg de Europese luchtvaart van 14 tot 20 april 2010 nog wel te maken met de dure gevolgen van de wolken met vulkaanas van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull. Hierdoor konden op het dieptepunt slechts vijfduizend vluchten per dag boven het Europese lucht- ruim worden gemaakt, tegen 29.000 onder normale omstandigheden. De gevolgen ervan waren wereldwijd merkbaar doordat passagiers niet naar Europa konden vliegen, maar ook op het Europese continent strandden. Vol- gens de internationale luchtvaartorganisatie IATA leden maatschappijen hier- door een schadepost van 2,8 miljard dollar. Toch is ook de IATA positief gestemd: over heel 2010 werd een winst verwacht van 2,5 miljard dollar. Nederland ontving in april 2010 de eerste NH90 NFH (grote foto omslag). Drie jaar later dan gepland, maar dat mocht de pret niet drukken. Er zijn in totaal twintig exemplaren besteld: twaalf voor de marine en acht stuks die als trans- porthelikopter moeten functioneren. De NH90 gaat in ons land bij de marine de Westland Lynx (21 exemplaren) en de Agusta Bell 412 (drie stuks) aflos- sen. Op donderdag 15 juli 2010 arriveerde onder grote belangstelling voor het eerst een Airbus A380 op Nederlandse bodem (kleine foto rechtsboven). Het grootste verkeersvliegtuig ter wereld landde ʼs morgens rond tien uur op de Polderbaan van Schiphol. Daarna “meerde” het toestel af aan een gate, om afhandelaars een indruk te geven hoe ze het laden en lossen van de A380 het beste kunnen organiseren. Met de eerste vlucht van de Boeing 787 Dreamliner op 15 december 2009 werd een nieuw hoofdstuk aan de luchtvaartgeschiedenis toegevoegd. De afbeelding op de omslag (kleine foto linksboven) toont de eerste vlucht van het vijfde prototype, de ZA005, op 16 juni 2010. Dit is de eerste 787 die is uitge- rust met General Electric GEnx-motoren. De overige vier vliegende prototypes zijn uitgerust met Rolls-Royce Trent 1000-motoren. In maart 2010 waren alle luchtvaartogen op Nederland gericht toen bekend werd dat de Nederlandse minister Maria van der Hoeven van Economische Zaken aan NG Aircraft een krediet ter beschikking stelde voor het Fokker 100 Next Generation-project. De Fokker 100 NG (kleine foto midden) is gebaseerd op de bestaande Fokker 100, maar krijgt onder meer geavanceerde elektroni- ca, nieuwe zuinige motoren en winglets aan de vleugeluiteinden. Als het proto- type aanslaat in de markt, zou in 2015 de eerste in Nederland geassembleer- de Fokker 100 NG uit de hangar kunnen rollen. 4 Eerste vluchten september 2009 - augustus 20110 10 september 2009: Hawker Beechcraft Corporation AT-6 De nieuwe Hawker Beechcraft Corporation (HBC) AT-6 is ontworpen om zowel opleidingstaken, verkenningsvluchten als aanvalsmissies uit te voe- ren. De eenmotorige turboprop is afgeleid van het T-6A/B trainingsvlieg- tuig. De AT-6 krijgt met het oog op missietaken een versterkte cockpit, meerdere sensoren, datalinkmogelijkheden en verschillende ophangpun- ten voor externe lading. Het nieuwe toestel krijgt een missiebereik van meer dan 1.500 kilometer, waarbij het op geringe hoogte een kruissnelheid aan kan houden van ruim 500 km/u. HBC leverde inmiddels in totaal ruim vijfhonderd T-6A/B Texan II trainingsvliegtuigen af, bij onder meer de Ame- rikaanse luchtmacht en marine. Ook de luchtmachten van Griekenland en Israël gebruiken het toestel, terwijl de NAVO het toestel in Canada inzet voor opleidingsdoeleinden. Een nieuwe afnemer wordt de luchtmacht van Irak die recent met Amerikaanse steun acht Texan IIʼs bestelde. De eerste AT-6 vloog op 10 september 2009 voor het eerst. 20 september 2009: Lynx AH Mk.9 Bij de Britse vestiging van AgustaWestland werden op 20 september 2009 de eerste proefvluchten uitgevoerd met een Lynx AH Mk.9 die met nieuwe CTS800-4N motoren is uitgerust. De testvluchten maken deel uit van een moderniseringsprogramma, waarbij twaalf Britse Mk.9 helikopters onder meer worden uitgerust met nieuwe motoren. De CTS800-4N motoren leve- ren 37 procent meer vermogen dan de huidige Gem-turboshafts. De eer- De HBC AT-6 ste vier ʻupgradesʼ moesten al in 2009 geleverd worden, de overige acht in kan lichte 2010. De motoren zijn ontwikkeld door de Light Helicopter Turbine Engine aanvalsmissies Company, een samenwerkingsverband van Honeywell en Rolls-Royce. uitvoeren. De Britse strijdkrachten willen de opgewaardeerde helikopters inzetten in hooggelegen warme gebieden, waaronder Afghanistan. In 2010 werd een De Lynx AH vervolgopdracht gegeven om nog eens tien extra Lynx Mk.9 helikopters te Mk.9 heeft moderniseren. nieuwe CTS800-4N 23 september 2009: Embraer Legacy 650 motoren. De Legacy 650 die op 23 september 2009 voor het eerst vloog, wordt door Embraer als ʻlarge cabin, long rangeʼ aangeboden. Het nieuwe toestel gaat evenals de ʻsuper midsizeʼ 600-versie plaatsbieden aan veertien passa- De Embraer giers. De Legacy 650 krijgt bij vier passagiers en twee piloten een vliegbe- Legacy 650 is reik van 7.223 kilometer. Bij acht passagiers ligt het bereik rond 7.000 kilo- een variant meter, ruim 925 kilometer meer dan de sinds 2002 leverbare Legacy 600. van de goed Het nieuwe toestel heeft een grotere brandstofvoorraad, 40 kN sterke Rol- verkopende ls-Royce AE 3007A2-motoren en een geavanceerde digitale Primus Elite- Legacy 600. 6 cockpit van Honeywell. Tevens wordt de cabine nog stiller en wordt stan- daard breedbandinternet geïnstalleerd. Nieuw zijn ook de van de ERJ- 145XR afgeleide vleugels. De Legacy 650 gaat 29,5 miljoen dollar kosten, ruim 2 miljoen dollar meer dan de Legacy 600. De nieuwe zakenvariant kwam in de loop van 2010 beschikbaar. 1 oktober 2009: ATR 72-600 De nieuwe ATR72-600 die op 1 oktober 2009 voor het eerst vloog, heeft vooral veel onderhuidse en inwendige veranderingen ondergaan in verge- lijking met de ATR72-500. De fabrikant kondigde de komst van zowel de ATR 42-600 (46-50 passagiers) en de ATR 72-600 (70-74 passagiers) in het vroege najaar van 2007. Dat was tijdens een Amerikaanse tournee tegen de achtergrond van een marktpotentieel van 1.400 nieuwe turbo- props de komende twintig jaar. De nieuwe ATRʼs krijgen Pratt & Whitney Canada PW127M-turboprops die elk 2.455 pk leveren. Vergeleken met de bestaande varianten wordt tijdens de start 5 procent extra vermogen gele- verd. Bovendien kunnen de nieuwe motoren worden afgesteld voor betere prestaties tijdens starts van hoog gelegen, warme vliegvelden. Ook is bij beide 600-varianten een 500 kg hoger startgewicht en een groter vliegbe- reik mogelijk: 1.537 kilometer. Thales Avionics levert een geïntegreerde De ATR Thales TopDeck ʻsuiteʼ met vijf LCD-schermen. Dankzij deze suite en nieu- 72-600 we avionica kan de ATR Cat III-naderingen uitvoeren. De ATR 600ʼs krij- heeft Pratt gen een geluidsarme Elegance-cabine die een doorontwikkeling is van de & Whitney huidige cabine. Daarin zullen niet alleen LED-verlichting en een geavan- Canada PW127M ceerd in-flight entertainmentsysteem worden aangebracht. Nieuw worden turboprop- ook de bagagebakken en de stoelen. Voorafgaand aan de typegoedkeu- motoren die ring moesten de ATR 72-600 en de ATR 42-600 (zie elders in dit hoofd- elk 2.455 pk stuk) respectievelijk 150 en 75 uur testvliegen. Het eerste toestel zal in leveren. 2011 worden afgeleverd.