- KARTA INFORMACYJNA- GŁÓWNE ZAŁO ŻENIA DO PROJEKTU PLANU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY KALISZ POMORSKI NA LATA 2015-2020 KALISZ POMORSKI, sierpie ń 2015 r. Projekt współfinansowany przez Uni ę Europejsk ą ze środków Funduszu Spójno ści w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 Opracował: Ekoplan Rachuta, Bering, Arciuszkiewicz-Rachuta s.c. Siedziba: ul. Batalionów Chłopskich 50/1, 70-770 Szczecin oddział: ul. Górna 12, 78-550 Czaplinek Tel./fax: 94 372 09 29 e-mail: [email protected] Zespół autorów: mgr Marcin Rachuta mgr Katarzyna Agnieszka Rachuta mgr inż. Urszula Arciuszkiewicz-Rachuta inż. Tomasz Sapiński Projekt współfinansowany przez Uni ę Europejsk ą ze środków Funduszu Spójno ści w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 2 Spis tre ści 1. Wst ęp - stopie ń, w jakim dokument ustala ramy dla pó źniejszej realizacji przedsi ęwzi ęć 4 1.1. Podstawy formalno-prawne opracowania 7 1.2. Cel opracowania 8 1.3. Usytuowanie, rodzaj i skala przedsi ęwzi ęć 9 1.4. Zu życie energii na terenie gminy Kalisz Pomorski 14 1.5. Powi ązania z działaniami przewidzianymi w innych dokumentach 18 1.6. Przydatno ść w uwzgl ędnieniu aspektów środowiskowych, w szczególno ści w celu wspierania zrównowa żonego rozwoju, oraz we wdra żaniu prawa wspólnotowego w dziedzinie ochrony środowiska 39 1.7. Powi ązania z problemami dotycz ącymi ochrony środowiska 41 2. Rodzaj i skala oddziaływania na środowisko 50 2.1. Prawdopodobie ństwo wyst ąpienia, czas trwania, zasi ęg, cz ęstotliwo ść 51 i odwracalno ść oddziaływa ń 2.2. Prawdopodobie ństwo wyst ąpienia oddziaływa ń skumulowanych lub 54 transgranicznych 2.3. Prawdopodobie ństwo wyst ąpienia ryzyka dla zdrowia ludzi lub 54 zagro żenia dla środowiska 3. Cechy obszaru obj ętego oddziaływaniem na środowisko 55 3.1. Obszary o szczególnych wła ściwo ściach naturalnych lub posiadaj ące znaczenie dla dziedzictwa kulturowego, wra żliwe na oddziaływania, istniej ące przekroczenia standardów jako ści środowiska lub intensywne wykorzystywanie terenu 68 3.2. Formy ochrony przyrody w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody oraz obszary podlegaj ące ochronie 70 zgodnie z prawem mi ędzynarodowym Projekt współfinansowany przez Uni ę Europejsk ą ze środków Funduszu Spójno ści w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 3 1. Wst ęp - stopie ń, w jakim dokument ustala ramy dla pó źniejszej realizacji przedsi ęwzi ęć Poj ęcie niska emisja oznacza emisj ę pochodz ąca z produktów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych do atmosfery ze źródeł emisji (emiterów) znajduj ących si ę na wysoko ści nie wi ększej ni ż 40 m. Wyró żnia si ę emisj ę komunikacyjn ą, emisj ę wynikaj ącą z produkcji ciepła dla potrzeb centralnego ogrzewania i ciepłej wody u żytkowej oraz emisj ę przemysłow ą. Do produktów spalania wpływaj ących na wyst ępowanie niskiej emisji zaliczy ć mo żna takie gazy jak: dwutlenek w ęgla CO 2, tlenek w ęgla CO, dwutlenek siarki SO 2, tlenki azotu NO X, wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne np. benzo(a)piren oraz dioksyny, a tak że metale ci ęż kie (ołów, arsen, nikiel, kadm) i pyły zawieszone PM10, PM2,5. Główn ą przyczyn ą niskiej emisji jest emisja komunikacyjna i emisja pyłów i szkodliwych gazów pochodz ąca z lokalnych kotłowni w ęglowych i domowych pieców grzewczych, w których spalanie węgla odbywa si ę w nieefektywny sposób najcz ęś ciej węglem tanim, a wi ęc o złej charakterystyce i niskich parametrach grzewczych . W miejscowo ściach o słabej wentylacji niska emisja jest główn ą przyczyn ą powstawania smogu , który zwi ększa zachorowalno ść oraz śmiertelno ść zwi ązan ą z chorobami układu kr ąż enia i oddychania. Pod poj ęciem gospodarki niskoemisyjnej nale ży rozumie ć gospodark ę szanuj ącą środowisko naturalne, bior ącą pod uwag ę interesy nie tylko bie żą cego, ale i przyszłych pokole ń, dla których czyste powietrze, niezdewastowany krajobraz i zdrowie publiczne nie s ą mniej wa żne ni ż zysk finansowy. Pierwszym celem polityki publicznej w scenariuszu niskoemisyjnej modernizacji jest przełamanie barier informacyjnych, technologicznych i finansowych, mog ących zablokowa ć pełne wykorzystanie potencjału efektywno ści drzemi ącego w polskiej gospodarce. Polityka publiczna mo że dawa ć gospodarstwom domowym oraz przedsi ębiorstwom silne bod źce do inwestycji w energooszcz ędne budynki, sprzęt RTV i AGD, paliwooszcz ędne samochody. Mo że te ż wspomaga ć modernizacj ę praktyk w rolnictwie oraz bardziej efektywne wykorzystanie dost ępnych surowców w przemy śle i zarz ądzaniu odpadami. Pozwoli to w krótkim czasie uzyska ć du ży zwrot z podj ętych inwestycji, zwłaszcza, je śli jednocze śnie dojdzie do rozwoju energetyki prosumenckiej, która w naturalny sposób współgra z efektywnymi energetycznie budynkami, a której koszty ju ż w kolejnej dekadzie stan ą si ę w pełni konkurencyjne z cenami detalicznymi energii elektrycznej w Polsce. Drug ą kategori ą działa ń tworz ących program niskoemisyjnej modernizacji s ą te, które, cho ć troch ę bardziej kosztowne, w bardzo pozytywny sposób oddziałuj ą na swoje otoczenie zewn ętrzne. Dodatkowe nakłady zwracaj ą si ę społecze ństwu w postaci poprawy bezpiecze ństwa energetycznego, ni ższych kosztów zdrowotnych oraz środowiskowych. Polityka publiczna musi dostarczy ć wystarczaj ących bod źców do tego, by rachunek inwestorów uwzgl ędniał koszty zewn ętrzne ich działalno ści. Dotyczy to przede wszystkim sektora energetycznego, którego dywersyfikacja wymaga poniesienia nieco wy ższych inwestycji w porównaniu do opcji w ęglowej. Dodatkowe nakłady zwracaj ą si ę jednak nawet w przypadku bardzo powolnego wzrostu opłat za emisje, obni żaj ąc jednocze śnie szkodliwy wpływ sektora na zdrowie obywateli i środowisko naturalne. Projekt współfinansowany przez Uni ę Europejsk ą ze środków Funduszu Spójno ści w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 4 Gospodarka niskoemisyjna to przede wszystkim: - energooszcz ędne budynki, - efektywny transport, - nowe technologie. Energooszcz ędne budynki Pogł ębiona termomodernizacja istniej ących budynków mieszkalnych i u żytkowych, stopniowe przej ście do pasywnego budownictwa w przypadku nowych inwestycji budowlanych oraz zaostrzanie standardów energetycznych sprz ętu AGD i RTV pozwoli na obni żenie zu życia energii w budynkach o około 40%. Zmniejsz ą si ę przy tym koszty ogrzewania – kluczowa przyczyna ubóstwa energetycznego w Polsce. Przeci ętna rodzina b ędzie wydawa ć na ogrzewanie oraz elektryczno ść o blisko jedn ą trzeci ą mniej. Spadn ą te ż szkodliwe dla zdrowia niskie emisje, będące obecnie jednym z głównych problemów środowiskowych polskich miast i wsi. Efektywny transport Systematyczne zaostrzanie norm w zakresie emisyjno ści samochodów doprowadzi do poprawy ich efektywno ści paliwowej i rozwoju nap ędów alternatywnych. Wraz z rozwojem nowej generacji biopaliw pozwoli to na ograniczenie importu ropy naftowej o niemal połow ę wzgl ędem scenariusza odniesienia oraz o jedn ą trzeci ą wzgl ędem jego obecnego wolumenu. Udział wydatków na paliwa transportowe w bud żetach domowych Polaków równie ż spadnie. Do ograniczania zale żno ści paliwowej Polski oraz uzyskania korzy ści środowiskowych i zdrowotnych przyczyni si ę tak że promowanie transportu zbiorowego oraz planowanie przestrzenne sprzyjaj ące zrównowa żonym formom mobilno ści. Nowe technologie Rozpoznanym, ale, jak dot ąd, mało wykorzystywanym zasobem energetycznym s ą źródła odnawialne. Si ęgni ęcie przez Polsk ę w przyszło ści do zasobów wiatru, wody czy sło ńca – w szczególno ści poprzez energetyk ę rozproszon ą – pozwoliłoby wykorzysta ć cz ęść pomijanego dzi ś polskiego potencjału energetycznego. Od blisko dekady w czołowych gospodarkach maj ą miejsce du że inwestycje w rozwój alternatywnych źródeł energii i ekoinnowacje. Ich celem jest dokonanie przełomu technologicznego, dzi ęki któremu mo żliwe byłoby cz ęś ciowe lub nawet całkowite wyeliminowanie potrzeby wytwarzania energii z paliw kopalnych. Działania te doprowadziły ju ż do tego, że w niektórych lokalizacjach energetyka słoneczna i wiatrowa zaczyna by ć konkurencyjna wobec technologii konwencjonalnych, sprzyjaj ąc rozwojowi źródeł rozproszonych oraz pojawieniu si ę tzw. prosumenta – odbiorcy energii, który jednocześnie posiada instalacje do produkcji energii na własny użytek oraz do jej sprzeda ży do sieci. Gospodarka niskoemisyjna przyczyni si ę do zmniejszenia koncentracji substancji w powietrzu wyrz ądzaj ących bezpo średni ą szkod ę ludzkiemu zdrowiu. Najwi ększe korzy ści zdrowotne przyniesie ograniczenie tzw. „niskich emisji” z ogrzewania budynków poprzez popraw ę efektywno ści energetycznej Projekt współfinansowany przez Uni ę Europejsk ą ze środków Funduszu Spójno ści w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 5 Tak jak wspomniano powy żej poj ęcie „niskiej emisji” najogólniej oznacza zanieczyszczenia, powstaj ące w wyniku procesów spalania paliw konwencjonalnych, głównie w lokalnych kotłowniach i paleniskach domowych, sektora komunalno-bytowego. Procesowi spalania w źródłach o małej mocy towarzyszy emisja m.in. pyłów, tlenków azotu, dwutlenku siarki, tlenków w ęgla, metali ci ęż kich. Emisja ta jest jednym z kluczowych czynników wpływaj ących na stan środowiska naturalnego, jako zespołu zale żnych i oddziałuj ących na siebie elementów. Obecnie w przewa żaj ącej cz ęś ci indywidualnych systemów grzewczych stosuje si ę w ęgle kamienne i w ęgle brunatne (najcz ęś ciej o niskich parametrach grzewczych)