Universiteit Antwerpen Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen Academiejaar 2013-2014 MASTERPROEF Populaire Muziek en de Cultivatietheorie: een exploratieve studie Een analyse van de culturele indicatoren in populaire muziek anno 2013-2014 Lize Colson 20102494 Master in de Communicatiewetenschappen – afstudeerrichting Strategische Communicatie [email protected] Promotor: Prof. Dr. Steven Malliet Medebeoordelaar: Prof. Heidi Vandenbosch Inhoudsopgave Dankwoord .............................................................................................................................. IV Abstract .................................................................................................................................... V 1 Inleiding .............................................................................................................................. 1 2 What you hear is what you are ......................................................................................... 3 2.1 Populaire muziek ..................................................................................................................... 3 2.2 Invloedrijke auteurs ................................................................................................................ 4 2.3 De cultivatietheorie ................................................................................................................. 6 2.3.1 De mere exposure hypothese .............................................................................................. 7 2.3.2 First order effects versus second order effects ................................................................... 7 2.3.3 De individual differences approach & de conditional approach ........................................ 9 2.3.4 De sociaal-cognitieve theorie, observationeel leren & de schematische verwerkingshypothese ................................................................................................................... 10 2.3.5 Conclusie .......................................................................................................................... 11 2.4 Muziekstudies ........................................................................................................................ 12 2.4.1 De verschillende benaderingen van muziek-effecten ....................................................... 12 2.4.1.1 Analyse van de muzikale inhoud ............................................................................................. 13 2.4.1.2 Cultivatie en het actieve publiek .............................................................................................. 15 2.4.1.3 Structuralisme & semiotiek ...................................................................................................... 16 2.4.1.4 De culturele studies .................................................................................................................. 17 2.4.1.4.1 Subculturen ....................................................................................................................... 17 2.4.1.4.2 Factoren die iemands muziekvoorkeur beïnvloeden ........................................................ 19 2.4.1.4.3 Genre ................................................................................................................................ 20 2.4.1.5 Focus op tekst ........................................................................................................................... 21 2.4.1.6 Focus op jongeren .................................................................................................................... 23 2.4.2 Uitdagingen ...................................................................................................................... 24 3 Methode ............................................................................................................................ 25 3.1 Methodologische kritieken ................................................................................................... 28 3.2 De steekproef ......................................................................................................................... 29 3.3 De procedure .......................................................................................................................... 31 4 Resultaten ......................................................................................................................... 34 4.1 Sekseverhouding .................................................................................................................... 34 4.1.1 Liefde ............................................................................................................................... 34 4.1.2 Seksualiteit ....................................................................................................................... 36 4.1.3 Objectivering .................................................................................................................... 36 II 4.2 Verlies ..................................................................................................................................... 37 4.3 Opgroeien ............................................................................................................................... 41 4.4 Succes ...................................................................................................................................... 43 4.5 Nachtleven .............................................................................................................................. 45 4.6 Droom en herinnering ........................................................................................................... 46 4.7 Kleinere categorieën .............................................................................................................. 48 4.7.1 Schoonheid ....................................................................................................................... 48 4.7.2 Geweld ............................................................................................................................. 49 4.7.3 Politiek ............................................................................................................................. 50 4.7.4 Religie .............................................................................................................................. 51 5 Discussie ............................................................................................................................ 52 5.1 Het codeerschema .................................................................................................................. 60 6 Conclusie ........................................................................................................................... 61 7 Bibliografie ....................................................................................................................... 63 III Dankwoord Ik had graag enkele mensen bedankt die hebben bijgedragen aan deze masterproef. Zonder hen zou dit nooit gelukt zijn. Ten eerste wil ik mijn promotor Steven Malliet bedanken voor de academische steun. Hij bracht mij enkele belangrijke inzichten bij die ik kon gebruiken voor deze thesis en het verdere leven. Daarnaast wil ik graag mijn ouders en vrienden bedanken voor de onvoorwaardelijke steun. Ze inspireren me iedere dag en vergezellen me bij mijn muzikale tocht. Ten slotte wil ik ook in het bijzonder Romain, Nick, Koen en Gertjan bedanken voor hun bijdrage aan deze thesis. IV Abstract Ondanks de alomtegenwoordigheid van populaire muziek in het leven van de mens is nog weinig onderzoek verricht naar de invloed ervan op ons denken. De cultivatietheorie, die vooral in de context van televisie onderzoek van nut is geweest, vormde de voornaamste verklarende theorie van dit onderzoek en werd aangevuld met inzichten uit de muziekstudies. Na een grondige literatuurstudie viel op dat er nog geen duidelijk afgebakend beeld is van de culturele indicatoren die worden uitgedrukt in de hedendaagse populaire muziek, welke de eerste stap is die Gerbner onderscheidde in het bestuderen van het cultivatie-effect. Vertrekkende van de onderzoeksvraag ‘Welke culturele indicatoren weerspiegelt de hedendaagse populaire muziek?’ werden deze via een kwalitatieve tekstuele analyse van de Vlaamse Ultratop 50 anno 2013 in kaart gebracht en geïnterpreteerd naargelang de socio- culturele achtergrond van de uitvoerders. Dit resulteerde in een codeerschema dat toekomstig cultivatie onderzoek en muziek-effectenstudies ten goede zal komen. De voornaamste culturele indicatoren die uit de analyse naar voren kwamen waren sekseverhouding, verlies, opgroeien, succes, nachtleven en droom en herinnering. De andere culturele indicatoren schoonheid, geweld, politiek en religie zijn kleinere categorieën, aangezien ze op een minder sterke manier naar voren kwamen in de hedendaagse populaire muziek. Er kan gesproken worden van een vrij homogeen beeld ondanks de verschillende socio-culturele achtergrond van de artiesten, met slechts enkele afwijkende resultaten. Er kan gesuggereerd worden dat alleen de dominante culturele indicatoren van belang zijn mee te nemen in toekomstig cultivatie onderzoek en (muziek-)effectenstudies. In de conclusie zijn enkele suggesties voor toekomstig onderzoek te vinden. Populaire Muziek – Cultivatietheorie – Culturele Indicatoren – Muziekstudies – Kwalitatieve tekstuele