ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ MONORAY SĠSTEMLERĠ, TÜRKĠYE’DEKĠ YATIRIM SÜREÇLERĠ VE YEREL YÖNETĠMLERĠN MONORAYA YAKLAġIMI YÜKSEK LĠSANS TEZĠ Emre MEMĠġ ĠnĢaat Mühendisliği Anabilim Dalı UlaĢtırma Mühendisliği Programı Tez DanıĢmanı: Yrd. Doç. Dr. Pelin ALPKÖKĠN ARALIK 2016 ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ MONORAY SĠSTEMLERĠ, TÜRKĠYE’DEKĠ YATIRIM SÜREÇLERĠ VE YEREL YÖNETĠMLERĠN MONORAYA YAKLAġIMI YÜKSEK LĠSANS TEZĠ Emre MEMĠġ (501091434) ĠnĢaat Mühendisliği Anabilim Dalı UlaĢtırma Mühendisliği Programı Tez DanıĢmanı: Yrd. Doç. Dr. Pelin ALPKÖKĠN ARALIK 2016 İ TÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü‟nün 501091434 numaralı Yüksek Lisans Öğrencisi Emre MEMİŞ, ilgili yönetmeliklerin belirlediği gerekli tüm şartları yerine getirdikten sonra hazırladığı “MONORAY SİSTEMLERİ, TÜRKİYE‟DEKİ YATIRIM SÜREÇLERİ VE YEREL YÖNETİMLERİN MONORAYA YAKLAŞIMI”başlıklı tezini aşağıda imzaları olan jüri önünde başarı ile sunmuştur. Tez DanıĢmanı : Yrd. Doç. Dr. Pelin ALPKÖKĠN .............................. İstanbul Teknik Üniversitesi Jüri Üyeleri : Yrd. Doç. Dr. Ilgın GÖKAġAR ............................. Boğaziçi Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. ġükriye ĠYĠNAM .............................. İstanbul Teknik Üniversitesi Teslim Tarihi : 02 Aralık 2016 Savunma Tarihi : 23 Aralık 2016 iii iv Aileme, v vi ÖNSÖZ Bu çalışmanın hazırlanmasında, ilgi ve desteğini esirgemeyen danışman hocam Yrd. Doç Dr. Pelin ALPKÖKİN‟e teşekkürlerimi sunarım. Aralık 2016 Emre MEMİŞ (Şehir Plancısı) vii viii ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa ÖNSÖZ……. ............................................................................................................. vii ĠÇĠNDEKĠLER ......................................................................................................... ix KISALTMALAR ...................................................................................................... xi ÇĠZELGE LĠSTESĠ ................................................................................................ xiii ġEKĠL LĠSTESĠ ....................................................................................................... xv ÖZET………...….. .................................................................................................. xvii SUMMARY ............................................................................................................. xxi 1. GĠRĠġ….. ................................................................................................................ 1 1.1 Tezin Amacı ....................................................................................................... 1 1.2 Literatür Araştırması .......................................................................................... 2 2. KENT ĠÇĠ RAYLI SĠSTEMLER ......................................................................... 7 2.1 Raylı Sistem Özellikleri ve Tercih Edilme Kriterleri ......................................... 9 2.1.1 Teknolojik kriterler ..................................................................................... 9 2.1.2 Ekonomik kriterler .................................................................................... 11 2.1.3 Kentsel ve çevresel kriterler ...................................................................... 13 2.2 Kent İçi Raylı Sistem Türleri ........................................................................... 15 2.2.1 Banliyö ...................................................................................................... 15 2.2.2 Metro ......................................................................................................... 16 2.2.3 Hafif raylı sistemler .................................................................................. 16 2.2.4 Monoray .................................................................................................... 17 2.2.5 Füniküler ................................................................................................... 18 2.2.6 Tramvay .................................................................................................... 18 3. MONORAY SĠSTEMLERĠ ................................................................................ 21 3.1 Monoray Sistem Tipleri ................................................................................... 22 3.1.1 Askı tipi monoray ...................................................................................... 22 3.1.2 Bindirme tip monoray ............................................................................... 24 3.2 Monoray Sistemlerinin Genel Özellikleri ........................................................ 25 3.2.1 Monoray sistem elemanları ve özellikleri ................................................. 25 3.2.2 Diğer özellikler ......................................................................................... 29 3.3 Monoray Araç Teknolojii ................................................................................. 33 3.3.1 Hitachi ....................................................................................................... 33 3.3.2 Bombardier ................................................................................................ 35 3.3.3 Malaysia monorail ..................................................................................... 37 3.3.4 Monoray araçlarının karşılaştırılması ....................................................... 37 3.4 Monoray Maliyetleri ........................................................................................ 38 3.4.1 Yatırım maliyetleri .................................................................................... 38 3.4.2 İşletme maliyetleri ..................................................................................... 41 3.5 Monoray ve Diğer Kent İçi Raylı Sistemlerin Karşılaştırılması ...................... 43 3.5.1 Monoray sistemlerinin avantaj ve dezavantajları ...................................... 44 4. MONORAY ÖRNEKLERĠNĠN ĠNCELENMESĠ ............................................ 47 4.1 Yurtdışı Örnekleri ............................................................................................ 47 ix 4.1.1 Almanya-Wuppertal .................................................................................. 47 4.1.2 Japonya-Tokyo-Tama................................................................................ 49 4.1.3 BAE-Dubai-Palm İsland ........................................................................... 50 4.2 Yurt içi Örnekleri ............................................................................................. 51 4.2.1 İstanbul-Sefaköy monoray hattı ................................................................ 51 4.2.2 İstanbul-Libadiye monoray hattı ............................................................... 54 4.2.3 İstanbul-Tuzla monoray hattı .................................................................... 56 5. MONORAY YATIRIMLARINA ĠLĠġKĠN GENEL DEĞERLENDĠRME... 59 5.1 Üst Ölçekli Kararlar ve Mevzuat Bağlamında Monoray Yatırımları ............... 59 5.2 Monoray Yatırım Süreci ................................................................................... 62 5.3 Sefaköy-Halkalı-Başakşehir Monoray Hattının İrdelenmesi ........................... 63 5.3.1 Yolculuk öngörüleri işletme planı ............................................................. 66 5.3.1.1 Öngörülen yolculuk talepleri .............................................................. 66 5.3.1.2 İşletme planı ve gerekli araç sayısı .................................................... 68 5.3.2 Mali fizibilite etüdü ................................................................................... 70 5.3.2.1 Giderler ............................................................................................... 71 5.3.2.2 Gelirler ............................................................................................... 73 5.3.2.3 Mali fizibilite etüdü sonucu ................................................................ 75 5.3.2.4 Ekonomik fizibilite etüdü sonucu ...................................................... 76 5.3.2.5 Monoray yatırımı ekonomik maliyeti (inşaat ve araç) ....................... 78 5.3.2.6 Monoray işletme ve bakım maliyeti ................................................... 78 5.3.2.7 Karayolu taşıt işletme ekonomik maliyetleri ..................................... 79 5.3.2.8 Karayolu bakım, onarım ekonomik maliyetleri ................................. 79 5.3.2.9 Yolcu zaman maliyetleri .................................................................... 79 5.3.2.10 Karayolu kaza maliyetleri ................................................................ 80 5.3.2.11 Çevresel maliyetler ........................................................................... 81 5.3.2.12 Ekonomik fizibilite etüt sonuçları .................................................... 81 5.3.3 Duyarlılık analizi ....................................................................................... 82 5.3.4 Elde edilen sonuçlar .................................................................................. 83 5.4 Monoray Yatırımlarının Finansmanı ................................................................ 86 5.4.1 Kamu (belediye) kaynakları ...................................................................... 87 5.4.2 Kamu-özel sektör işbirliği (public-private partnership/ppp) ..................... 88 5.4.3 Ticari borçlanma ....................................................................................... 89 5.4.4 Sermaye piyasası araçları