T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İTHAF EDEBİYATI YÜKSEK LİSANS TEZİ Mustafa YURTTUTAR Enstitü Anabilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Enstitü Bilim Dalı: Yeni Türk Edebiyatı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Yılmaz DAŞÇIOĞLU TEMMUZ 2008 T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İTHAF EDEBİYATI YÜKSEK LİSANS TEZİ Mustafa YURTTUTAR Enstitü Anabilim Dalı : Türk Dili ve Edebiyatı Enstitü Bilim Dalı : Yeni Türk Edebiyatı Bu tez 23/07/2008 tarihinde aşağıdaki jüri tarafından oybirliği ile kabul edilmiştir. Prof. Dr. Hasan AKAY Doç. Dr. Bayram Ali KAYA Yrd. Doç. Dr. Yılmaz DAŞÇIOĞLU Jüri Başkanı Jüri Üyesi Jüri Üyesi Kabul Kabul Kabul Red Red Red Düzeltme Düzeltme Düzeltme BEYAN Bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim. Mustafa YURTTUTAR 23.07.2008 ÖNSÖZ İthaf nedir? İnsanlar neden eserlerini başkalarına ithaf ederler? Sonra böyle bir edebiyatın varlığından söz edebilir miyiz? İthaf şiirle bütünleşmiş midir? Yoksa şiirin dışında şiire ilave bir metinden mi ibarettir? Bu çalışmamızda bu ve bunun gibi ithafla ilgili aklımıza gelen bütün soruların cevaplarını bulmak istedik ve Türk Edebiyatı tarihi içerisinde Cumhuriyet dönemine kadar yapılan ithaf çeşitlerinden kısaca bahsettik. Daha sonra 1923 ile 1980 yılları arasında basılan şiir kitaplarını tek tek tarayarak ulaşabildiğimiz kadarıyla ithaf edilen eserleri ve şiirleri tespit ettik. Çalışmamız bu tespitlerden ve bunlara dayalı yorumlardan ibarettir. Haklarını asla ödeyemeyeceğim annem ve babam başta olmak üzere bu çalışmamda bana bilgi ve tecrübeleriyle yardımını eksik etmeyen, kıymetli hocam Yrd. Doç. Dr. Yılmaz Daşçıoğlu’na teşekkürü bir borç bilirim. Mustafa YURTTUTAR 23.07.2008 İÇİNDEKİLER ÖZET ...............................................................................................................................ii SUMMARY....................................................................................................................iii GİRİŞ ...............................................................................................................................1 BÖLÜM 1: KİTAP İTHAFLARI................................................................................11 BÖLÜM 2: ŞİİR İTHAFLARI ....................................................................................24 2.1.İsimlere Yapılan İthaflar ...........................................................................................24 2.1.1. Tarihsel İsimlere Yapılan İthaflar .....................................................................24 2.1.3. Diğer Şahıslara Yapılan İthaflar........................................................................73 2.1.4. Topluluk İsimlerine Yapılan İthaflar ................................................................95 2.2. Diğer İthaflar (Çiçek, Kavram, Ülke, Eşya v.b.) ...................................................108 2.3. İthaf Başlıklar.........................................................................................................119 2.4. Aforizma, Slogan, Alıntı........................................................................................135 3. BÖLÜM: İTHAF METNİN NERESİNDE...........................................................143 3.1. Fiziki Olarak Neresinde.......................................................................................143 3.2. Asıl Metne Dâhil mi? Metindeki Temaya Dâhil mi? ........................................144 SONUÇ.........................................................................................................................147 KAYNAKLAR ............................................................................................................148 ÖZGEÇMİŞ.................................................................................................................164 i SAÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tez Özeti Tezin Başlığı: “İthaf Edebiyatı” Tezin Yazarı: Mustafa YURTTUTAR Danışman: Yard.Doç.Dr.Yılmaz DAŞÇIOĞLU Kabul Tarihi: 23 Temmuz 2008 Sayfa Sayısı: iii (ön kısım) + 164 (tez) Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı: Yeni Türk Edebiyatı İthaf, kelimesi Arapça tuhfe kelimesinden gelir. İthaf, kısaca birisine bir şeyi hediye etmek anlamında olup edebiyatta, yazılan şiir veya her hangi bir eserin eş, dost, akraba, hoca, bir arkadaş veya tabiattaki bazı nesneler, kavramlar gibi sevilen, sempati duyulan bir şeye yapılabileceği gibi bazen de hiç sevilmeyen hatta iğnelemek, rencide etmek için de yapılabilir. Yazılan şiirlerin veya eserlerin bizzat bir başkasına hediye edilmesi olayı farklı biçimlerde olsa bile aslında bizim edebiyatımızda çok eskiden beri var olan bir durumdur. Öyle ki, Eski Türk Edebiyatı metinlerinde sıkça rastladığımız kasidelerin hemen hepsi ya bir devlet büyüğüne ya da tarihte bilinen, sevilen insanlara yazılmıştır. Yine bazı gazellerde açıkça olmasa bile söylenen mısraların aslında kime gittiği bellidir. Aklımıza takılan şöyle bir sorudan kendimizi alamıyoruz: sanatçılar niçin en değerli varlıklarını, yani sanat eserlerini başkalarına hediye ederler? Bu soruya farklı açılardan yaklaşabiliriz. Birincisi insanlar çalışmaları esnasında kendilerinden yardımını esirgemeyen eş, dost, arkadaş gibi yakın çevrelerine kendisine yardım ettikleri için ithafı bir minnet bilir ve yaptığı çalışmayı bir nevi onlara ithaf ederek gönüllerini alır. Yine ana, baba, hala, teyze, amca, evlat gibi yakın akrabaya yapılan ithafları da bu zaviyeden değerlendirebiliriz. Bu tür ithaflarda bir sevgi ve minnet duygusu açıkça kendisini göstermektedir. İnsanoğlu hayatını tek başına ikame ettiremez; dolayısıyla diğer insanlarla ilişki içerisindedir. Bu ilişki hemen her insanın menfaatinedir. İnsanlar bu tür toplumsal birliktelikler sayesinde bir yerlere gelirler. Öyle ki bu kaçınılmaz ilişkiler bütünü doğumla başlar, ta ölüme kadar uzanır. Hatta ölümle bile bu birliktelik bitmez. Yaptığımız bu çalışmayla görüyoruz ki, bazı şairlerimiz vefat etmiş olan sevdiklerini de yâd etmekten geri durmamışlardır. “İthaf Edebiyatı”adlı bu çalışmamızla bir nevi böyle bir edebiyatın varlığını da iddia ve aynı zamanda ispat etmiş olduk. Nitekim şiir metindir. Bu metindeki her şey şiirle birlikte kabul edilir ve böylece okunur. Öyle ki bazen bir virgülden başlarsınız onu okumaya bazen satır aralarındaki boşluklardan bazen de mısra sonlarındaki üç noktadan. O halde asırlardır şiirle birlikte yerini almış olan hatta şiirin de baş köşeye koyduğu, adeta kendisini onunla taçlandırdığı ya da şiirle ithaf edilenin onurlandırıldığı “ithaf” mevzuu neden göz ardı edilsin? Nedir bu şiirlere baş tacı edilen sözcükler? İşte biz de bu çalışmamızda ithaf edebiyatını gözler önüne sermeye çalıştık. Anahtar Kelimeler: İthaf,.hediye, Şiir, Edebiyat, Türk Edebiyatı, Cumhuriyet Sonrası Türk Şiiri. ii Sakarya University Insitute of Social Sciences Abstract of Master’s.Thesis Title of the Thesis:The Literature of İthaf Author: Mustafa YURTTUTAR Supervisor: Asist of Prof.Dr Yılmaz DAŞÇIOĞLU Date: 23 July 2008 Nu. of pages: iii (ön kısım) + 164 (tez) Department: Türkish Language and Literature S The word “ithaf” comes from the word “tuhfe” in Arabic. Shortly dedication means to present something to somebody and it means the poem or any study written in literature is dedicated to partner, friend, relative, teacher or somethings in the nature. İthaf can be presented to something which is loved or felt sympathy but sometimes it can be presented to something that isn’t loved.Even it can be used to ignore somebody or something. To be presented of written poems or works of art is seen in our literature with different ways. The all kasidas we often met in the old Turkish Literature have been written for important people of the government or the people loved. It is clear that some verses in the gazels are for whom. We can’t be able to refrain from the question in our mind: Why the artists present their the most valuable things, in other words their works of arts to others? We can answer this questions with different ways. First people know the dedication as gratitude for the partners, friends, relatives' helping them during their work and dedicate the works of art to them. We can evaluate the dedication being presented to close ralatives as mother, father, aunt, uncle, children with this point of wiew. The love and a sense of gratitude apear in this kind of dedication. Human being can't survive alone so they are in the relationship with the others. This relationship is for everyone's benefit. People become important because of this social corparation. These relationships begin with the birth and go on till the death. Sometimes it does'nt end with the death. With our study we see that some poets remember their friends even if they are dead. We claimed and proved the existence of this kind of literature with our studynamed. The Literature Of dedicationThe poem is the text. Everything in this text is accepted with poem and it is read in this way. Sometimes you start to reading it from a comma, sometimes from blank spaces between the linesand three points at the end of the lines. In that case why the subject of dedication which has been together with the poem for centuriesis undervalued? What are the words which are treated with the great respect with the poems? With our study we tried