MINISTERSTWO ŚRODOWISKA Zleceniodawca PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY Generalny Wykonawca Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1 : 50 000 Państwowy Instytut Geologiczny Zakład Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa OBJAŚNIENIA DO MAPY HYDROGEOLOGICZNEJ POLSKI w skali 1: 50 000 Arkusz ŻARNÓW (0739) DYREKTOR NACZELNY Państwowego Instytutu Geologicznego Opracował: ................................ Prof. dr hab. Bronisław Paczyński upr. geol. Nr 040008 Państwowy Instytut Geologiczny Redaktor arkusza: ................................ Prof. dr hab. Andrzej Różkowski upr. geol. Nr 0400017 Sfinansowano ze środków NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ Praca wykonana na zamówienie Ministra Środowiska Copyright by PIG & MŚ, Warszawa 2002 SPIS TREŚCI strona I. WPROWADZENIE.............................................................................................6 I.1. CHARAKTERYSTYKA TERENU................................................................8 I.2. ZAGOSPODAROWANIE TERENU............................................................12 I.3. WYKORZYSTANIE WÓD PODZIEMNYCH.............................................13 II. KLIMAT, WODY POWIERZCHNIOWE.......................................................16 III. BUDOWA GEOLOGICZNA ...........................................................................18 IV. WODY PODZIEMNE........................................................................................21 IV.1. UŻYTKOWE PIĘTRA WODONOŚNE........................................................24 IV.2. REGIONALIZACJA HYDROGEOLOGICZNA..........................................28 V. JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH.....................................................................38 VI. ZAGROŻENIE I OCHRONA WÓD PODZIEMNYCH................................43 VII. WALORYZACJA GŁÓWNEGO PIĘTRA WODONOŚNEGO.................48 VIII. LITERATURA I WYKORZYSTANE MATERIAŁY ARCHIWALNE...52 Spis rycin umieszczonych w części tekstowej 1. Lokalizacja arkusza Żarnów na tle sąsiednich arkuszy MhP, jednostek hydrogeologicznych Polski i GZWP 2. Szkic geomorfologiczny 1:100000 wg J. Janiec 1993 [ 7 ] 3. Szkic tektoniczny 1:100000 oraz przekrój wg J. Janiec 1993 [ 7 ] 4. Szkic hydrogeologiczny 1:100000 wg G. Herman 1993 [ 7 ] 5. Podstawowe wartości statystyczne wybranych składników chemicznych zwykłych wód podziemnych piętra Q-J3 6. Histogramy i diagramy częstości skumulowanej ważniejszych składników chemicznych zwykłych wód podziemnych piętra Q-J3 7. Histogramy i diagramy częstości skumulowanej ważniejszych składników chemicznych zwykłych wód podziemnych piętra Q-J2-1 8. Podstawowe wartości statystyczne wybranych składników chemicznych zwykłych wód podziemnych piętra Q-J2-1 9. Ogniska zanieczyszczeń wód podziemnych i rezerwaty 10. Założenia procedury waloryzacyjnej głównego piętra wodonośnego arkusza Żarnów (739) MhP 2 11. Wyniki oceny waloryzacyjnej głównego piętra wodonośnego arkusza Żarnów (739) MhP 12. Waloryzacja głównego piętra wodonośnego arkusza Żarnów (739) MhP Spis fotografii umieszczonych w części tekstowej Fot. 1. Żarnów, pozostałości kasztelańskiego wzgórza (grodziska) z XI wieku, zwanego też Szwedzką Górą Fot. 2. Żarnów, kościół romański św. Mikołaja z XII wieku Fot. 3. Sielecka (Sielska) Góra, najwyższy punkt arkusza, z budynkiem hydroforni ujęcia komunalnego w tle Fot. 4. Widok z Sieleckiej Góry na południe, za wsią po prawej stronie drogi Rezerwat Jodły Sieleckie Fot. 5. Rzeka Czarna Maleniecka wpływa na arkusz Żarnów, widok z drogi Ruda Maleniecka – Maleniec Fot. 6. Zbiornik retencyjny na rzece Czarnej w Maleńcu Fot. 7. Największy, wg K. Nawrockiego [ 16 ], w XVIII wieku Zakład metalurgiczny Europy w Maleńcu – obecnie muzeum Fot. 8. Pozostałości dawnego Zakładu metalurgicznego w Machorach Fot. 9. Ślady zbiornika retencyjnego dawnego Zakładu metalurgicznego w Machorach na rzece Czarnej. Fot. 10. Stary młyn na rzece Barbarce w Rudzisku Fot. 11. Potok Zdyszewiecki tuż przed ujściem do Czarnej Malenieckiej, na południe od miejscowości Przyłęk Fot. 12. Potok Stanisławowski przed ujściem do Czarnej Malenieckiej, na północ od miejscowości Przyłęk Fot. 13. Czarna Maleniecka opuszcza arkusz Żarnów, widok z mostu w Różenku Fot. 14. Wjazd do głębinowej kopalni glinki ceramicznej Żarnów w Paszkowicach Fot. 15. Kopalnia odkrywkowa czerwonych iłów kajprowych, przykrytych czwartorzędowym nadkładem glin zwałowych i piasków w Chełstach Fot. 16. Odstojniki kopalni Chełsty Fot. 17. Zrzut wody do potoku Jasionowskiego z odstojników kopalni Chełsty Fot. 18. Kamieniołom piaskowca liasowego Sielec przy drodze Sielec – Tresta Wesoła Fot. 19. Kamieniołom piaskowca liasowego Dąbie przy drodze Marcinków – Ruszenice 3 Fot. 20. Kamieniołom piaskowca liasowego w Wolicy, na północnym zboczu Diablej Góry Fot. 21. Nieczynna żwirownia Irenów w Hieronimowie Fot. 22. Nieczynne ujęcie komunalne z piaskowców liasu w Żarnowie, w tle zabytkowy wiatrak Fot. 23. Gminne ujęcie komunalne z piaskowców liasu w Sielcu Fot. 24. Żarnów ul. Konecka, ujęte źródło, przed zwodociągowaniem ważny zaopatrzeniowiec mieszkańców Fot. 25. Wysypisko śmieci gminy Żarnów w Pilichowicach Spis załączników umieszczonych w części tekstowej 1.1. Przekrój hydrogeologiczny I-I 1.2. Przekrój hydrogeologiczny II-II 1.3. Przekrój hydrogeologiczny III-III 2. Mapa głębokości występowania głównego piętra wodonośnego – mapa 1:100 000 3. Mapa miąższości i przewodności głównego piętra wodonośnego – mapa 1:100 000 4. Mapa dokumentacyjna w skali 1:100 000 5. Wybrane warstwy informacyjne – mapy w skali 1:200 000 (tylko w materiałach archiwalnych NAG). Spis tabel dołączonych do części tekstowej 1a. Reprezentatywne otwory studzienne 1b. Reprezentatywne studnie kopane 1c. Reprezentatywne źródła 1d. Inne reprezentatywne punkty dokumentacyjne umieszczone na planszy głównej (sztolnie, hydrogeologiczne otwory badawcze) 2. Główne parametry jednostek hydrogeologicznych 3a. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych wykonanych dla mapy – reprezentatywne otwory studzienne 3c. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych wykonanych dla mapy – reprezentatywne źródła 4 3d. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych wykonanych dla mapy – inne reprezentatywne punkty dokumentacyjne 4. Obiekty uciążliwe dla wód podziemnych B. Inne punkty dokumentacyjne pominięte na planszy głównej (otwory bez opróbowania hydrogeologicznego) C1. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych – materiały archiwalne – reprezentatywne otwory studzienne C4. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych - materiały archiwalne - inne reprezentatywne punkty dokumentacyjne Mapa hydrogeologiczna Polski (GIS) 1:50 000 - Kalki korektowe w skali 1:50 000 (6 sztuk) - Mapa dokumentacyjna w skali 1:50 000 (mapa i kalka korektowa) - Dyskietki z danymi cyfrowymi - Wykaz danych weryfikacji banku „HYDRO” – przekazany do Sekcji banku HYDRO Załączniki do mapy głównej I. Przekroje hydrogeologiczne (3 kalki) 1:50 000/ 1:2 000 II. Mapa głębokości występowania głównego piętra wodonośnego – skala 1:50 000 (mapa i kalka korektowa) III. Mapa miąższości i przewodności głównego piętra wodonośnego – skala 1:50 000 (mapa i kalka korektowa) IV. Wachowicz Z,. Sych A,. 2001 - Sprawozdanie z badań geoelektrycznych dla opracowania Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50000. Arkusz Żarnów (739). PG Kielce. 5 I WPROWADZENIE Opracowanie powstało w okresie lipiec 2000 – czerwiec 2002 r w Zakładzie Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej Państwowego Instytutu Geologicznego, na podstawie umowy PIG z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Zakres prac zrealizowano zgodnie z instrukcją [ 6 ] i programem prac [ 18 ], przygotowanym wspólnie z Oddziałem Świętokrzyskim PIG dla arkuszy Lubień (738) i Żarnów (739). Celem programowanych badań, mimo zaawansowanego już kartograficznego rozpoznania budowy geologicznej, złóż kopalin i warunków hydrogeologicznych [ 7,10 ], było potwierdzenie równoleżnikowego przebiegu czwartorzędowej struktury kopalnej pra- Czarnej na południe od Diablej Góry, uzyskanie informacji o „wieku” i odnawialności zasobów wód podziemnych pięter mezozoicznych, zwłaszcza skrasowiałych wapieni górnej jury oraz ocena wpływu prac górniczych na kształtowanie reżimu hydrodynamicznego głównych pięter wodonośnych. Program obejmował: 1. Prace przeglądowo-rejestracyjne stanu ujęć wód podziemnych i obiektów uciążliwych dla środowiska i wód podziemych, wraz z pomiarami kontrolnymi zwierciadła, głównie na obszarze eksploatacji górniczej, a ponadto weryfikację danych banku HYDRO, 2. Pobór próbek wody do analiz fizyko-chemicznych wody (15 próbek), 3. Pobór próbek wody do badań trytu ( 5 próbek), 4. Badania geofizyczne (54 sondowania ) dla rozpoznania struktury kopalnej na wododziale Czarna – Pilica. Z prac planowanych nie wykonano jedynie poboru 15 próbek wody. W toku przeglądu terenowego okazało się bowiem, że z 37 wykazanych na mapie reprezentatywnych otworów studziennych ok. 40% jest nieczynnych, a w pozostałych brak dostępu do tzw. "wody surowej" (np. w Maleńcu). Tą część zadania badawczego zastąpiono rozszerzonym przeglądem terenu i pomiarami zwierciadła pierwszego poziomu wodonośnego w strefach potencjalnych drenaży kopalnianych. Wyniki rozpoznania, przeprowadzonego od maja do września 2001 roku zawarte są w tabelach (1a, 1b, 1c, 1d, 3a, 3c, 3d, 4 ), na planszy głównej, w zestawieniach tabelarycznych i 6 na szkicach w tekście (obiekty uciążliwe, pomiary zwierciadła, wyniki badań trytu ) oraz w sprawozdaniu z badań geofizycznych [ 31 ], dołączonym do mapy. Do interpretacji planszy głównej oraz map uzupełniających i przekrojów,