Studia I Materiały Lubelskie, T. 18

Studia I Materiały Lubelskie, T. 18

STUDIA I MATERIAŁY LUBELSKIE 18 Studia i Materiały Lubelskie Tom 18 Lublin 2015 Redaktor naczelny Katarzyna Mieczkowska-Czerniak Adiustacja i korekty Magdalena Janik Ewa Kuszyk-Peciak Skład Piotr Dyszczyk Fotografie ze zbiorów Muzeum Lubelskiego oraz ze zbiorów prywatnych Tłumaczenia na język angielski Anna Krotkiewska-Zagórska Małgorzata Ryczek ISSN 0585-5276 © Muzeum Lubelskie w Lublinie, 2015 Muzeum Lubelskie w Lublinie ul. Zamkowa 9, 20-117 Lublin www.muzeumlubelskie.pl Spis treści Maciej Drewniak Badania archeologiczne osady wczesnośredniowiecznej na stanowisku 41 w Horodysku z 1967 roku . 7 Archaeological research on early Medieval settlement in Horodysko, site 41, in 1967 Krystyna Rzędzian Historia jednego ikonostasu . 35 History of one iconostasis Grażyna Jakimińska Majątek rodziny Konopniców . 43 The wealth of the Konopnica Family Tomasz Markiewicz Skarb monet z XV–XVII wieku z Lublina . 59 Lublin hoard of 15th–17th century coins Małgorzata Surmacz Uczniowie Szkoły Lubelskiej w walkach o niepodległość i granice państwa polskiego w okresie I wojny światowej oraz wojny polsko-bolszewickiej . 121 Pupils of the Lublin School in the Battles for independence and the borders of the Polish state during World War I and the Polish-Soviet war Urszula Kurzątkowska Czy Juliusz Kurzątkowski trudnił się rzeźbą? Materiały do historii teatru lalek w Lublinie . 155 Was Juliusz Kurzatkowski involved with sculpture? Materials for the history of puppet theatre in Lublin Sesja „Oskar Kolberg i kultura ludowa Lubelszczyzny” Scientific session “Oskar Kolberg and folk culture of Lublin Region” Agnieszka Kościuk „To, co po sobie zostawiam, przyda się ludziom na długo” – życie i działalność Oskara Kolberga (1814–1890) . 187 “What I leave behind, will be useful to people for long.” Life and activities of Oskar Kolberg (1814–1890) 6 Spis TREśCI Jan Adamowski Lubelskie w Dziełach wszystkich Oskara Kolberga . 203 Lublin Region in the Collected Works by Oskar Kolberg Jerzy Bartmiński, Beata Maksymiuk-Pacek, Katarzyna Prorok Co zawiera tom Lubelskie wydany w serii „Nowego Kolberga”? . 219 What does the volume Lublin released in the “New Kolberg” series contain? Mariola Tymochowicz Kultura materialna Lubelszczyzny w badaniach współczesnych kontynuatorów Oskara Kolberga . 231 Material culture of Lublin region in the research by contemporary successors of Oskar Kolberg Agnieszka Ławicka Wystawa „za Oskarem Kolbergiem po Lubelszczyźnie” . 247 Exhibition “in the footsteps of Oscar Kolberg through Lublin region” Maciej Drewniak Badania archeologiczne osady wczesnośredniowiecznej na stanowisku 41 w Horodysku z 1967 roku Wstęp Stanowisko 411 (AZP 83-90/84) zlokalizowane jest w miejscowości Horodysko, po- wiat Chełm, gmina Leśniowice. Znajduje się w mezoregionie Działy Grabowieckie, należącym do Wyżyny Lubelskiej2. Położone jest na stoku wzgórza. W bezpośredniej bliskości, na zachód od stanowiska, płynie rzeczka Horodyska, będąca dopływem Wojsławki (ryc. 1). Badania wykopaliskowe na stanowisku 41 zostały zrealizowane w lipcu 1967 roku. Ich kierownikiem z ramienia ówczesnego Muzeum Okręgowego w Lublinie był mgr Zygmunt ślusarski, w ekipie archeologów znajdowali się zaś pracownicy Działu Archeologii Muzeum – mgr Anna Kloss i mgr Waleria Misiewicz3. Początkowo badaniami terenowymi objęto jedynie grodzisko znajdujące się na sta- nowisku 1 – na wzgórzu zwanym Maczuły. Podczas badań, na podstawie obserwacji terenowej oraz relacji okolicznych mieszkańców, podjęto decyzję o założeniu wyko- pów badawczych również na stanowisku 41, którego obszar, według lokalnej tradycji, uznawany był za stary cmentarz. Stanowisko 41 znajduje się około 150 m na północ od grodziska. Miejsce ulokowania wykopów otoczone było wałem ziemnym, tworzącym czworobok o wymiarach 30 x 30 m. Wały te, jak się później okazało, miały chronologię nowożytną4. Założono 8 wykopów badawczych, o łącznej powierzchni 111 m2 (ryc. 2). Pierwszy usytuowano w połowie wysokości wzgórza – 7,5 m od wału południowego, a w jego 1 W dokumentacji terenowej oraz we wcześniejszych publikacjach stanowisko to miało numer II. 2 J. Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa 2000, s. 280. 3 Chciałbym podziękować Pani Walerii Misiewicz za cenne uwagi na temat stanowiska i dokumentacji terenowej. 4 J. Cichomski, „Horodysko, gm. Leśniowice woj. Chełm – Grodzisko”, Lublin 1979, s. 5 (maszynopis w Muzeum Lubelskim w Lublinie). 8 Maciej Drewniak Ryc. 1. Horodysko, powiat Chełm, stanowisko 41. Lokalizacja na mapie 1:10 000 otoczeniu zlokalizowano kolejnych 5. Działki o numerach 7 i 8 usytuowano zaś przy wale północnym5. Wstępne informacje odnośnie do przeprowadzonych prac wykopaliskowych zna- lazły się w „Informatorze Archeologicznym” z 1968 roku a także w pracy J. Cichom- skiego „Horodysko, gm. Leśniowice, woj. Chełm – Grodzisko”. Badania dostarczyły 1066 sztuk materiału zabytkowego. Przeważały fragmenty na- czyń – 925 sztuk, spośród których całkowicie udało się zrekonstruować tylko 1 naczy- nie. Zarejestrowano również 8 fragmentów kafli. Przedmioty metalowe reprezentuje 13 zabytków, wśród nich całe i częściowo zachowane noże, gwoździe, przecinak oraz fragment brzytwy. Pozyskano również 2 gliniane ciężarki do sieci i 1 paciorek z kręgu rybiego, a także 2 krzemienie, 28 fragmentów polepy, 1 fragment szkła, 1 fragment 5 „Informator Archeologiczny. Badania 1967 r.”, Warszawa 1968, s. 332. Badania archeologiczne OSADY wczesnośredniowiecznej… 9 kamienia granitowego, 29 ułamków węgielków drzewnych oraz 53 fragmenty kości zwierzęcych i 3 zęby zwierzęce. Ryc. 2. Horodysko, powiat Chełm, stanowisko 41. Plan stanowiska z zaznaczonymi działkami i lokalizacją obiektów Zachowana dokumentacja wykopaliskowa składa się z 11 rysunków planów dzia- łek z zaznaczonymi obiektami oraz zdjęć terenowych odkrytych obiektów. Ustalenie ich chronologii jest niezwykle trudne, zważywszy na brak określenia głębokości na poszczególnych planach oraz oznaczenie większości materiału zabytkowego jako wydobytego z działek, a nie z konkretnych obiektów. Wobec powyższego przyjęto za autorami badań ich wnioski dotyczące rozplanowania przebadanej części osady, zaś relację stratygraficzną pomiędzy obiektami ustalono, posługując się dokumentacją terenową. Wydobyty materiał zabytkowy został opisany, a charakterystyczne zabyt- ki wyrysowane. Wnioski na temat zabytków ruchomych przedstawiono w niniejszym opracowaniu. 10 Maciej Drewniak Plan osady Na stanowisku 41 natrafiono na pozostałości po 3 półziemiankach oraz 1 jamie. Półziemianki były wyposażone w urządzenia grzewcze – w półziemiance I zarejestro- wano jedynie ślad po palenisku, w dwóch pozostałych zachowały się zaś resztki pie- ców. Miąższość warstwy kulturowej w działkach 1–6 sięgała do 1,2 m, w pozostałych wyniosła około 0,6 m6. Półziemianka I Półziemianka I (ryc. 3) jest zlokalizowana w obrębie działek 1, 2 i 5. Wymiary pół- ziemianki to średnio 7,6 m x 3,2 m, czyli około 24 m2. Dłuższa oś tej prostokątnej w planie półziemianki skierowana jest na NE–SW. W części NE zanotowano ślad pa- leniska o wymiarach około 1,4 m x 1,2 m7 w postaci śladów polepy i drobnych białych kamieni. Materiał zabytkowy, który można by łączyć z półziemianką I, jest opisany jako pochodzący wyłącznie z działek, nie można więc przypisać do tego obiektu żadnego konkretnego materiału. Ryc. 3. Horodysko, powiat Chełm, stanowisko 41. Plan półziemianki I 6 Tamże. 7 Tamże. Badania archeologiczne OSADY wczesnośredniowiecznej… 11 Półziemianka II Półziemianka II (ryc. 4) jest zlokalizowana w działkach 1, 2 i 3. Według planu wykopów, wykonanego przez autorów badań wykopaliskowych, półziemianka II ma plan zbliżony do kwadratu o wymiarach 4,9 x 4,2 m (20 m2). Dłuższą osią jest skiero- wana na W–E. Urządzeniem grzewczym był piec o kopule gruszkowatej (zachowanej fragmentarycznie), który odkryto w narożniku NE półziemianki. Przy preparowaniu pieca, o wymiarach 1,3 x 1,1 m, natrafiono na cztery warstwy powstałe podczas jego reperacji8. Na planie wykonanym podczas prac wykopaliskowych widać dwa duże białe kamienie o wymiarach około 20 x 40 cm, które mogły być użyte podczas budo- wy pieca. Podczas eksploracji pieca pozyskano 2 fragmenty noży żelaznych, fragment brzytwy, 2 gwoździe i gliniany ciężarek do sieci oraz 8 fragmentów naczyń. Ryc. 4. Horodysko, powiat Chełm, stanowisko 41. Plan półziemianki II 8 Tamże. 12 Maciej Drewniak Dokumentacja wykopaliskowa ukazuje najprawdopodobniej ślady po przybudów- ce (IIa) o wymiarach około 4,6 m x 2,4 m, przylegającej do półziemianki od strony wschodniej. Strona wschodnia przybudówki zaznaczona jest śladami po 8 słupach (średnicy około 10 cm), które najwidoczniej podtrzymywały zadaszenie. Znajdująca się w zachodniej części półziemianki jama 1 o średnicy około 1,3 m zawierała materiał ceramiczny w postaci 15 fragmentów naczyń i 1 przedmiotu meta- lowego – gwoździa. Rzut poziomy wykopów wskazuje, iż w części S półziemianki znajdowała się jama 3 o głębokości 1,2 m. Na poziomie odkrycia jej wymiary to 1,25 m x 0,8 m, przy spągu zaś to blisko 50 cm. Jedyny zabytek pochodzący z tego obiektu to paciorek z kręgu rybiego odkryty na głębokości 50 cm od powierzchni ziemi. Reszta materiału zabytkowego opisana jest jako pochodząca z działek, więc nie ma dokładniejszej lokalizacji. Półziemianka III Ryc. 5. Horodysko, powiat Chełm, stanowisko 41. Plan półziemianki III Badania archeologiczne OSADY wczesnośredniowiecznej… 13 Półziemianka III (ryc. 5) jest zlokalizowana w działkach 2, 4 i 6. Wymiary tej zbli- żonej w planie do kwadratu półziemianki to 4,7 m x 5,5 m (26 m2). Dłuższy bok zo- rientowany jest w przybliżeniu wzdłuż

View Full Text

Details

  • File Type
    pdf
  • Upload Time
    -
  • Content Languages
    English
  • Upload User
    Anonymous/Not logged-in
  • File Pages
    255 Page
  • File Size
    -

Download

Channel Download Status
Express Download Enable

Copyright

We respect the copyrights and intellectual property rights of all users. All uploaded documents are either original works of the uploader or authorized works of the rightful owners.

  • Not to be reproduced or distributed without explicit permission.
  • Not used for commercial purposes outside of approved use cases.
  • Not used to infringe on the rights of the original creators.
  • If you believe any content infringes your copyright, please contact us immediately.

Support

For help with questions, suggestions, or problems, please contact us