SPIS TREŚCI DYDAKTYKA Agnieszka Włodarczyk System ochrony zabytków w Polsce ........................................................................2 WSPÓŁCZESNOŚĆ Maria Fabisiewicz 1/93/2009/XXIV Powiatowa Biblioteka Publiczna w Sieradzu dla turystów i krajoznawców ..........................................................................................................5 Zygmunt Kamiński Numer dofinansowany ze środków Powiat sieradzki 1999-2008 ......................................................................................6 Starostwa Powiatowego w Sieradzu HISTORIA Andrzej Ruszkowski Powiat sieradzki na przestrzeni wieków ...............................................................12 Józef Szubzda WYDAWCA Starostowie sieradzcy ...............................................................................................17 Oddział PTTK Zdzisław Włodarczyk Udział wyrobów sieradzkiej manufaktury włókienniczej w Sieradzu. w wystawach wytwórczości Królestwa Polskiego .................................................21 [email protected] ETNOGRAFIA Małgorzata Dziurowicz - Kaszuba Zimowe zwyczaje i obrzędy w Sieradzkiem ..........................................................22 ADRES REDAKCJI GEOGRAFIA I OCHRONA PRZYRODY Barbara Plichta 98-200 Sieradz Podworski park w Kościerzynie .............................................................................25 ul. Żwirki i Wigury 4 tel. (043) 827 16 41 ZABYTKI Jadwiga Brożyńska [email protected] Malarstwo Szczepana Andrzejewskiego ................................................................27 Józef Szubzda Sieradzka rezydencja starościńska .........................................................................31 ARCHEOLOGIA REDAKCJA: Marek Urbański Andrzej Ruszkowski Wczesne średniowiecze w okolicach Sieradza .......................................................34 - przewodniczący STĄD ICH RÓD Rafał Bogusławski Tadeusz Górecki Elżbieta Nejman Góreccy z Maciszewic koło Błaszek ........................................................................36 Józef Szubzda POZNAJEMY WŁASNY REGION Marek Urbański Elżbieta Nejman Zdzisław Włodarczyk Opisanie Klonowej,wsi starostwa narodowego .....................................................38 Janusz Ziarnik Elwira i Rafał Bogusławscy Nowa kapliczka w Stoku Polskim ...........................................................................40 Rafał Bogusławski Stok Polski - krótka nota historyczna ....................................................................41 STALE WSPÓŁPRACUJĄ: RECENZJE Krystyna Brodowska Aneta Remiszewska-Grzesiak Jadwiga Brożyńska Sekrety tradycji i szczypta nowoczesności – rzecz o książce Małgorzata Dziurowicz -Kaszuba B. Łuczak-Skarżyńskiej pt. „Szczypta Burzenina”................................................... 42 Zygmunt Kamiński LISTY Jerzy Kowalski Jerzy Grzywacz Janusz Matusiak Kilka słów do wypowiedzi Aleksandra Lipatowa .................................................43 Jerzy Paszkowski Z ŻYCIA PTTK Irena Witkowska Andrzej Ruszkowski U przyjaciół w Kaliszu w 100- lecie PTK – PTTK ................................................44 Redakcja nie wypłaca honorariów oraz zastrzega sobie prawo skracania Redakcja pisma ,,Na sieradzkich szlakach” dziękuje tekstów przyjętych do druku. Panu Wojciechowi Bogusławskiemu za nieocenioną pomoc w realizacji naszej strony www.nasieradzkichszlakach.webpark.pl SKŁAD Ewa Musiał KSIĘGARNIA ,,RÓŻA” DRUK PIEKA-DRUK ZAPRAS Z A 98-200 Sieradz ul. Przyjazna 5 Sieradz, Rynek 19 tel. 043 822 57 37 Na sieradzkich szlakach 1 DYDAKTYKA za jej prawidłową realizację jest aktualny dysponent zabytku System ochrony zabytków (właściciel lub posiadacz). w Polsce Na podstawie art. 4 omawianej ustawy, ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i Agnieszka Włodarczyk finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie, zapobieganie System ochrony zabytków w Polsce uległ w ostatnich zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości latach dużym zmianom. Od dnia 17 listopada 2003 r. obowiązuje zabytków, udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania bowiem ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i z zabytków, przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568), która uchyliła nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę, kontrolę stanu dotychczas obowiązującą, przez ponad czterdzieści lat ustawę z zachowania i przeznaczenia zabytków, uwzględnianie zadań dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (t.j. Dz. U. z 1999 ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym r. Nr 98, poz. 1150 ze zm.). Powyższa regulacja wprowadziła oraz przy kształtowaniu środowiska. Powyższy katalog szereg nowych rozwiązań systemowych, a tym samym przejawów ochrony zabytków, ma charakter otwarty i jest dostosowała polskie prawo do standardów Unii Europejskiej. jedynie przykładowy. Zakres przedmiotowy nowej ustawy obejmuje przedmiot i Natomiast na podstawie art. 5 ustawy opieka formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady tworzenia nad zabytki sprawowana przez właściciela lub posiadacza krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami polega, w szczególności, na zapewnieniu warunków oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i naukowego badania i dokumentowania zabytku, prowadzenia robót budowlanych przy zabytkach, a także organizację organów prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych ochrony zabytków. przy zabytku, zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego Kwestie dotyczące zabytków reguluje szereg innych otoczenia w jak najlepszym stanie, korzystania z zabytku ustaw, a mianowicie o muzeach, o bibliotekach, o języku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości, polskim, prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody, o popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku gospodarce nieruchomościami, o planowaniu i zagospodarowaniu oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. Istota opieki przestrzennym, prawo budowlane, ale także o ochronie danych nad zabytkami, została określona w sposób otwarty, tzn. przez osobowych i o ochronie informacji niejawnych. W związku z podanie tylko wybranych, najbardziej charakterystycznych jej powyższym przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece cech. Rola dysponenta zabytku w tym zakresie sprowadza się do nad zabytkami powinny być interpretowane i stosowane z zachowania zabytku w jak najlepszym stanie oraz udostępnienia uwzględnieniem innych ustaw, mających charakter przepisów go innym osobom, w tym specjalistom przygotowanym do szczególnych. Przykładowo przy sprzedaży zabytkowych prowadzenia odpowiednich prac przy zabytku, np. naukowych nieruchomości stosować należy zasady, przewidziane w ustawie czy konserwatorskich. Celem opieki nad zabytkiem jest jak z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. najdłuższe utrzymanie go w jak najlepszym stanie oraz jak U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 ze zm.). najlepsze jego wykorzystanie dla dobra całego społeczeństwa. 1. Ustawowa definicja zabytku Biorąc pod uwagę walory historyczne czy naukowe zabytku, Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przestaje on być tylko i wyłącznie prywatnym dobrem zawiera definicję zabytku. Jest to nieruchomość lub rzecz właściciela, którego prawa ulegają ograniczone. Możliwość ruchoma, ich części lub zespoły będące dziełem człowieka lub takiego ustawowego ograniczenia sygnalizuje art. 140 k.c., związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej zawierający ogólną definicję prawa własności rzeczy1. epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie Szczególnym rodzajem ochrony zabytków jest społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, ochrona dziedzictwa archeologicznego, która polega w artystyczną lub naukową. Pojęcie zabytku w art. 3 pkt. 1 szczególności na zachowaniu stanowisk archeologicznych w cytowanej ustawie jest ograniczone do rzeczy, czyli przedmiotu stanie nienaruszonym. Dziedzictwo archeologiczne ma charakter materialnego, zgodnie z art. 45 k.c. Oznacza to, iż z ustawowej nieodnawialny, ponieważ nie da się odtworzyć raz naruszonego ochrony nie mogą korzystać dobra niematerialne. układu warstw. Jedynym sposobem ochrony tego zasobu jest Natomiast zabytkiem archeologicznym jest każdy ślad zachowanie miejsc zalegania zabytków w stanie nienaruszonym, działalności człowieka znajdujący się w ziemi lub pod wodą, tak, aby kolejne pokolenia mogły poznawać swoją przeszłość, którego zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na stosując coraz bardziej skuteczne a jednocześnie mniej inwazyjne posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Można metody badawcze. Dotyczy to także archeologicznych badań wyróżnić dwa typy zabytków archeologicznych – ruchome wykopaliskowych, które są dopuszczalne tylko na stanowiskach i nieruchome. Zabytki ruchome to przedmioty związane z zagrożonych zniszczeniem. działalnością człowieka w przeszłości. Z perspektywy nauki 3. Formy i sposób ochrony zabytków i dziedzictwa znacznie ważniejsze są jednak archeologiczne W porównaniu z poprzednio obowiązującym zabytki nieruchome – stanowiska archeologiczne, czyli zespoły stanem prawnym katalog form ochrony zabytków z art. 7 obiektów o charakterze kultowym, grobowym, mieszkalnym omawianej ustawy, został wyraźnie rozbudowany, ponieważ lub gospodarczym, otaczający je układ warstw glebowych oraz poza przewidzianymi w poprzedniej regulacji - uznaniem znajdujące