zaterdag 17 december / zondag 18 december 2016 dWt B5 LITERAIR Albert Helman en taal Van de redactie De lezer van de literaire pagina van de Ware n juli 1996 organiseerde de Schrijversgroep den. Hij was ook de eerste persoon, die Tijd treft vandaag weer twee bijdragen aan die ’77 in samenwerking met de secties Neder - erkende dat ons Surinaams-Nederlands elk een onderwerp bespreken uit de biografie lands en Geschiedenis van het Instituut voor zich ontwikkelde tot een eigen variant van van Albert Helman die Michiel van Kempen de Opleiding van Leraren (IOL) een herden - het Nederlands. Al in 1954 had Helman schreef, zoals vorige week aangekondigd. De I ene gaat over het liefdesleven van Helman, de kingsbijeenkomst in het Surinaams Museum te Green Pastures , een toneelstuk van de Fort Zeelandia voor de toen overleden auteur Amerikaanse schrijver Marc Connelly, in andere over zijn mening over de taalsituatie in Albert Helman, het pseudoniem van Lou Licht - het Surinaams-Nederlands vertaald. Suriname. Het gedicht Jagersliefde uit de bun - veld. Verschillende personen roemden Helman. del Adyosi completeert deze pagina. Het weekblad ‘Kompas’, dat helaas niet meer Een cultureel werkplan voor de West In 1998 kwam de bibliografie van Naipaul uit, wordt uitgegeven, nam drie van de vier presen - Albert Helman had in maart 1948 vanuit ‘A friendship across five continents’ geschre - taties op in zijn editie van 5 en 12 augustus Nederland een nota geschreven over het ven door zijn vroegere vriend Paul Theroux. 1996. Een van de presentaties verzorgde ikzelf cultuurbeleid in Suriname onder de titel Vooral het liefdesleven van Vidjai Naipaul, en onder de titel Helman als wetenschapper . Hoe - Een cultureel werkplan voor de West. daarin zijn houding ten opzichte van vrouwen, wel Helman nooit een universitaire studie heeft Enkele beschouwingen en suggesties. Vol - werd onder de loep gelegd. De grote schrijver afgerond, was hij dat wel, een erudiet persoon, gens hem moest aandacht besteed worden van Trinidad kwam er niet best van af. De omdat het niet alleen een diploma is, dat je die aan volksontwikkeling, volksvoorlichting, vriendschap was wel over. erkenning geeft. In 1962 kreeg Helman (59 jaar kunst voor het volk, onderwijsbeïnvloeding Zoals Naipaul zich ook ongenadig over Trinidad oud) van de Universiteit van Amsterdam (UvA) door versterking van het culturele element kon uitlaten, zo heeft Helman dat ook over een eredoctoraat in de letteren. Dat gebeurde bij het onderwijs en de vrije jeugdvorming. Suriname gedaan. Ook over de vrouwen. Men op voordracht van prof. Dr. W.G. Hellinga, die Hij meende dat de afstammelingen van draagt hem dat nog steeds na. Van de ene kant van oordeel was dat Helman zich verdienstelijk Helman (staand) met het eredoctoraat van de Universiteit van Amsterdam negers (!) en de zogenoemde Creolen het (mei 1962) kan daar begrip voor worden opgebracht, maar had gemaakt, niet alleen als literator, maar ook meest toegankelijk waren voor de westerse van de andere kant zijn het momentopnamen als beoefenaar van de taal- en literatuurkunde. cultuur, omdat zij voor het overgrote deel van een kritische geest. Op Trinidad heeft een Prof. Hellinga was als taalkundige verbonden Nederlands verstonden, het geringste per - groep wetenschappers essays over Naipaul aan de Universiteit van Amsterdam en had in centage analfabeten kenden en de groeien - gebundeld en hem zo een ode gebracht: Crea - 1949 samen met prof. Willem Pée uit Vlaanderen het eer - teit van Leiden (toen nog West-Indische zaken ge- de Surinaamse intelligentia vormden. Hindostanen en ted in the West Indies. Caribbean perspectives ste grote taalonderzoek in Suriname verricht. In die perio - noemd). Zij wilden hem de leerstoel aanbieden, omdat hij Javanen echter, waren toen voornamelijk kleine landbou - on V.S. Naipaul. (2011). Wat is de betekenis de stond hij in nauw contact met Helman en benadrukte daar het meeste voor in aanmerking kwam. Helman wers van geringe ontwikkeling, die nog vreemd stonden geweest voor de literatuur en voor Trinidad? vooral diens taalkundige prestaties, aan wie hij een in dacht dat ‘zijn bedje was gespreid’ (dat waren zijn eigen tegenover de westerse beschavingsuitingen, de Neder - Hier zou de Duitse uitdrukking niet misstaan: wetenschappelijk opzicht volkomen verantwoord inzicht woorden), en hij ging nog meer studeren om zich op zijn landse taal niet beheersten en in menig opzicht vergele - ‘Was sich liebt, das neckt sich’ (wie van elkaar toekomstige baan voor te bereiden. En toen ging dat niet in taalgebruik en taalcultuur toebedeelde. Onder Helmans ken konden worden met de eenvoudigste dessa-bewo - houdt, die plaagt elkaar .). Een dergelijke essay - door, omdat de leerstoel betaald zou worden door het bul stonden meer dan honderd handtekeningen, omdat ners van Java. Ze waren wel op weg, meende hij. Mis - bundel voor Helman: het zou prachtig zijn. Ministerie van Koloniën, en dat ministerie wenste onder de hoogleraren van alle faculteiten er prijs op stelden te schien was Helman daarom fel gekant tegen het alge - Jammer dat hij het niet meer zal kunnen lezen. geen enkele voorwaarde de man te financieren die een laten zien dat Helman niet alleen een veelzijdige weten - meen kiesrecht in 1949. Hij stelde wel een voorstander te Een persoonlijke noot van Hilde Neus: ‘In die paar jaar daarvoor de epiloog van Zuid-Zuid-West had schappelijke belangstelling had, maar dat hij zich ook zijn, maar de kiezer moest het hem toegekende recht tijd verkeerde Helman nog in de kringen van de daadwerkelijk op de desbetreffende terreinen had bewo - geschreven. Deze epiloog uit zijn prozadebuut van 1926 kunnen realiseren, omdat er anders ongelukken zouden katholieke schrijvers- en kunstgroep De gen. Helman zelf vond dat een grote erkenning, omdat hij is een aanklacht tegen het Nederlandse koloniale beleid. gebeuren. Kiesrecht verlenen aan mensen die er niet mee Gemeenschap. Hij bezocht vaak het kasteeltje er altijd naar gestreefd had een Renaissance-mens te zijn. Helman noemde deze bladzijde de duurste uit zijn leven. kunnen omgaan, is hetzelfde als een scheermes in de van Wiegersma in Deurne. Ik ook vroeger, Helman had dus uitgesproken opvattingen over taal, de handen van een kind (De West van 26 augustus 1946). omdat mijn grootmoeder daar vandaan kwam. Creolistiek Surinaamse taalsituatie en het onderwijs. Dat laat de stu - Gelukkig is het algemeen kiesrecht wel gekomen, dankzij De lijnen zijn soms verrassend kort, ik ging Helman heeft Nederlandse taal- en letterkunde gestu - die van Michiel van Kempen steeds weer duidelijk zien. een amendement in de Tweede Kamer van mw. Tendeloo school op het Anton van Duinkerkencollege, deerd, maar het examen niet gehaald. Hij maakte daar Hij beschrijft in zijn tiende hoofdstuk de zienswijze van van de Katholieke Volkspartij. Het is daarom jammer dat ruzie over met zijn hoogleraar, maar het mocht niet Helman. Hij was als kind van 12 jaar voor verdere oplei - Helmans ministerschap zo kort van duur was. waar mevrouw Knuvelder, dochter van de grote baten. Hij was toen 22 jaar oud. Een paar jaar later ging ding naar Nederland gestuurd en kwam als volwassen schrijver van een Literatuurgeschiedenis, de hij zich verdiepen in de creolistiek. Die naam bestond persoon naar Suriname terug, aanvankelijk om lezingen Volkslectuur scepter zwaaide. Beiden waren ze gelieerd aan toen nog niet. In 1928 begon hij een serie artikelen te te verzorgen en om Hellinga en Pée bij hun taalonderzoek Helman besloot in Suriname te gaan wonen. In maart De Gemeenschap’. publiceren in de West-Indische Gids onder de titel Afri - te assisteren. Voor zijn komst hield hij in Nederland een 1958 werd de Stichting Volkslectuur Suriname opgericht, kaanse resten in de Creolentaal van Suriname . Deze arti - causerie, met als titel De culturele koers van Suriname . ook naar het voorbeeld van Nederlands-Indië. De eerste kelen zouden ook in onze tijd zo geschreven kunnen zijn. Uitgaande van de samenstelling van de bevolking meen - directeur werd Lou Lichtveld. Zijn taak was onder meer Ze waren, volgens Helman, een samenvatting van een de hij dat er binnen het onderwijs gewerkt moest worden algemene richtlijnen te geven voor publicaties. Het ging hoofdstuk uit The Creole languages of Surinam , een boek aan een tweetalenstelsel, waarbij het Nederlands een in dezen om het publiceren van leesstof voor mensen, die Nog een herinnering wil ik op deze pagina delen. Toen ik dat naar mijn weten niet is uitgekomen. Hij stelde dat de middel zou moeten zijn om deel te nemen aan het ver - aanvankelijk leesonderwijs hadden genoten, maar voor in 1975 in Utrecht mijn eerste examen deed voor de stu - creooltaal van Suriname, i.c. het Sranan, toen Neger- westeringsproces en om kennis te nemen van de talen wie lezen nog niet iets gewoons was geworden. Daarvoor die Nederlandse taal en Letterkunde had ik ook werken Engels genoemd werd, maar dat de nadruk vooral op van de naburen: Engels, Frans en Spaans. Scholen voor gaf het bureau in 1958 een woordenlijst uit: Basis van Albert Helman op mijn literatuurlijst staan. De eerste Neger moest vallen, omdat dat element veel belangrijker vervolgonderwijs moesten er komen, zodat kinderen Nederlands voor Suriname . Het was een soort ‘vertaling’ vraag, die mij tijdens het mondeling examen gesteld was dan het Engelse of het Portugese. In woordenschat, zoals hij, niet op jonge leeftijd naar het buitenland van een versie uit Nederlands-Indië, maar Lichtveld heeft werd, was de volgende: ‘Welke vogel speelt een rol in De fonetiek, grammatica en syntaxis was het een Negertaal gestuurd moesten worden. Als minister van Onderwijs zijn bron nooit prijsgegeven, terwijl hij heel veel moeite stille plantage?’ Ik was stil, want die vraag kon ik niet gebleven met haast alle uiterlijke en innerlijke kenmerken heeft hij er dan ook voor gezorgd dat in december 1949 heeft gedaan om die te bemachtigen. Hiernaast werd ook beantwoorden. Het examen heb ik wel gehaald en thuis van een Afrikaanse taal, die wel veel Europese woorden de Surinaamse Kweekschool (SKS) werd opgericht en een Taalbureau in het leven geroepen, dat samen met heb ik het meteen opgezocht.