Zitting 1967-1968 - 9503 Uitbreiding van het gebied der gemeente Maastricht gepaard gaande met opheffing van de gemeenten Amby, Borgharen, Heer en Itteren, en met wijziging van de grenzen der gemeenten Bemelen, Cadier en Keer, Gronsveld en Meerssen. MEMORIE VAN TOELICHTING Nr. 3 Het wetsontwerp voorziet in een uitbreiding van het territoir nader komen. Deze omstandigheid opent voor Maastricht van Maastricht met a het gehele grondgebied van de gemeenten gunstige perspectieven. Daarbij moet niet zozeer aan de moge- Borgharen en Itteren, b vrijwel het gehele gebied van de ge- lijkheden van transito worden gedacht — gelet op de geringe meente Amby (een klein deel daarvan gaat naar Meerssen), afstanden naar het te dezen belangrijke Venlo en naar de c het overgrote deel van de gemeente Heer (een deel daarvan steenkoolhavens van Born en Stein, kunnen de verwachtingen gaat naar Cadier en Keer) en d delen van de gemeenten daarvoor niet hoog worden gespannen — doch in het bijzonder Bemelen, Gronsveld en Meerssen. aan de kansen tot verdere industrialisatie, welke het daartoe in Door de voorgestelde uitbreiding van Maastricht zal de strategisch opzicht gunstig gelegen Maastricht worden geboden. oppervlakte dier gemeente van 3552 ha tot 5859 ha toenemen, Het is niet alleen voor Maastricht doch voor geheel Zuid- terwijl het inwonertal van ruim 95 000 tot boven de 110 000 Limburg van groot belang, dat deze kansen worden benut. zal stijgen. De in het wetsontwerp voorziene gebiedsuitbreiding Zoals bekend, zijn in de nota inzake de mijnindustrie en de maakt Maastricht niet tot een gemeente met een, naar lande- industriële herstructurering van Zuid-Limburg (zitting 1965— lijke maatstaven gemeten, imponerende oppervlakte. Hetgeen 1966, nr. 8424, stuk 1, bijlage VI, blz. 36) aangewezen een de vergroting van het Maastrichtse territoir niettemin een viertal terreinen, waarop de „Stimuleringsregeling voor indus- rigoureuze wijziging van de gemeentelijke indeling van de triële omschakeling in Limburg" van toepassing is verklaard, streek doet zijn, is de daartoe noodzakelijke opheffing van een te weten het industrieterrein „Heide" van het Industrieschap viertal gemeenten, te weten Amby, Borgharen, Heer en Itteren. Roerstreek; de industrieterreinen „Kling-Roodebeek", „Bouw- Met name de beëindiging van de zelfstandigheid van de ge- berg" en „Beitel" van het Industrieschap Oostelijk Mijngebied meente Heer, met bijna 12 000 inwoners, is een ingrijpende en het industrieterrein „Buchten" van de gemeente Born. Ook maatregel. de provinciale hoofdstad levert evenwel voor velen in Zuid- Met zijn vele monumentale gebouwen is Maastricht onmis- Limburg werkgelegenheid. In Maastricht zijn reeds thans rond kenbaar een stad van hoge historische en culturele waarde, die 13 000 arbeidsplaatsen, zijnde ruim 30 pet. van het totale aan- — in toeristisch verband sterke aantrekkingskracht uitoefenende tal, bezet door personen, die niet tot de inwoners van de — een belangrijke functie als koop- en verzorgingscentrum stad behoren. Uiteraard zal vermeerdering van het aantal indus- voor verre omgeving, vooral ook voor het Belgische achterland, triële arbeidsplaatsen in de stad, een rechtstreekse verbetering vervult. Ook al kan, in het kader van een grenswijzigingsvoor- van de werkgelegenheid in zuidelijk Limburg betekenen. Voor stel, aan het oude stadsschoon slechts ondergeschikte bete- de in de toekomst noodzakelijke vermeerdering van het aantal kenis worden toegekend, naar de mening van de ondergetekende industriële arbeidsplaatsen moet Maastricht aan de noordzijde mag daaraan toch niet geheel worden voorbijgegaan. Nederland van de stad niet alleen over de gronden aan de oostzijde van is aan historisch stedelijk schoon bepaald niet rijk en daar het Julianakanaal, doch ook over die aan de westkant kunnen waar het bewaard is gebleven, moet het zoveel mogelijk worden beschikken. ontzien. Dat geldt in het bijzonder voor Maastricht. Uiteraard Naast historische stad, verkeersknooppunt en industrieplaats, zal, teneinde de oude binnenstad leefbaar, zomede de daar is Maastricht primair regionaal verzorgingscentrum en woon- gelegen historische monumenten voor het moderne verkeer be- stad. reikbaar te doen zijn en deze „te doen uitkomen", op ver- Zoals uit de bij deze memorie behorende bijlage onder II schillende plaatsen stadssanering moeten plaatsvinden. Dat blijkt, is de verzorgingsfunctie van Maastricht sterk ontwik- zal echter alleen dan op voorzichtige en verantwoorde wijze keld. Dat komt ook naar voren in de „Derde bijdrace tot kunnen geschieden, indien aan de buitenkant van de stad vol- de opbouw van een structuurbeeld van het Benelux-midden- doende ruimte voor het situeren van vervangende woningen en gebied" (rapport, samengesteld door de studiegroep Benelux- bedrijven beschikbaar is. Deze ruimte ontbreekt in Maastricht. middengebied, uitgave van het Vlaams Economisch Verbond; Maastricht, de oudste stad van ons land, heeft zijn betekenis 1965). In deze studie is de daarvoor in aanmerking komende voornamelijk te danken aan zijn ligging aan belangrijke natio- gemeenten in bedoeld gebied een hiërarchie toegekend aan de nale en internationale land- en waterwegen. In vroeger jaren hand van criteria als activiteiten in de dienstensector, het zijn het hoofdzakelijk de internationale verbindingen geweest, patroon van economische voorzieningen, van sociale voor- die Maastricht hebben groot gemaakt. zieningen, van culturele voorzieningen, etc. Bij een indeling In later tijd, eigenlijk tot in onze dagen, waren het — af- naar vijf niveaus wordt Maastricht, bij hantering van de gezien van enkele industrieën met een wereldwijde afzet — onderscheidene criteria, als regel als gemeente van het eerste in overwegende mate de activiteiten en relaties in provinciaal, niveau aangemerkt. Slechts uit het gezichtspunt van activiteiten hoogstens nationaal, verband, waaraan Maastricht het belang in de dienstensector bereikt Maastricht (na Antwerpen en zijner positie ontleende. Geleidelijk komt daarin verandering. Leuven) het tweede niveau, terwijl het aspect medische zorg In een naar eenheid groeiend Europa, althans West-Europa, is als onderdeel van het geheel van sociale voorzieningen, Maas- Maastricht duidelijk doende, zijn internationale functie te her- tricht (na Antwerpen, Leuven en Eindhoven op het eerste en krijgen. Een sterk uitgebreid net van internationale wegen te onder meer Heerlen op het tweede) op het derde niveau brengt. land en te water, dat nog verdere vertakking te wachten staat, Voor uitbreiding van centrale verzorgende voorzieningen als vindt in en om Maastricht zijn knooppunt. De stad vormt door onderwijsinstellingen, openbare nutsvoorzieningen, sportparken zijn ligging een verreikende Nederlandse voorpost in en spring- en -hallen, tentoonstellingsterrein en dergelijke is meer ruimte plank naar landen, die ons in Benelux- en E.E.G.-verband steeds nodig dan voorhanden is. De totale terreinbehoefte kan worden 8 gesteld op ruim 145 ha, waarvan ruim 4 ha in de binnenstad, waterstaatkundige werken op afdoende wijze tegen waterover- 50 ha op de westelijke en 91 ha op de oostelijke oever van de last zou worden beveiligd. Overigens zijn aan de oostoever van Maas. Een op de groei van Maastricht gebaseerde berekening de Maas, waar na de oorlog ongeveer 5000 woningen zijn ver- levert cijfers op, die ruwweg de helft hoger zijn dan de ge- rezen, de mogelijkheden voor stadsuitleg vrijwel uitgeput. Aan noemde en brengt de totale terreinbehoefte voor verzorgende de westelijke Maasoever, waar sedert 1945 rond 8000 wonin- voorzieningen ^an 145 ha op ongeveer 220 ha. gen aan het stadslichaam zijn toegevoegd, zijn de ruimtelijke Is Maastricht, als gevolg van zijn centrale functie en het, mogelijkheden nauwelijks gunstiger. In noord-westelijke richting mede in verband daarmede aanwezige, hoge voorzieningspeil liggen industrieterreinen, die vrijwel zijn geoccupeerd. In vanouds in sterke mate woonstad, in de naoorlogse jaren heeft zuidwestelijke richting stuit de stadsuitleg, als gezegd, op het dit aspect, kwantitatief zowel als kwalitatief, belangrijk aan natuurgebied rond de St. Pietersberg. Een weinig verder west- betekenis gewonnen. De bouw van rond 13 000 woningen en waarts bevinden zich de zeer geaccidenteerde terreinen langs de jaarlijkse toeneming van de (met woningen) bebouwde op- het Jekerdal (de Cannerbergrug), die wegens hun natuur- en pervlakte met 40—45 ha tonen aan, dat na 1945 met de ver- landschappelijke waarde niet voor bebouwing in aanmerking nicuwing en uitbreiding van het woningbestand goede vorde- komen. Onmiddellijk ten westen van de nieuwe wijken op de ringen zijn gemaakt. Het inwonertal gaf sedert de bevrijding westelijke Maasoever, waar op verschillende punten de be- een jaarlijkse stijging met gemiddeld 1000 a 1100 te zien. bouwing de rijksgrens dicht nadert, leveren gebieden van Verwacht mag worden, dat het bevolkingsaantal van Maas- relatief geringe omvang nog enige speling voor stadsuitbrei- tricht, zelfs ook zonder nieuwe stimulerende invloeden, in het ding, bepaaldelijk voor het onderbrengen van stedelijke voor- jaar 1990 tot circa 130 000 en in het jaar 2000 tot circa zieningen. Het belang van continuïteit in de woningbouw zou 140 000 zal zijn opgelopen (ter vergelijking: per 1 januari 1967 ertoe kunnen nopen, deze gebieden voor een deel voor woning- Arnhem rond 135 000 en Enschede ruim 136 000 inwoners). bouw te benutten. In verband met de bestaande onzekerheid Voor de agglomeratie-Maastricht kan in het jaar 1990 worden omtrent de realisering van het nieuwe kanaal,