P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś RODOWISKA OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1: 50 000 Arkusz SŁUBICE (483) Warszawa 2010 Autorzy: Joanna Szyborska-Kaszycka*, Olga Antolak*, Izabela Bojakowska*, Przemysław Dobek*, Dariusz Grabowski*, Piotr Kaszycki*, Paweł Kwecko*, Hanna Tomassi-Morawiec*, Jerzy Król**, Małgorzata Marczak**, Agata Pacławska** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Dariusz Grabowski* Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska* Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka* * – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ISBN Copyright by PIG and M Ś, Warszawa, 2010 Spis tre ści I. Wst ęp – J. Szyborska-Kaszycka ............................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – J. Szyborska-Kaszycka .................. 5 III. Budowa geologiczna – J. Szyborska-Kaszycka ........................................................ 8 IV. Zło Ŝa kopalin – J. Szyborska-Kaszycka, P. Kaszycki ............................................. 10 1. Kruszywo naturalne............................................................................................. 13 2. Surowce ilaste ceramiki budowlanej................................................................... 18 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – J. Szyborska-Kaszycka, P Kaszycki ............. 20 1. Piaski................................................................................................................... 20 2. Kopaliny ilaste..................................................................................................... 22 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – D. Grabowski, J. Szyborska-Kaszycka ........................... 23 VII. Warunki wodne – J. Szyborska-Kaszycka .............................................................. 26 1. Wody powierzchniowe........................................................................................ 26 2. Wody podziemne................................................................................................. 27 VIII. Geochemia środowiska .......................................................................................... 30 1. Gleby – P. Kwecko .............................................................................................. 30 2. Osady – I. Bojakowska ........................................................................................ 32 3. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi-Morawiec ..................................... 35 IX. Składowanie odpadów – J. Król, M. Marczak, A. Pacławska ................................ 30 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – P. Dobek ........................................................... 44 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – O. Antolak ......................................................... 46 XII. Zabytki kultury – J. Szyborska-Kaszycka .............................................................. 52 XIII. Podsumowanie – J. Szyborska-Kaszycka, J. Król, M. Marczak, A. Pacławska ..... 54 XIV. Literatura ................................................................................................................ 56 I. Wst ęp Arkusz Słubice Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 wraz z tekstem obja- śniaj ącym wykonany został w Zakładzie Geologii Środowiskowej Pa ństwowego Instytutu Geologicznego (plansza A i plansza B – warstwa geochemia środowiska) oraz w Przedsi ę- biorstwie geologicznym PROXIMA SA (plansza B – warstwa składowanie odpadów). Przy opracowaniu autorzy wykorzystali Map ę geologiczno-gospodarcz ą Polski w skali 1:50 000, arkusz Słubice (Krogulec, Wierchowiec, 1999). Map ę sporz ądzona została na podkładzie topograficznym w układzie „1942” zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” wydan ą przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny (Instrukcja..., 2005). Celem mapy jest przedstawienie: − stanu zagospodarowania i klasyfikacji złó Ŝ kopalin, − perspektyw i prognoz wyst ępowania kopalin dla ukierunkowania prac geologiczno- poszukiwawczych i planowania przestrzennego, − rzeczywistych i potencjalnych zagro Ŝeń środowiska przyrodniczego zwi ązanych z eks- ploatacj ą i przeróbk ą kopalin, − wybranych elementów hydrogeologicznych dla ochrony wód powierzchniowych i pod- ziemnych przed nieracjonalnym zagospodarowaniem przestrzennym, − obiektów i obszarów chronionych stanowi ących ograniczenia w gospodarce zło Ŝami kopalin i innego rodzaju u Ŝytkowania terenu, − warunków podło Ŝa budowlanego dla tworzenia optymalnych koncepcji urbanistycznych, − stanu chemicznego gleb i ich klasyfikacji ze wzgl ędu na obowi ązuj ące w Polsce stan- dardy w zakresie ich zanieczyszcze ń oraz ryzyka radonowego, − geochemii osadów wodnych i ich klasyfikacji ze względu na obowi ązuj ące w Polsce przepisy dotycz ące urobku wydobywanego z dna: mórz, zbiorników wodnych i cieków powierzchniowych, − obszarów spełniaj ących kryteria lokalizacji składowisk odpadów, − lokalizacji czynnych i zamkni ętych składowisk odpadów, − uwarunkowa ń przyrodniczych dla planowania przestrzennego na szczeblu regionalnym i lokalnym. Mapa geo środowiskowa składa si ę z dwóch Plansz: plansza A zawiera zaktualizowan ą tre ść Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, a plansza B zawiera warstw ę informacyjn ą 3 „Zagro Ŝenia powierzchni ziemi”, opisuj ącą tematyk ę geochemii środowiska i warunki do składowania odpadów. Plansza A zawiera dane zgrupowane w nast ępuj ących warstwach informacyjnych: ko- paliny, górnictwo i przetwórstwo, wody powierzchniowe i podziemne, warunki podło Ŝa bu- dowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Dane i oceny geo środowiskowe zaprezentowane na planszy B zawieraj ą elementy wie- dzy o środowisku przyrodniczym, niezb ędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji pa ństwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjno ści podło Ŝa s ą wskazówk ą nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów, lecz tak Ŝe powinny by ć uwzgl ędniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mog ących pogarsza ć stan środowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych s ą u Ŝyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i jednostek administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte na ma- pie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opraco- waniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Mapa mo Ŝe równie Ŝ odegra ć du Ŝą rol ę w kształtowaniu proekologicznych postaw spo- łeczno ści lokalnych i stanowi ć istotny czynnik edukacyjny w szkołach na wszystkich szcze- blach nauczania. Do opracowania niniejszej mapy wykorzystano materiały znajduj ące si ę w: Centralnym Archiwum Geologicznym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego, Banku Hydro Pa ństwowe- go Instytutu Geologicznego, Krajowym O środku Bada ń i Dokumentacji Zabytków, staro- stwach powiatowych w Płocku, Sochaczewie i Gostyninie oraz urz ędach gmin. Zebrane in- formacje uzupełnione zostały zwiadem terenowym przeprowadzonym wiosn ą 2010 roku. Mapa przygotowana jest w wersji cyfrowej, jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP). Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zamieszczono w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach. 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Słubice le Ŝy mi ędzy 52° 20’ a 52° 30’ szeroko ści geograficznej północ- nej i mi ędzy 19° 45’ a 20 ° 00’ długo ści geograficznej wschodniej. Według podziału admini- stracyjnego omawiany teren obejmuje fragmenty trzech powiatów – płockiego (z miastem i gmin ą G ąbin oraz gminami Bodzanów, Mała Wie ś, Słubice i Słupno), sochaczewskiego (z gmin ą Iłów) i gostyni ńskiego (z gmin ą Pacyna), le Ŝą cych w granicach województwa ma- zowieckiego. W podziale fizycznogeograficznym (Kondracki, 2000) obszar arkusza Słubice obejmuje fragmenty czterech mezoregionów. Północno-zachodnia cz ęść nale Ŝy do Kotliny Płockiej, południowo-zachodnia do Równiny Kutnowskiej, północno-wschodnia do Wysoczyzny Pło ń- skiej, a teren poło Ŝony wzdłu Ŝ Wisły wchodzi w skład Kotliny Warszawskiej. Fragment Kotliny Płockiej na obszarze arkusza budują tarasy zalewowe Wisły (rejon pomi ędzy Dobrzykowem i Nowym Troszynem) oraz bardziej zró Ŝnicowany morfologicznie teren w okolicach G ąbina. Równina Kutnowska jest pochylon ą ku południowi równin ą denudacyjn ą o rolniczym charakterze, prawie pozbawion ą lasów. Wysoczyzna Pło ńska jest wysoczyzn ą morenow ą, któr ą urozmaicaj ą wzgórza moreno- we o rozci ągło ści zbli Ŝonej do orientacji doliny Wisły. Kotlina Warszawska obejmuje rozszerzenie doliny Wisły poni Ŝej Warszawy. Charakte- rystyczne dla niej s ą dwa typy krajobrazu – tarasów zalewowych