M e m o r i a l Auschwitz Birkenau Miejsce Pamięci s P r a w o z d a n i e r e P o r t Państwowe Muzeu M auschwitz-Birkenau w o ś w i ę c i M i u 2 0 0 6 TEKST TEXT krzysztof antończyk Jadwiga Badowska-Buczak Jolanta Banaś igor Bartosik Bartosz Bartyzel alicja Białecka Piotr M. a. cywiński andrzej kacorzyk Jacek Lech Jarek Mensfelt Małgorzata Mentelska krystyna oleksy Jadwiga Pinderska-Lech rafał Pióro Franciszek Piper Piotr setkiewicz antoni stańczyk teresa świebocka teresa zbrzeska REDAKCJA EDITED BY andrzej kacorzyk TŁUMACZENIE TRANSLATION william Brand – tekst text Beata Juszczyk – opis zdjęć captions WYDAWCA PUBLISHER Państwowe Muzeum auschwitz-Birkenau w oświęcimiu projEkT OkładkI COver desigN robert Płaczek Autorzy Zdjęć Photos archiwum Muzeum Bartosz Bartyzel centrum informacyjne rządu Mariusz domurat Magdalena emilewicz-Pióro Lidia Foryciarz wojciech Gorgolewki tomasz irzyk nel Jastrzębiowska andrzej kacorzyk Jacek Lech Jarek Mensfelt tomasz Pielesz robert Płaczek Mieczysław stec wanda witek WyBóR I opisy Zdjęć Bartosz Bartyzel, Jacek Lech Choice and description Of photos PROjEkT gRAfICZNy LAyOUT agnieszka Matuła dRUk PRINTEd By Jaroszowice 324, 34-100 wadowice tel. 033 873 46 20, fax 033 873 46 22 e-mail: [email protected] 2 s P r a w o z d a n i e r e P o r t 2 0 0 6 3 Wstęp Dr Piotr M.A. Cywiński Szanowni Państwo! dyrektor, Nie jest łatwo nazwać to, czym jest dzisiaj Auschwitz. a także wsparciu osób i instytucji, które okazały goto- Państwowe Muzeum Zwyczajne słowa nie pasują do tego miejsca. Dziś jest wość wzięcia na siebie części odpowiedzialności finan- auschwitz-Birkenau nazywane miejscem pamięci, cmentarzem, pomni- sowej. Należą im się słowa wdzięczności i powszechne- kiem, muzeum. Ale przecież te słowa nie oddają całego go uznania. Donatorów wymieniamy na trzeciej stronie Piotr M.A. Cywiński Ph.D. – trudnego do ogarnięcia i wysłowienia – znaczenia Au- okładki. director, schwitz. Rok 2006 był pierwszym, pełnym rokiem funkcjonowa- auschwitz-Birkenau Auschwitz jest nieustającym bólem na sumieniu świata. nia Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz state Museum Pozostałości niemieckiego nazistowskiego obozu kon- i Holokauście. Pomimo braku siedziby Centrum rozwija centracyjnego i zagłady przywołują najciemniejsze chwi- nowe programy, przygotowuje się do rozpoczęcia edu- le w dziejach ludzkości. W tym miejscu funkcjonariusze kacji poprzez sieć internetową. Z Centrum współpracuje Trzeciej Rzeszy zgładzili ponad milion Żydów, wymor- obecnie prawie setka wolontariuszy i kilkuset pedago- dowali także tysiące Polaków, Romów i Sinti, żołnierzy gów oraz nauczycieli z pięciu kontynentów! Armii Czerwonej i innych niewinnych ludzi. Miejsce to jest odwiedzane co roku przez bardzo wie- Auschwitz stał się symbolem na miarę całej ludzkości. le osób z całego świata. Niektórzy spędzają tu tylko kil- Punktem odniesienia każdej debaty na temat tego, do ka godzin, inni wiele dni. Staramy się przygotowywać czego człowiek może się dopuścić. Symbolem Zagłady. różne programy nauczania, konferencje, spotkania, se- To miejsce – jako najbardziej wymowna przestroga dla minaria. pokoleń – musi do nas nieustannie przemawiać. Z głę- Jesteśmy przekonani o celowości i wyjątkowości naszej bi mroków wypływają bowiem wnioski dla dzisiejszych misji. Wiemy, że nie ma na ziemi takiego miejsca jak Au- i przyszłych pokoleń. schwitz, gdzie można tak prawdziwie być człowiekiem Miejscem tym opiekuje się powołane w 1947 roku i stwo- i człowiekiem się stawać. Dlatego zapraszamy do nas rzone przez byłych więźniów KL Auschwitz – Państwowe naukowców i badaczy, pedagogów i studentów, Oca- Muzeum Auschwitz-Birkenau. Pierwszy raz w historii in- lałych i ich wnuków, wszystkich zainteresowanych. Każ- stytucji opiekującej się jednym z najważniejszych miejsc de sumienie do głębi poruszone dziejami tego Miejsca na ziemi przedstawiam Wam, w tej formie, roczny raport to szansa na wielkie zwycięstwo człowieczeństwa i cy- z naszej działalności. wilizacji prawdy. Wasza pamięć o Auschwitz i jego Ofia- Głównymi naszymi zadaniami są oczywiście ochrona rach jest sensem istnienia tego Miejsca dziś i jutro. Jest i konserwacja reliktów poobozowych, prowadzenie ba- sensem codziennej pracy wielu ludzi – od prawie sześć- dań naukowych, rozwój programów edukacyjnych. Po- dziesięciu lat. Liczę na Waszą pamięć o Miejscu Pamięci, trzeby są olbrzymie. Wydarzenia na świecie pokazują jak na wsłuchanie się w tragedię Ofiar, na zrozumienie istoty w sumie niewiele nasza cywilizacja nauczyła się ze swej tego największego upadku ludzkości, na przedsięwzięcie przeszłości. Dlatego chciałbym przedstawić Wam ludzi, wszystkich odpowiedzialnych kroków, aby następne po- którzy tworzą to Muzeum: konserwatorów, history- kolenia pozostawały wolne od morderczej nienawiści ków, edukatorów, specjalistów w dziedzinie muzeologii. i pogardy dla drugiego człowieka. Od ich zaangażowania, fachowości i oddania zależeć bę- Liczę na Waszą pomoc w zachowaniu wymowy tego dzie obraz tego Miejsca w najbliższej przyszłości. symbolu dla naszych dzieci i wnuków. Aby i one mo- Konserwacja jest zadaniem niezwykle odpowiedzialnym gły zrozumieć, do czego jest zdolne każde ludzkie po- i niestety bardzo kosztownym. Zwłaszcza przy tych roz- kolenie. miarach poobozowego terenu i tak licznych obiektach pozostałych po KL Auschwitz. Zadanie to jest realizowane dzięki Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Dr Piotr M. A. Cywiński 4 INTRODUCTION Dear Friends, It is not easy to say what Auschwitz means now. Ordinary the fi nancial burden. They deserve words of gratitude words do not fi t this place. Today, it is called a memorial, and universal acknowledgement. We list the donors in- a cemetery, a monument, a museum. Yet those words fail side the back cover. to convey the entire signifi cance – so diffi cult to compre- 2006 was the fi rst year when the International Center for hend and articulate – of Auschwitz. Education about Auschwitz and the Holocaust functioned Auschwitz is an unceasing ache in the conscience of the fully. Despite lacking premises of its own, the Center de- world. The remains of the Nazi German concentration veloped new programs and made preparations for web- camp and death camp summon up the darkest moments -based education. Almost 100 volunteers, several hun- in mankind’s history. This is where the functionaries of dred educators, and teachers from fi ve continents are the Third Reich exterminated more than a million Jews, already cooperating with the Center. and also murdered thousands of Poles, Roma and Sinti, A great many people from all over the world visit this Red Army soldiers, and other innocent people. place each year. Some spend only a few hours here, oth- Auschwitz has become a symbol on a global scale – the ers – many days. We attempt to prepare a range of in- reference point for every debate on the subject of how structional programs, conferences, meetings, and semi- far mankind can go, the symbol of the Holocaust. nars. This place – as the most eloquent warning to the genera- We are convinced that our mission is fi tting and spe- tions – must unceasingly speak to us. Lessons for today’s cial. We know that there is no place on earth where it generation and those of the future emerge from the is possible to be a person, and to become a person, as depths of the gloom. authentically as at Auschwitz. That is why we issue an The Auschwitz-Birkenau State Museum, created by for- invitation to scholars and researchers, teachers and stu- mer Auschwitz prisoners and established in 1947, pro- dents, survivors and their grandchildren, and everyone tects this site. For the fi rst time in its history, the institu- with an interest in Auschwitz. Each conscience touched tion that safeguards one of the most important places on to the quick by the history of this place is a chance for earth is presenting an annual report on its activities, in a great victory for humanity and the civilization of truth. this form, to you. Your remembrance of Auschwitz and its victims gives Our main task is, obviously, to protect and conserve the meaning to the existence of this place, today and tomor- original camp relics, to conduct scholarly research, and row. This is the meaning of the everyday work of many to develop educational programs. The needs are vast. people – for almost six decades. I am counting on you World events show how little our civilization has learned, to remember this Memorial, to listen to the tragedy of in sum, from its past. This is why I want to introduce you the victims, to understand the essence of this low point to the people who make up this Museum: the preserva- for humanity, and to take all necessary steps to keep the tionists, historians, educators, and specialists in museum coming generations free of murderous hatred and con- practice. The image of this place in the nearest future de- tempt for other human beings. pends on their commitment, expertise, and dedication. I am counting on your help in preserving the message of Preservation is an exceptionally responsible task – and, this symbol for our children and grandchildren – so that unfortunately, an exceptionally costly one. Especially giv- they, too, can understand what every human generation en the dimensions of the Auschwitz site and the number is capable of. of original objects that remain from the camp. This duty can be met thanks to the Polish Ministry of Culture and National Heritage, as well as support from persons and institutions who have proven ready to shoulder part of Piotr M. A. Cywiński Ph.D. 5 I. NajWażniejsze Wydarzenia rokU 2006 1 2 3 1. Byli więźniowie podczas obchodów styczeń LUTY rocznicy wyzwolenia 2. wizyta elie wiesela 5 stycznia 16 lutego w towarzystwie Nagrodzony nagrodą Emmy muzyczny film BBC Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz oprah winfrey przygotowywany na terenie byłego Auschwitz i Holokauście działające w PMA-B rozpoczęło re- pojawił się wśród propozycji wydawniczych Mu- alizację projektu „Historia mówiona”. Jego celem 3. zinowij tołkaczew, zeum. jest zebranie możliwie jak największej liczby re- „wyzwolenie” lacji byłych więźniów KL Auschwitz. 12 stycznia 4.