Nr 54 ZIMA 2008 BIULETYN CENTRUM DZIEDZICTWA PRZYRODY GÓRNEGO ŒL¥SKA CENA 3 z³ ISSN 1425-4700 Nr indeksu 338168 Nr indeksu 2008 – MIÊDZYNARODOWY ROK PLANETY ZIEMIA „...Pracujcie niestrudzenie dla ratowania tego, co ukochaliœcie... Pouczajcie o tym, ¿e idea ochrony przyrody jest WYDAWCA: ide¹ na wskroœ demokratyczn¹, gdy¿ chroni ona skarby przyrody dla ca³ego spo³eczeñstwa... Przez poznanie Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Œl¹ska i ochronê przyrody – do jej ukochania – oto nasze has³o!” W³adys³aw Szafer (Chroñmy przyrodê ojczyst¹, Nr 1, 1945) RADA PROGRAMOWA: Maria Z. Pulinowa (Przewodnicz¹ca), Jan Duda (Z-ca Przewodnicz¹cego), KOLEJNA ZMIANA PRAWA OCHRONY PRZYRODY W dniu 15 listopada 2008 r. wesz³y w ¿ycie dwie nowe ustawy, wdra¿aj¹ce zapisy niektórych dyrektyw Maciej Bakes, Joanna Chwo³a, Bogdan Gieburowski, Jan Holeksa, Wspólnot Europejskich, które w sposób istotny zmieniaj¹ przepisy prawne w zakresie ochrony przyrody w Barbara Kaszowska, Arkadiusz Nowak, Romuald Olaczek, Polsce. Ustaw¹ z dnia 3 paŸdziernika 2008 r. o udostêpnianiu informacji o œrodowisku i jego ochronie, Jolanta Pra¿uch, Ma³gorzata Strzelec, Józef Œwierad udziale spo³eczeñstwa w ochronie œrodowiska oraz o ocenach oddzia³ywania na œrodowisko (Dz. U. Nr 199, KOLEGIUM REDAKCYJNE: poz. 1227) zosta³ powo³any nowy centralny organ administracji rz¹dowej – Generalna Dyrekcja Ochrony Œrodowiska – do realizacji niektórych zadañ okreœlonych t¹ ustaw¹. Do zadañ tego organu nale¿y: Jerzy B. Parusel (redaktor naczelny), 1) wspó³udzia³ w realizacji polityki ochrony œrodowiska w zakresie ochrony przyrody i kontroli procesu Katarzyna Rostañska (sekretarz redakcji), inwestycyjnego; 2) zapobieganie szkodom w œrodowisku i ich naprawa; 3) gromadzenie danych i sporz¹dzanie Renata Bula, Jan Duda, Maria Z. Pulinowa informacji o sieci Natura 2000 i innych obszarach chronionych oraz o ocenach oddzia³ywania na œrodowisko; OPRACOWANIE GRAFICZNE: 4) wspó³praca z w³aœciwymi organami ochrony œrodowiska innych pañstw i organizacjami miêdzynarodowy- Joanna Chwo³a mi oraz Komisj¹ Europejsk¹; 5) wspó³praca z G³ównym Konserwatorem Przyrody i Pañstwow¹ Rad¹ Ochrony Przyrody; 6) wspó³praca z organami jednostek samorz¹du terytorialnego w sprawach ocen od- ADRES REDAKCJI: dzia³ywania na œrodowisko i ochrony przyrody; 7) udzia³ w strategicznych ocenach oddzia³ywania na Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Œl¹ska œrodowisko; 8) udzia³ w postêpowaniach w sprawie transgranicznego oddzia³ywania na œrodowisko; 9) wy- ul. œw. Huberta 35, 40-543 Katowice konywanie zadañ zwi¹zanych z sieci¹ Natura 2000; 10) wykonywanie zadañ zwi¹zanych z systemem eko- tel./fax: 032 201 18 17, 032 209 50 08, 032 609 29 93 zarz¹dzania i audytu (EMAS); 11) wspó³praca z organizacjami ekologicznymi. Ustawa powo³uje tak¿e regio- e-mail: [email protected]; http: //www.cdpgs.katowice.pl nalne dyrekcje ochrony œrodowiska, których zadania to m.in.: 1) przeprowadzanie ocen oddzia³ywania przed- siêwziêæ na œrodowisko lub udzia³ w tych ocenach; 2) tworzenie i likwidacja form ochrony przyrody; 3) REALIZACJA POLIGRAFICZNA: ochrona i zarz¹dzanie obszarami Natura 2000 i innymi formami ochrony przyrody; 4) wydawanie decyzji VERSO, Katowice z zakresu ochrony przyrody; 5) wspó³praca z organami jednostek samorz¹du terytorialnego w sprawach ocen AUTOR ZNAKU GRAFICZNEGO WYDAWCY: oddzia³ywania na œrodowisko i ochrony przyrody. Katarzyna Czerner-Wieczorek Druga z ustaw, z dnia 3 paŸdziernika 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 201, poz. 1237), uszczegó³awia niektóre zapisy dotycz¹ce kompetencji nowych organów Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Œl¹ska zosta³o powo³ane administracji rz¹dowej. Przejê³y one zadania dotycz¹ce obszarów Natura 2000 i rezerwatów przyrody, czêœæ Zarz¹dzeniem Nr 204/92 Wojewody Katowickiego z dnia spraw dotycz¹cych ochrony gatunkowej oraz uzyska³y prawo uzgadniania projektów studiów uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowych i wojewódzkich planów zagospodarowania 15 grudnia 1992 r. do badania, dokumentowania i ochrony przestrzennego w zakresie dotycz¹cym parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu i rezerwa- oraz prognozowania stanu przyrody Górnego Œl¹ska. tów przyrody. Z dniem 1 stycznia 1999 r. Centrum jest samorz¹dow¹ jednostk¹ Ju¿ po raz czwarty od roku 1991 dokonuje siê w Polsce zmiana prawa ochrony przyrody, wprowadzono te¿ bud¿etow¹, przekazan¹ województwu œl¹skiemu Rozporz¹dze- kilkaset poprawek. Efektem tego jest rozproszenie regulacji prawnych w wielu aktach prawnych oraz czêœciowe niem Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 listopada 1998 r. dzielenie zadañ i kompetencji pomiêdzy ró¿ne organy administracji. Dokona³a siê równie¿ swoista „degradac- ja prawna” rezerwatów przyrody, których tworzenie i likwidacja lub przeznaczanie na inwestycje liniowe WARUNKI PRENUMERATY „celu publicznego” odbywa siê ju¿ na podstawie prawa miejscowego. A przecie¿ rezerwaty przyrody, obok Przyroda Górnego Œl¹ska ukazuje siê w cyklu czterech pór roku. parków narodowych, s¹ najskuteczniejsz¹ form¹ ochrony przyrody o wartoœciach zazwyczaj ponadlokalnych. Wzorem naszych s¹siadów Czechów i S³owaków nale¿a³oby wprowadziæ kategoriê rezerwatów „pañstwowych” Zamówienia na prenumeratê indywidualn¹ i zbiorow¹ biuletynu przyj- (narodowych) dla ochrony ró¿norodnoœci biologicznej na poziomie krajowym. Konieczne jest ustanowienie muj¹ Poczta Polska i Kolporter. Bie¿¹ce numery mo¿na nabyæ w kio- nowego prawa ochrony przyrody, które oprócz uwzglêdnienia zapisów dyrektyw œrodowiskowych Unii Euro- skach Ruchu. Sprzeda¿ archiwalnych i bie¿¹cych numerów prowadz¹ pejskiej, uwzglêdni³oby ca³y dorobek i ponad 120-letnie tradycje ochrony polskiej przyrody. nastêpuj¹ce instytucje: Ksiêgarnia ORPAN w Katowicach, Muzeum Jerzy B. Parusel Œl¹skie w Katowicach, Muzeum Górnoœl¹skie w Bytomiu, Muzeum Górnictwa Wêglowego w Zabrzu, Muzeum Œl¹ska Opolskiego w Opolu PRZYRODA GÓRNEGO ŒL¥SKA ◆ NATURE OF UPPER SILESIA ◆ NATUR DES OBERSCHLESIEN oraz Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wroc³awskiego we Wroc³awiu. Biuletyn mo¿na tak¿e zaprenumerowaæ w Centrum Dziedzictwa Przy- Nr 54/2008 ◆ ◆ rody Górnego Œl¹ska. Warunkiem przyjêcia i realizacji zamówienia jest ZIMA WINTER WINTER otrzymanie z banku potwierdzenia wp³aty na konto: Kredyt Bank PBI Gesetz ueber Vorbeugung von Umweltschaeden S.A. II/O Katowice, nr rach. 37 15001445 1214400344180000. und ueber ihre Wiedergutmachung Zamówione egzemplarze przesy³ane bêd¹ poczt¹ zwyk³¹; mo¿na je tak- ¿e odebraæ w biurze Centrum. Cena jednego egzemplarza wynosi 3 z³. 6 Œl¹ska autostrada A1 a p³azy WSKAZÓWKI DLA AUTORÓW A1 Silesian motorway and amphibians Biuletyn Przyroda Górnego Œl¹ska jest wydawnictwem przeznaczonym Schlesische Autobahn A1 und die Amphiebien do publikacji oryginalnych prac, krótkich komunikatów i artyku³ów 8 Wydry w województwie œl¹skim przegl¹dowych o przyrodzie Górnego Œl¹ska – jej bogactwie i ró¿- Otters in Silesian voivodeship norodnoœci, stratach, zagro¿eniach, ochronie i kszta³towaniu, struk- Otter in der Woiwodschaft Schlesien turze i funkcjonowaniu, a tak¿e o jej badaczach, mi³oœnikach i nauczy- cielach oraz postawach cz³owieka wobec przyrody. Preferujemy teksty 11 Zimowe stwierdzenia karlika wiêkszego oryginalne, o objêtoœci 1-4 stron standardowego maszynopisu. Zdjê- w województwie œl¹skim cia przyjmujemy w postaci analogowej lub cyfrowej (minimalny roz- The winter observations of Pipistrellus nathusii in Silesian voivodeship miar 10x15 cm i rozdzielczoœæ 300 dpi). Ilustracje prosimy numerowaæ Skrzyczne Fot. J. Moczulski Winterbeobachtung des Pipistrellus nathusii i osobno do³¹czyæ opis. Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania in der Woiwodschaft Schlesien niezbêdnych zmian treœci artyku³ów bez naruszania zasadniczych myœli W NUMERZE ◆ CONTENTS ◆ INHALT autora oraz zmiany tytu³u. Nades³anych maszynopisów redakcja nie 12 P³ywacz zachodni – gatunek rzadki czy zwraca. Publikowanie nades³anego tekstu w innych wydawnictwach 3 Nerecznica poœrednia – nowy gatunek czêsty na Górnym Œl¹sku? autor powinien uzgodniæ z redakcj¹. Dopuszcza siê przedruki za zgod¹ paproci w województwie œl¹skim Utricularia neglecta – rare or frequent species at autora i wydawcy. Za treœæ artyku³ów odpowiedzialnoœæ ponosz¹ Dryopteris remota – a new fern species in Silesia Upper Silesia voivodeship Utricularia neglecta – eine seltene oder eine haufige autorzy. Prawa autorskie do zamieszczonych w biuletynie artyku³ów Dryopteris remota – neue Farnart in der Woiwodschaft Art in Oberschlesien i zdjêæ s¹ zastrze¿one, ich reprodukcja jest mo¿liwa jedynie za Schlesien pisemn¹ zgod¹ redakcji. Wydawca prosi autorów o za³¹czenie nastê- 14 Matthias Brinkmann puj¹cych danych: stopieñ naukowy, miejsce pracy, krótki opis dorobku 4 Szwedzkie pami¹tki w Kamieñcu nad i zakres zainteresowañ. Dram¹ 16 Zespó³ drobnej formy grzybieni Autor otrzymuje dwa egzemplarze numeru bezp³atnie. Swedish souvenirs in Kamieniec on Drama bia³ych – nowe zbiorowisko roœlinne Schwedische Andenken in Kamieniec an der Drama w Polsce Pogl¹dy wyra¿one na ³amach biuletynu s¹ pogl¹dami autorów Association of the little form of Nymphaea alba – a new i niekoniecznie odzwierciedlaj¹ punkt widzenia wydawcy. 5 Ustawa o zapobieganiu szkodom plant community in Poland w œrodowisku oraz ich naprawie Komplex kleiner Form Nymphaea alba – neue NAK£AD: 2000 egzemplarzy Act of damage prevention in environment and their Pflanzengemeinschaft in Polen reparation Zajrzyj na stronê www.przyroda.katowice.pl © Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Œl¹ska ŒWIAT ROŒLIN NERECZNICA POŒREDNIA – NOWY GATUNEK PAPROCI W