Z E S Z Y T Y K O R Y T N I C K

Z E S Z Y T Y K O R Y T N I C K

TOWARZYSTWO PRZYJACIÓ ZIEMI KORYTNICKIEJ Z E S Z Y T Y K O R Y T N I C K I E pod redakcj = Arkadiusza Ko odziejczyka i Andrzeja Kruszewskiego tom 2 ARKADIUSZ KO ODZIEJCZYK Maria Holder-Eggerowa MIROS AW ROGUSKI Drobna szlachta para [i korytnickiej WAC AW ROGUSKI Wspomnienia ALICJA KOTLICKA Moje lata dziecinne MA GORZATA WASIEWICZ 90 lat Szko y Podstawowej w Sewerynowie (1920 - 2010) KORYTNICA 2010 1 ZESZYTY KORYTNICKIE – t. 2 Kolegium Redakcyjne: Dariusz Adamczyk, Gra byna Chrupek, Izabella Derlatka, Arkadiusz Ko odziejczyk, Stanis aw Komudzi Lski, Andrzej Kruszewski, Jolanta Kruszewska, Leszek Kulik, Jolanta Litka, Agnieszka Morawska, Antoni Panufnik, Miros aw Roguski, Lidia Rowicka, Bo bena Rudnik, Hanna Samotyjek, Agnieszka Skibi Lska, Agnieszka Szwed, Bo bena Tryfon, Ma gorzata Wasiewicz, Edyta Wysoki Lska – Kulik, Dorota amuda Wydawca: Towarzystwo Przyjació Ziemi Korytnickiej, 07-120 Korytnica, ul. Ma kowskiego 20 Wydano ze Vrodków Poakcesyjnego Programu Wsparcia Obszarów Wiejskich ISSN: 1689 – 9490 © Copyright by Towarzystwo Przyjació Ziemi Korytnickiej Dobór fotogra [i: Arkadiusz Ko odziejczyk, Andrzej Kruszewski, Leszek Kulik, Ma gorzata Wasiewicz, Agnieszka Morawska Projekt ok adki: Agnieszka Szwed Projekt logo TPZK: Pawe Kowalczyk Na ok adce: modrzewiowy dwór w Paplinie (fot. L. Kulik); ko Vció w Pniewniku (fot. L. Kulik); Vw. Florian, rze `ba sprzed OSP Wola Korytnicka (fot. L. Kulik); nagrobek Aleksandry Holder – Eggerowej, cmentarz w Korytnicy (fot. L. Kulik); Publiczne Gimnazjum im. Jana Paw a II w Korytnicy (fot. L. Kulik); Maria Holder – Eggerowa (fot. ze zbiorów I. Stankiewicz) Druk i oprawa: Drukarnia NOWATOR, Siedlce, ul. Warszawska 1, tel. 25 632 40 94, www.nowator.com 2 Przedmowa Cieszymy si B bardzo, be uda o si B, zgodnie z wcze Vniejszymi zapowiedziami, wyda 4 II tom „Zeszytów Korytnickich”. Rado V4 jest tym wi Bksza, i b pierwszy „Zeszyt” spotka z olbrzymim wprost zainteresowaniem Czytelników i, nie ma co ukrywa 4, zebra wiele pochlebnych recenzji i ocen. WVród nich jedna powtarza a si B stale i najcz BV ciej – pro Vba o kontynuacj B, o wydawanie nowych tomów, bo historia Korytnicy i ziemi korytnickiej cieszy si B du bym zainteresowaniem. Niniejszy tom, bardziej obszerny ni b poprzedni, zawiera przede wszystkim dwa artyku y: prof. A. Ko odziejczyka o ostatniej w aVcicielce Korytnicy Marii Holder-Eggerowej oraz ciekaw = rozpraw B dr. Miros awa Roguskiego o szlacheckich za Vciankach w para [i korytnickiej z ko Lca XVIII w. To dla znawców – cho 4 nie tylko. Dla mi oVników wspomnie L prezentujemy dwa teksty: Wac awa Ro- guskiego wspomnienia z lat mi Bdzywojennych, wojny i okupacji, dotycz =ce gównie Górek Borzych i Urednich oraz szlaku 2 Armii Wojska Polskiego i Alicji Kotlickiej o Korytnicy lat dwudziestych. W tym dziale zamieszczamy te b pierwsz = kronik B Szko y Podstawowej w Sewerynowie oraz tekst po Vwi Bcony tej szkole z racji 90. rocznicy jej powstania. W ten sposób rozpoczynamy jubileusz tej placówki, której byczymy co najmniej nast Bpnych 90. lat. Recenzje dotycz = ksi =b ki A. Ko odziejczyka, Dzieje Korytnicy i ziemi korytnickiej – to tylko cz BV4 opinii i s =dów, które ta publikacja wzbudzi a. W dziale ,,Kronika’’ zamie Vcili Vmy sprawozdanie z dzia alno Vci Towarzystwa Przyjació Ziemi Korytnickiej w 2009 r. oraz artyku y dotycz =ce najwa bniej- szych przedsi Bwzi B4 podj Btych przez Towarzystwo w minionym roku. A by to rok wa bny, bo tak naprawd B pierwszy w dzia alno Vci Towarzystwa, a w zwi =z- ku z 590. rocznic = pierwszej wzmianki o Korytnicy og oszony przez W adze Gminy i nasze Stowarzyszenie – Rokiem Korytnicy. W = czyli Vmy si B wi Bc w te obchody, które mia y naprawd B uroczysty charakter, a imprezy przez nas lub z naszym znacz =cym udzia em zorganizowane cieszy y si B wielkim powodzeniem i zainteresowaniem oraz sta y na bardzo wysokim poziomie. Ich ilo V4 , skala, zakres, ró bnorodno V4 i wysoki poziom wystawia, nie tylko naszym zdaniem, Towarzystwu i osobom je przygotowuj =cym bardzo dobre Vwiadectwo. Pojawi y si B nawet g osy (mo be przesadzone?), be niektóre z nich sta y na tak dobrym poziomie, be nie powstydzi aby si B ich niejedna gmina, powiat i województwo. Prezentujemy te b pok osie konkursu na legend B i wiersz o Korytnicy oraz ziemi korytnickiej. Wyra bamy nadziej B, be w nast Bpnym ,,Zeszycie’’ dzia literacki czy te b szerzej artystyczny b Bdzie kontynuowany. Uzupe nieniem tomu s = kolorowe zdj Bcia, zamykaj =ce numer, które prezentuj = najwa bniejsze 3 wydarzenia roku 2009 z perspektywy Towarzystwa Przyjació Ziemi Korytnickiej. Redakcja wyra ba nadziej B, be ten tom „Zeszytów Korytnickich” spotka si B z byczliwym przyj Bciem Czytelników. Liczymy te b na s owa krytyki i ocen B, co nale by zmieni 4, co koniecznie doda 4. Zach Bcamy wszystkich, którzy interesuj = si B histori = naszej ma ej ojczyzny do wspó pracy; liczymy na stare fotogra [e, na niepublikowane wspomnienia, nieznane dokumenty i materia y `ród owe. Jeste Vmy otwarci na wspó prac B w ka bdym zakresie i bez badnych warunków wst Bpnych. Chcieliby Vmy, aby „Zeszyty Korytnickie” by y bywe, aby zamieszcza y tylko takie teksty, które wzbudz = zainteresowanie Czytelników. A b Bdzie to mo bliwe tylko wtedy, gdy wszyscy staniemy si B redaktorami „Zeszytów”. Na koniec chcieliby Vmy bardzo serdecznie podzi Bkowa 4 tym, którzy przyczynili si B do powstania „Zeszytów Korytnickich”: Panu Wójtowi Stanis awowi Komudzi Lskiemu i Pani Koordynator Poakcesyjnego Wsparcia Obszarów Wiejskich Gra bynie Chrupek, a przede wszystkim Autorom tekstów i zdj B4 , przepisuj =cym, wykonuj =cym sk ad , drukarni. Zapraszamy te b wszystkich Czytelników do wspó pracy z Redakcj = i wst Bpowanie w szeregi Towarzystwa Przyjació Ziemi Korytnickiej. To od Ka bdej i Ka bdego z Was i Nas zale by kszta t oraz zakres dzia alno Vci Stowarzyszenia, w tym równie b „Zeszytów Korytnickich”, które s = emancj = Towarzystwa i niejako jego organem prasowym. Andrzej Kruszewski Arkadiusz Ko odziejczyk 4 MariaARTYKU Holder-EggerowaY I ROZPRAWY (1875 - 1941) 5 „Zeszyty Korytnickie” t. 2, 2010 Arkadiusz Ko odziejczyk Maria Holder-Eggerowa (1875 - 1941) Obecno V4 i czynne zaanga bowanie kobiet na scenie politycznej zdomi nowanej przez m Bb czyzn nale by w Polsce do zjawisk rzadkich. Nawet obec nie, w okresie zdawa oby si B pe nego równouprawnienia, politycy, pos owie i senatorowie m Bb czy `ni sw = liczebno Vci = przy- taczaj = parlamentarzystki, cz onkinie zarz =dów partii, stronnictw, czy kobiety na najwy bszych stano wiskach administracji pa Lstwowej. Jeszcze jaskrawiej dysproporcje te uja wnia y si B latach II Rzeczy- pospolitej. Nawet najwi Bksze obozy polityczne legitymowa y si B co najwy bej kilkoma dzia aczkami, z których g osami li czono si B zarówno w szeregach partyjnych jak i sejmowym forum. U ludo wców tak = rol B odgrywa a np. Irena Kosmowska, u socjalistów Dorota K uszy Lska, w ruchu komunistycznym Ró ba Luksemburg i Maria Koszutska. Kilka dalszych pa L - np. dr Gabriela Balicka, Zo [a Sokolnicka czy Józefa Szebeko - dzia ao w ruchu narodowym. Jedn = z nich by a Maria Holder- -Eggerowa, ziemianka z powiatu w Bgrowskiego, niezwykle aktywna na polu pracy spo eczno-politycznej i o Vwiatowo-charytatywnej, zarówno na terenie powiatu i Podlasia, jak i w skali ogólnopolskiej. Wchodzi a w sk ad zarz =dów dziesi =tków organizacji, piastowa a mandat pos a na Sejm RP, zasiada a w kierowniczych gremiach Stronnictwa Narodowego i Narodowej Organizacji Kobiet. Jej dzia alno V4 podlega a ró bnym, cz Bsto kontrowersyj- nym, a nawet wr Bcz krzywdz =cym ocenom, pozostawi a jednak po sobie pami B4 kobiety niezwykle zaanga bowanej, czynnej, wszechobecnej, walcz =cej czynem i s owem o idea y, które jej przy Vwieca y. Maria Holder-Eggerowa urodzi a si B w 1875 r. w Krzemie Lczuku na Ukrainie jako córka Teodora Szrettera i Ludmi y z Bartkiewiczów 1. Ojciec, rolnik z zawodu pochodzi z Górnego Ul=ska, a po przeniesieniu 1 Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1927. Pod red. H. Mo Vcickiego i W. Dzwonkow- skiego, Warszawa 1928, s. 88. Dok adnej daty urodzenia nie uda o si B ustali 4. Wed ug aktu Vmierci spisanego 19 maja 1941 r. w Korytnicy przez ks. Teodora Jastrz Bbskiego (Archi- wum para [i rzym-kat. pw. Vw. Wawrzy Lca, wpis nr 48), matka nosi a nazwisko panie Lskie Weckemann. 6 Arkadiusz Ko odziejczyk na Ukrain B administrowa tam i na Wo yniu wielkimi obszarami le Vny- mi, gospodarowa te b we w asnym folwarku „Czarny Las ” w okolicach Krzemie Lczuka. Mat ka pochodzi a z Ma opolski. W wieku 17 lat Maria wysz a za m =b . Wybrankiem by ziemianin, in bynier Teodor Holder- -Egger, starszy od niej o kilka na Vcie lat. W czerwcu 1902 r. Teodor Holder-Egger naby maj =tek ziemski Korytnica w powiecie w Bgrowskim od Tymoteusza uniewskiego (1847-1905), ziemianina, pisarza rolniczego i mi oVnika dziejów ojczy- stych. Zap aci 276 764 ruble, po 3100 rubli od w óki 2. Z uniewskim znali si B od wielu lat. Maj =tek nale ba do przoduj =cych w powiecie; u- niewski nada produkcji rolnej i hodowli rozmach, uregulowa te b sprawy sporne z w oV cianami, w pierwszej kolejno Vci kwesti B serwitutów. Na aktywizacj B Marii wp yn B a niew =tpliwie Vmier 4 jedynego dziecka Holder-Eggerów, pi Btnastoletniej córki Aleksandry, zmar ej na zapalenie wyrostka 7 pa `dziernika 1908 r. Rodzice wystawili jej na cmentarzu w Korytnicy przepi Bkny pomnik przedstawiaj =cy kut = w bia ym marmurze rze `bB Anio a Umierci naturalnej wielko Vci, jedno z najwspanialszych dzie sztuki sepulkralnej na Podlasiu. Ta tragedia rodzinna spowodowa a, be w a Vcicielka Korytnicy zacz B a szuka 4 ukojenia w dzia alno Vci spo ecznej. Na le baa do najaktywniejszych cz onki L rzeczywistych Towarzystwa (Stowarzyszenia) Zjednoczonych Ziemianek. W 1910 r.

View Full Text

Details

  • File Type
    pdf
  • Upload Time
    -
  • Content Languages
    English
  • Upload User
    Anonymous/Not logged-in
  • File Pages
    224 Page
  • File Size
    -

Download

Channel Download Status
Express Download Enable

Copyright

We respect the copyrights and intellectual property rights of all users. All uploaded documents are either original works of the uploader or authorized works of the rightful owners.

  • Not to be reproduced or distributed without explicit permission.
  • Not used for commercial purposes outside of approved use cases.
  • Not used to infringe on the rights of the original creators.
  • If you believe any content infringes your copyright, please contact us immediately.

Support

For help with questions, suggestions, or problems, please contact us