KDU 811.18(06)(05) 821.18(06)(05) 008(=18)(05) FAKULTETI I FILOLOGJISË – PRISHTINË FACULTY OF PHILOLOGY – PRISTINA FAKULTETI HISTORI-FILOLOGJI – TIRANË FACULTY OF HISTORY-PHILOLOGY – TIRANA SEMINARI NDËRKOMBËTAR PËR GJUHËN, LETËRSINË DHE KULTURËN SHQIPTARE ________________________________________________________ INTERNATIONAL SEMINAR FOR ALBANIAN LANGUAGE, LITERATURE AND CULTURE REVISTË / JOURNAL 38 ISSN 2521-3687 VËLLIMI / VOLUME 2 PRISHTINË, 38/2019 1 | Seminari 38 Kryeredaktor/Editor in Chief: Shkumbin Munishi Redaksia/Editorial Board: Shkumbin Munishi (Prishtinë), Bardh Rugova (Prishtinë), Osman Gashi (Prishtinë), Muhamet Hamiti (Prishtinë), Blerta Ismajli (Prishtinë), Haki Hysenaj (Prishtinë), Shpëtim Elezi (Prishtinë), Rrahman Paçarizi (Prishtinë), Sali Bashota (Prishtinë), Albulena Blakaj-Gashi (Prishtinë), Lindita Tahiri (Prishtinë), Abdulla Rexhepi (Prishtinë), Muhamet Jahiri (Prishtinë), Evalda Paci (Tiranë), Erenestina Halili (Tiranë), Dhurata Shehri (Tiranë), Lili Sula (Tiranë), Viola Isufaj (Tiranë), Mimoza Kore (Tiranë), Idriz Metani (Tiranë), Linda Mëniku (Tiranë), Lindita Latifi (Tiranë), Flora Koleci (Tiranë), Kastriot Gjika (Tiranë), Julie Kolgjini (New York), Maria S. Morozova (Shën Peterburg). 2 | Seminari 38 PËRMBAJTJA LETËRSI ......................................................................................... 7 Belfjore Zifla QOSE PAQARTËSIA E KUFIRIT MES ËNDRRËS DHE REALES NË ROMANIN RRATHË TË M. CAMAJT .................................................... 9 Edlira MACAJ ‘LOJË’ ANDRRIMESH NË KATËR MODELE (N. Mjedja, E. Koliqi, M. Camaj, Z. Zorba) ...................................................................................... 21 Drita ISUFAJ ËNDRRA NË EPOSIN E KRESHNIKËVE NË SUAZËN E EPOSEVE TË TJERA MESJETARE E PARAMESJETARE ............ 37 Eljon DOÇE ËNDRRA E NJË NATE PA GJUMË ...................................................... 52 Ermir XHINDI EPIFANI POETIKE TË I. KADARESË OSE SPROVË MBI NJË TIPOLOGJI TË MUNDSHME TË VENDIT POETIK TË ËNDRRËS ..................................................................................................... 60 Jorina KRYEZIU-SHKRETA NARRACIONI NË TRAJTË ZHGJËNDRRE TEK AKSIDENTI I KADARESË .................................................................................................. 70 (PSIKONARRATIVA E ZHGJËNDRRËS) ........................................... 70 Jorida SOTIRI MITRUSH KUTELI, PROTAGONIST I NJË ËNDRRE NË KUFIJTË E FANTASTIKES ..................................................................... 80 Lili SULA (nga Seminari 37) TOPIKA E “KALIT” TE PËRBINDËSHI I ISMAIL KADARESË . 90 3 | Seminari 38 Loreta LOLI ËNDRRA NË PROZËN POETIKE TË LUMO SKËNDOS .......... 100 Vehbi MIFTARI ÂNDRRA ROMANTIKE: NATION IN POTENTIA ...................... 114 Viola ISUFAJ ËNDRRA PËR TË PAMBËRRISHMEN ("FLOÇKA", A. PASHKU) ........................................................................................................................ 129 Vjollca OSJA ËNDRRA, ËNDËRRIMI, DHE LIGJËRIMI ONIRIK SI PROSEDE KRIJUESE .................................................................................................... 145 (KOLIQI, KUTELI DHE GUNGA) ...................................................... 145 TRYEZA E DOKTORANTËVE ................................................. 155 Alma BRAZHDA & Blerta PUKA ËNDRRA NË LETRAT SHQIPE 1990 – 2000.................................... 157 Anila MULLAHI TË JETOSH NË NJË ËNDËRR-MASHTRIM: PËRJETIMI I POEZISË SË AGOLLIT .......................................................................... 175 Artesa OSMANAJ FUNKSIONI I ËNDRRËS NË POEMËN “ANDRRA E JETËS” TË NDRE MJEDJËS ........................................................................................ 187 Blerina ROGOVA-GAXHA ËNDRRAT E AGO JAKUPIT: SEMIOTIKA E LIGJËRIMIT ONIRIK ........................................................................................................ 195 Donjeta GASHI ËNDRRA SI TOPONIM GJEOGRAFIK ............................................ 204 “MAKONDO” E G.G MARQUEZ-it DHE “RRAFSHI” I ISMAIL KADARE-së ................................................................................................ 204 4 | Seminari 38 Fatbardha STATOVCI “ËNDRRA SI REALITET TJETËR” – (VEPRA POETIKE E OSMAN GASHIT) ..................................................................................... 218 Klotilda MARGJEKA-ZALLI ‘ËNDRRA NË FUNKSION TË ZBËRTHIMIT TË VDEKJES NË VEPRËN ‘’AKSIDENTI’’ TË I. KADARESË ..................................... 230 Liridona SINISHTAJ PENGU I NJË ËNDRRE ......................................................................... 244 Teuta DHIMA NË PËRTHYERJEN E BARDHË (GJUMI MBI BORË, RIDVAN DIBRA) ......................................................................................................... 252 KULTUROLOGJI ...................................................................................... 266 Alfred HALILAJ FJALA, RRJETET SOCIALE DHE POLITIKA ................................. 268 Arben MUKA QARKULLIMI I LAJMEVE NGA EKRANI TELEVIZIV TE LLOGARITË E RRJETEVE SOCIALE ............................................... 286 - RASTI I TELEVIZIONEVE KLAN, TOP CHANNEL, VIZION PLUS DHE RTSH 1 - ................................................................................ 286 Albana KRASNIQI EROTIKA E TEPRUAR SI KULTURË NË EMISIONE TELEVIZIVE.............................................................................................. 299 Festim RIZANAJ......................................................................................... 329 ROLI I RRJETEVE SOCIALE NE TELEVIZIONIZIMIN E INTERNETIT DHE CENTRALIZIMIN E INFORMACIONIT ... 329 REFERIME ................................................................................ 339 5 | Seminari 38 Albana DEDA (NDOJA) MBI EMERGJENCËN E HARTIMIT TË NJË GRAMATIKE TË RE PËR SHQIPEN DHE DISA PROBLEME TË TRAJTIMIT AKTUAL TË GRAMATIKËS I NË RRAFSHIN MORFOLOGJIK ........................................................................................................................ 341 Aleksandër NOVIK PRAKTIKAT MJEKËSORE POPULLORE SI BURIM I SIGURIMIT TË JETËS NË FSHATRAT ARNAUTE TË DETIT AZOV NË FILLIM TË SHEKULIT XXI .................................................................. 357 Arben HOXHA LEXIMI, HERMENEUTIKA DHE TEKNOLOGJIA ..................... 369 Arbnora DUSHI KOMPLEKSITETI I RAPORTIT MOTËR-VËLLA: NJË VËSHTRIM ANTROPOLOGJIK MBI BALADAT SHQIPTARE . 383 Nevrije BISLIMI ISMAILI ELEMENTET E NDËRTIMIT ARTISTIK TË KËNGËVE MAJEKRAHU ............................................................................................. 395 Vladimir GEORGIEV VLADIMIROV STRATEGJI DHE METODA INOVATIVE PËR TË MËSUAR MË SHPEJT NJË GJUHË TË HUAJ NË KONTEKSTIN E STUDIMEVE AKADEMIKE TË GJUHËS SHQIPE SI GJUHË E DYTË ............................................................................................................ 401 6 | Seminari 38 LETËRSI 7 | Seminari 38 8 | Seminari 38 KDU 821.18-31.09 Belfjore Zifla QOSE PAQARTËSIA E KUFIRIT MES ËNDRRËS DHE REALES NË ROMANIN RRATHË TË M. CAMAJT Abstrakt Funksionet e përdorimit të ëndrrave në letërsi janë nga më të larmishmet dhe për to mund të shtrohen debate sipas rasteve të veçanta, por në çdo rast është i dukshëm raporti i tyre me narrativën. Në romanin “Rrathë” të M. Camajt një nga elementet më interesante të prozës së tij lidhet me zgjatjen e ‘hezitimit’ të krijuar për të ngatërruar qëllimisht kufijtë mes ëndrrës, reales, halucinacionit, kujtimit, iluzionit etj. Lidhja e fortë e individit me të kaluarën shprehet edhe nëpërmjet marrëdhënies së racionales me intuitiven, por edhe më fort me shpirtëroren. Aty ku e vërtedukshmja i lë vendin ëndrrës dhe formave të tjera të krijimit, shpërfaqet edhe më shumë nevoja e brendshme për botën sakrale të vendosur në rrezik nga moderniteti. Kërkimi i individualitetit të njeriut në vend të uniformitetit frikësues të epokës së re, është një tjetër arsye për të cilën proza e Camajt kalon shpesh nëpër zonat ‘e errëta’ të pavetëdijes, të ëndrrës si mënyrë e refuzimit të rrafshimit shpirtëror të njeriut të ri. Ëndrra tek “Rrathët” nuk i nënshtrohet një psikanalize thjeshtuese që e sheh atë si shprehje e dëshirave të ndrydhura apo të pamundura, ajo është më shumë se kaq, reflektim në vetëdijen e njeriut dhe kërkim në ndërgjegjen e tij. Në këtë gjendje të ndërmjetme, inicuese, shpërfaqet shumçka prej thellësisë së fshehtë njerëzore, jo asaj thellësie të njeriut të përveçëm historik, apo njeriut modern psikologjik, por e arketipit njerëzor si personazh. Proza e Camajt pikërisht këtë zonë të kaosit e ndërton me mjete, procedime, teknika letrare të sofistikuara. Në këtë punim do ndalemi në studimin dhe analizën e principeve, procedimeve letrare të 9 | Seminari 38 prozës mjeshtërore të “Rrathëve”, si dhe do të tentojmë interpretimin e funksionit të tyre, sipas rasteve më përfaqësuese, të pandashme nga tërësia e veprës dhe e poetikës së prozës së autorit. Fjalë çelës: ëndërr, narracion, vetëdije, liminialitet, sakrale. Abstract The functions of dreams in literature are among the most diverse and can be debated according to special cases, but in each case the relationship between them and narrative is evident. In the case of M. Camaj's "Circles" (“Rrathë”), one of the most interesting elements of his prose is related to the extension of the "hesitation" created to intentionally confuse the boundaries between dream, reality, hallucination, memory, illusion. The strong connection of the individual with its past is expressed through the relationship of the rational with the intuitive and the spiritual.