Duurzame Stadslogistiek Twente Inventarisatie – mogelijkheden duurzame logistiek in de Regio Twente April 2021 Auteurs Rapportage Jasper Klarenbeek Erik Regterschot Sina Khodabakhsh Reshad Gerard Kuiper Nienke Buikema Mattheo van der Molen Marco van der Linde Inhoud Position paper 1 Aanleiding | waarom dit onderzoek 2 Context | leeswijzer en onderzoeksvragen 3 2021: nog meer aandacht voor Zero Emissie Stadslogistiek 4 Wat is de situatie in Twente 5 Denkrichtingen vanuit het bedrijfsleven 6 Impact Zero Emissie Zone Enschede 7 Stimuleren van positief effect Zero Emissie zone in de regio 8 Rol Regio en Provincie 9 Rol Gemeente Bijlage A | Notitie ‘Beleidscontext’ Bijlage B | Notitie ‘Wat speelt er in Twente’ Bijlage C | Notitie ‘Factsheet Gemeenten’ 2 Zero Emissie Zone Twente Aanleiding | waarom dit onderzoek? Regio Twente heeft RHDHV gevraagd om te komen tot een “aanpak duurzame stadslogistiek Twente”. De doelstelling is: Ondersteunende rol Regio Twente bij het thema ◼ Inzicht te krijgen in het effect van invoering van Zero Emissie Verduurzaming van Stadslogistiek: Zones (Enschede per 2025 en mogelijk later in Hengelo, Almelo) op de omliggende gemeenten; ◼ Inzicht te krijgen in het huidige duurzame karakter van de gemeenten, de bereidwilligheid en mogelijkheden van logistieke Ondersteunen van gemeenten bij keuzes ondernemers om verdere invulling te geven aan duurzame rondom Zero Emissie initiatieven. Stadslogistiek (ZES) ◼ Een Plan van Aanpak op te stellen toegesneden op Twente om duurzame stadslogistiek te stimuleren. Onze visie op de verduurzaming van stadslogistiek Adviseren van Verduurzaming van stadslogistiek gaat om veel meer dan het vermijden van gemeenten over Samenbrengen van uitstoot in binnensteden en dorpen. Duurzame stadslogistiek draagt bij aan het eenduidig beleid en ondernemers, aanpak, passend bij creëeren van een betere leefomgeving voor bewoners en een aantrekkelijkere overheden & doelstellingen stakeholders voor binnenstad voor bezoekers en ondernemers. Het zorgt onder andere voor een Twentse betere luchtkwaliteit, maar door de beperking van hinder en (geluids)overlast ook gezamenlijke Bereikbaarheids- initiatieven voor een betere verblijfskwaliteit in de binnenstad. document (2017) 3 Zero Emissie Zone Twente Aanleiding | Voor en mét de Regio Twente De Regio is goed vertegenwoordigd: ◼ Aan de totstandkoming van deze verkenning hebben alle Twentse gemeenten meegewerkt. Op de gemeenten Borne, Twenterand, Almelo en Hengelo is een extra focus gelegd. Hiermee is een mooie mix ontstaan van de verschillende soorten gemeenten die in Twente te vinden zijn. ◼ Daarnaast is vanuit de gemeente Enschede de input gebruikt t.a.v. de reeds beschikbare informatie rondom de invoering van een ZE zone. ◼ Voor het meenemen van de Twentse publieke opinie heeft RHDHV… ◼ … 47 lokale partijen via mailing betrokken bij de inventarisatie ◼ … bij 21 stakeholders een online interview afgenomen 4 Zero Emissie Zone Twente Context | leeswijzer Dit onderzoek is uitgevoerd in drie stappen, waarbij de volgende leeswijzer gehanteerd kan worden: • In kaart brengen van de opgave ‘Stadslogistiek 2025-2030’ • Wat gebeurt er de komende tijd? Wat komt er op ons af? Stap 1 • Meer lezen? → Notitie A • In kaart brengen welke gevolgen deze opgave heeft voor de Regio Twente • Waar staat Twente nu? Hoe kijkt de logistieke sector naar deze opgave? Stap 2 • Meer lezen? → Notitie B • In kaart brengen van rol & mogelijkheden van de Regio • Wat kunnen de Regio Twente en de individuele gemeenten doen om de transitie naar Zero Emissie Stadslogistiek te versnellen, én hiervan als Regio te profiteren? Stap 3 • Het antwoord hierop is, samen met factsheets, te lezen in Notitie C Meer lezen? Zie notitie A ‘Beleidscontext’, B ‘Wat speelt er in Twente’ en C ‘Gemeenten’ 5 Zero Emissie Zone Twente Context | onderzoeksvragen Dit Position Paper kan worden gezien als samenvattende rapportage, waarin het onderzoek de volgende onderzoeksvragen doorloopt. De antwoorden van onderstaande drie onderzoeksvragen zijn opgenomen in bijlage B notitie ‘Wat speelt er in Twente?’: Welke invloed heeft de invoering van de ZE zone Enschede op de omliggende 1 randgemeenten? Wat zijn de korte & lange termijn Hoe reageren lokale ondernemers en de 2 gevolgen voor de kleinere kernen? logistieke branche op de maatregelen? Hoe kunnen lokale initiatieven worden ingezet om de verduurzaming van logistiek 3 binnen Twente gemeenten te stimuleren? De antwoorden hierop komen in dit Position Paper aan bod, voor meer achtergronden verwijzen wij u naar de notities in de bijlagen A, B en C. Corona Naast alle gegeven antwoorden en aanbevelingen benadrukken wij dat er ruimte moet worden geboden aan marktinitiatieven die onder druk van corona impact voor ondernemers voor vertraging gaan zorgen. De koers voor stimulering van ZE vervoer speelt daarin ook door. Daarentegen kan er gekoerst worden op de domeinen die zonder invloed van corona impact wel de transitie naar ZE kunnen starten. 6 Zero Emissie Zone Twente 2021: nog meer aandacht voor ZE-Stadslogistiek Vanuit de overheid: Met de komende landelijke “Uitvoeringsagenda Stadslogistiek” (voortaan “UAS”, tekenmoment 9 februari 2021) wordt een landelijk kader gegeven voor de stimulering van zero emissie stadslogistiek in het land. Deze uitvoeringsagenda is een samenwerking van overheden (Rijk, diverse gemeenten), bedrijfsleven (Transport Logistiek Nederland, EVOFEnedex, MKB- Nederland, VNO-NCW, RAI-Vereniging) en andere organisaties (Topsector Logistiek, Natuur&Milieu); Kern van de UAS vormen uniforme afspraken over de invoering van Zero Emissie Zones voor stadslogistiek in de 30 tot 40 grootste gemeenten in het land. Concreet betekent dit dat aan de G40 wordt gevraagd om per 2025 een Zero Emissie Zone voor bestel- en vrachtvoertuigen in te voeren; In Oost Nederland (provincie Overijssel en Gelderland) is in 2020 de “Landsdelige agenda Stadslogistiek en ZES” opgesteld. Deze agenda omvat diverse acties die uitgevoerd kunnen worden om de transitie naar zero emissie stadslogistiek te stimuleren met provinciale subsidieregelingen vanaf 2021 waarin o.a. handhaving middels cameratoezicht, ANPR (vanaf 2022); Relevant voor de regio: nationale subsidieregeling voor bestelbusjes (max €5k) vanaf maart 2021, waarbij wordt opgeroepen regionaal ook stimuleringsregelingen te treffen voor klein-zakelijk/MKB met Euroklasse-4 voertuigen. Ook is er de subsidieregeling DKTI ronde 3 voor duurzaam wagenpark en –infrastructuur (gericht op opschaling van uitstootvrije bestel- en (met name) vrachtwagens). Daarnaast wordt de provinciale subsidie voor cargobikes in 2021 naar alle waarschijnlijkheid doorgezet (nog niet bekend); Gemeenten kunnen zich ook in 2021 blijven aanmelden voor de SPES ondersteuning, denk aan evaluatie van toegangsbeleid, handhaving etc. 7 Zero Emissie Zone Twente Meer lezen? Zie notitie A ‘beleidscontext’ 2021: nog meer aandacht voor ZE-Stadslogistiek Vanuit het bedrijfsleven: Stadslogistiek is ‘hot topic’. De markt bereidt zich voor op grootschalige elektrificatie en een opschalingsstap in gebruik van Batterij Elektrische Voertuigen. Focus ligt met name op de bestelauto’s – daarvan zullen de kosten (de Total Cost of Ownership, TCO) binnen 2-3 jaar vergelijkbaar zijn met brandstofvoertuigen. De inzet van uitstootvrije vrachtwagens moet nog grotendeels van de grond komen (Elektrisch: markt lijkt te bewegen naar heavy duty inzet, Waterstof: nog geen opschalingspotentieel. Afgezien van lokale ombouwtrajecten naar waterstof speelt hier weinig. Veel bedrijven geven aan voorlopig nog bio-LNG nodig te hebben om CO2 footprint te verlagen Groeit de groep koplopers die de ambitie uitspreekt om in 2025 met 100% uitstootvrije voertuigen te rijden. Dit zijn grote bedrijven (zoals PostNL, DHL, Heineken) en kleine ondernemers (diverse lokale initiatieven); Triggert de invoering van ZE-zones – naast opgaven m.b.t. de autobereikbaarheid van stadcentra – de verandering van logistieke processen. Opvallend daarbij zijn het (nu echt!) groeiende succes van “hubs” (overslagcentra, vaak aan de rand van de stad), al dan niet in combinatie met de inzet van lichte, uitstootvrije en kleinere voertuigen (cargobikes, fietsen en zogenaamde “Light Electric Vehicles”); Groeit de behoefte aan duidelijke kaders: een stip op de horizon (wanneer moet men waar uitstootvrij zijn) én de stappen op weg daar naar toe. De landelijke UAS voorziet hier op macro niveau in, maar van afzonderlijke gemeenten verwacht men ook duidelijkheid Doen met name de lokaal gerichte ondernemers met 'eigen logistiek' de oproep om de uitfasering van fossiele voertuigen en transitie naar ZE voertuigen gericht te ondersteunen met subsidie, privileges en bijbehorende openbare laadinfrastructuur 8 Zero Emissie Zone Twente Meer lezen? Zie notitie A ‘beleidscontext’ Wat is de situatie in Twente? 2021 is voor alle Lokaal zijn er – buiten Twentse logistieke betrokkenen het Enschede en in sector: wens voor een momentum om te mindere mate Hengelo heldere punt op de handelen. Dat wordt - weinig ZES horizon en een breeduit gedeeld. Zero initiatieven. uniforme Twentse Emissie Zone of niet, Uitzondering hierop: aanpak van logistieke fietskoeriers (Cycloon) regelgeving dienstverleners laten en landelijk opererende (waaronder zich voorzichtig ketens zoals PicNic, ontheffingen, informeren m.b.t. DHL en PostNL. In privileges en overstap naar elektrisch Enschede zijn enkele venstertijden). Dit met rijden. Ondertussen partijen bezig met oog op worden investeringen in concrete projecten op investeringszekerheid én dieselvoertuigen het gebied