Wycieczka nr 44 TERESPOL – POLATYCZE – LEBIEDZIEW – ZASTAWEK – KOBYLANY - TERESPOL Dystans: ok. 34-37 km Rodzaj wycieczki: mieszana (samochodowa i piesza) Stopie ń trudno ści: niski Minimalny wiek uczestnika: 9 lat Fragment mapy przedstawionej powy żej, pochodzi z systemu map internetowych OpenStreetMap (źródło: http://openstreetmap.org/ ). W/w mapa została doł ączona do Opisu na warunkach licencji Uznanie autorstwa na tych samych warunkach 2.0 (CC-BY-SA 2.0). Legenda i trasa rowerowa wprowadzona przez autora w/w Opisu. 1 Witam ponownie w nowym 2016 r. Przed nami kolejne wycieczki krajoznawcze, tym razem będziemy odwiedza ć nie mniej ciekawe miejsca nadbu żańskie, czyli lewobrze żną, środkow ą cz ęść doliny rzeki Bug, pocz ąwszy od miejscowo ści Terespol pod ąż aj ąc w gór ę rzeki. Jako, że mieszkam w Siedlcach, st ąd dojazd do tych miejscowo ści jest troch ę odległy, jak na jeden dzie ń, st ąd w tym roku wzbogac ę list ę propozycji wycieczek o wycieczki dwudniowe. Po tym krótkim wst ępie, mo żemy zacz ąć opis dzisiejszej wycieczki, w której chciałbym zaproponowa ć odwiedzenie przygranicznego miasta Terespol i okolicznych miejscowo ści. Po dotarciu do Terespola, staramy si ę znale źć dogodne miejsce do zaparkowania samochodu, sądz ę, i ż najlepszym miejscem b ędzie zaparkowanie na głównej ulicy Terespola tj. na ulicy Wojska Polskiego. Wi ększo ść ciekawych zabytków mie ści si ę wła śnie przy tej ulicy. Przed rozpocz ęciem spaceru po tym przygranicznym mie ście, proponuj ę, jak zwykle to robi ę, zapozna ć si ę z krótk ą histori ą tego miejsca. Z pewno ści ą informacje te b ędą przydatne. Terespol – miasto przygraniczne, poło żone nad Bugiem na granicy z Białorusi ą. Historia Terespola si ęga XVI wieku, kiedy to został zało żony na terenach wsi Błotkowo lub Błotków, będącą miejscem dogodnej przeprawy przez Bug do ówczesnego miasta Brze ść . Jak podaj ą ró żne źródła ( kilka z nich wymieniłem na ko ńcu niniejszego Opisu ), pierwsze wzmianki o wsi Błotków pochodz ą z 1512 r., kiedy to Iwan Sapieha z Kodnia, kupił wie ś Błotkowo wraz z okolicznymi terenami. Przez lata wie ś kilkakrotnie zmieniała wła ścicieli, a ż na pocz ątku XVII wieku, trafiła w r ęce króla Zygmunta III Wazy. Król wybudował tu okazały pałac, otoczony pi ęknym ogrodem. Niestety Potop Szwedzki i napad Rosjan, doprowadziły królewski pałac do ruiny. Wa żną dat ą dla Terespola, był rok 1693, kiedy to kasztelan wile ński Józef Bogusław Słuszka , zakupił okoliczne grunty wraz z osad ą Błotków, po czym, jak czytamy w internecie, w latach 1693-1696, uzyskał prawa miejskie i nazwał nowopowstałe miasto Terespolem, na cze ść swojej żony tj. Teresy Gosiewskiej. Dodam, jako ciekawostk ę, i ż na jednym z pomników znajduj ących si ę w Terespolu, za dat ę uzyskania praw miejskich przez Terespol, uwa ża si ę rok 1697. Miasto poło żone przy ruchliwym wówczas trakcie do Brze ścia Litewskiego, zacz ęło intensywnie si ę rozwija ć. Lata mijały, Terespol kilkakrotnie zmieniał wła ścicieli. Jednym z nich był Ludwik Konstanty Pociej , wła ściciel miasta w latach 1711-1749 r. On to wybudował cerkiew, słu żą cą grekokatolickim mieszka ńcom miasta. Opis tego zabytku, przedstawi ę w dalszej cz ęś ci Opisu. Najlepszy okres rozwoju Terespola przypada na czas rz ądów Jerzego Flemminga , który w połowie XVIII wieku zakupił liczne dobra, a w Terespolu umie ścił swoj ą główn ą rezydencj ę. Był on człowiekiem bardzo przedsi ębiorczym, dzi ęki czemu doszedł do wielkiego maj ątku, a Terespol za jego rz ądów stał si ę miastem bardzo nowoczesnym. Sprowadził tak że osadników niemieckich, którzy równie ż przyczynili si ę do rozwoju miasta. Jerzy Flemming był bardzo zwi ązany z rodzin ą 2 Czartoryskich, dwukrotnie żonaty (raz z córk ą Kanclerza Wielkiego Litewskiego, Fryderyka Michała Czartoryskiego, Antonin ą Czartorysk ą; pó źniej po jej śmierci z jej siostr ą Eleonor ą Konstancj ą Czartorysk ą). Warto doda ć, że córka Jerzego Flemminga z pierwszego mał żeństwa, Izabela , została pierwsz ą dam ą Rzeczypospolitej. Bywała ona równie ż w rodzinnym domu Flemmingów w Terespolu. Flemming jako sprzymierzeniec Czartoryskich stał się wrogiem rodu Radziwiłłów, oburzonych na Czartoryskich za ich podda ństwo wobec carycy Katarzyny II. St ąd te ż Terespol został zaatakowany przez wojska Radziwiłłów i praktycznie bez jednego wystrzału, zaj ęty. Oczywi ście historia ówczesnych wydarze ń jest znacznie ciekawsza, szczególnie zainteresowanych odsyłam do przewodnika Grzegorza Rąkowskiego „Polska Egzotyczna I”. Ko ńcz ąc w ątek Jerzego Flemminga, wspomn ę, i ż do upadku jego pałacu, przyczyniły si ę po żary w 1814 i 1827 r.. Sam Jerzy Flemming zmarł w 1771 r. zostawiaj ąc maj ątek córce, Izabeli Czartoryskiej. Po powstaniu listopadowym, Terespol stał si ę własno ści ą rz ądu carskiego. Rozpocz ęto wznoszenie wielkiej jak na ówczesne czasy inwestycji wojskowej tj. Twierdzy Brzeskiej . Nie b ędę obszernie opisywa ć tego w ątku, gdy ż tematowi twierdzy, po świ ęcę Zdj ęcie nr 1 – Główna ulica dzisiejszego Terespola – ul. Wojska Polskiego. oddzieln ą wycieczk ę. Jak była to du ża inwestycja, mo że świadczy ć fakt, że przy jej projektowaniu, przesuni ęto centrum ówczesnego Terespola o ok. 2 km na zachód, natomiast centrum Brze ścia o około 2 km na wschód. Cały stary Terespol został zburzony, a jedyn ą budowl ą ocalał ą z wcze śniejszej zabudowy była cerkiew, poło żona niegdy ś na zachodnim obrze żu miasta, a obecnie na jego wschodnim kra ńcu (źródła tekstu na ko ńcu Opisu). W zale żno ści, w którym miejscu zaparkowali śmy zmierzamy do widocznego b ądź nie, ko ścioła rzymskokatolickiego pw. Świ ętej Trójcy, znajduj ącego si ę przy ulicy Wojska Polskiego (patrz zdj ęcie nr 2). Du ża świ ątynia, poł ączenie ró żnych stylów architektonicznych . Akurat w czasie naszej wycieczki trwała msza, st ąd nie bardzo mieli śmy okazj ę zajrze ć do wn ętrza. Poni żej przedstawiam krótki opis świ ątyni. 3 Zdj ęcie nr 2 – Ko ściół rzymskokatolicki pw. Świ ętej Trójcy w Terespolu, pochodz ący z 1863 r. Ko ściół rzymskokatolicki pw. Świ ętej Trójcy (patrz zdj ęcia nr 2,3) – dzieje parafii terespolskiej si ęgaj ą roku 1697, kiedy ówczesny wła ściciel dóbr terespolskich, Jan Bogusław Słuszka, chc ąc uczyni ć dar swojej żonie, Teresie, utworzył miasto nazwane Terespolem i wybudował drewniany ko ściół. Opiek ę nad świ ątyni ą powierzył dominikanom. Ko ściół ten po świ ęcony św. Trójcy, istniał a ż do 1827 r., kiedy to został zniszczony w wyniku po żaru. Po po żarze rozpocz ęto budow ę nowego, murowanego ko ścioła, jednak że ze wzgl ędu na plany utworzenia twierdzy brzeskiej, prace zostały wstrzymane, a ż do roku 1855. Wtedy to rozpocz ętą budow ę rozebrano i przeniesiono w inne miejsce, na którym ko ściół stoi a ż do dzisiaj. Dodam, że ko ściół uko ńczono w 1863 r. Jak mo żemy przeczyta ć na stronie internetowej parafii terespolskiej (link na ko ńcu Opisu ), władze carskie nie pozwoliły dalej prowadzi ć działalno ści dominikanom, dlatego parafi ę przej ęło duchowie ństwo diecezjalne. Ko ściół kilkakrotnie był rozbudowywany i przebudowywany np. w latach 1979-1985, 1991-1996 i itd. ( źródła tekstu na ko ńcu Opisu). 4 Niedaleko ko ścioła, na skrzy żowaniu ul. Wojska Polskiego z drog ą wojewódzk ą nr 698, znajduje si ę żelazny obelisk z 1825 r. (patrz zdj ęcie nr 4). Żeliwny Obelisk z 1825 r. – wzniesiony na pami ątk ę wybudowania drogi bitej z Warszawy do Brze ścia w latach 1820-1823 r. Na ówczesne czasy była to bardzo du ża inwestycja, sama droga była brukowana i miała długo ść około 200 km. Na żeliwnym pomniku umieszczono płaskorze źby autorstwa Pawła Madali ńskiego, profesora Uniwersytetu Warszawskiego. Przedstawiaj ą one w sposób bardzo realistyczny m.in. widoki 3 miast (Warszawy, Siedlec, Brze ścia) oraz sceny pokazuj ące budow ę drogi. Jako ciekawostk ę podam, i ż identyczny pomnik został zbudowany równie ż na pocz ątku drogi brzeskiej tj. w Warszawie przy ulicy Grochowskiej (źródła tekstu na ko ńcu Opisu). Zdj ęcie nr 4 – Żelazny obelisk z 1825 r. , pami ątka budowy traktu brzeskiego w latach 1820-1823 r. Po obejrzeniu obelisku, kierujemy si ę z powrotem w kierunku ko ścioła św. Trójcy i pod ąż amy dalej. Po drodze zobaczymy przy ulicy Wojska Polskiego kilka pomników, m.in. po świ ęconych przywódcy powstania ko ściuszkowskiego, Tadeuszowi Ko ściuszce (patrz zdj ęcia nr 5,6). Zdj ęcia nr 5,6 – Pomniki w Terespolu, po świ ęcone Tadeuszowi Ko ściuszce – przywódcy powstania ko ściuszkowskiego. 5 Miasto Terespol jest miastem niczym szczególnie nie wyró żniaj ącym si ę. Dobrze rozwini ęty handel, nastawiony w głównej mierze na obsług ę Białorusinów, jako miasto przygraniczne. Du ża cz ęść mieszka ńców znajduje zatrudnienie przy obsłudze przej ścia granicznego a tak że w pobliskich Małaszewiczach, gdzie znajduj ą si ę bazy przeładunku paliwowego. Ogl ądaj ąc zabudowania miasta, pod ąż amy dalej ulic ą Wojska Polskiego. Po prawej stronie pojawi si ę boisko sportowe, po lewej za ś nowoczesny kompleks Stra ży Granicznej. To znak, że niebawem zobaczymy kolejny zabytek historyczny, tj. zabytkowy cmentarz prawosławny, do którego prowadzi nas ozdobna brama (patrz zdj ęcie nr 7). Cmentarz Prawosławny w Terespolu – zabytkowa nekropolia prawosławna, administrowana przez parafi ę prawosławn ą pw. św. Jana Teologa. Jak czytamy na stronie Wikipedii (link na ko ńcu Opisu ), cmentarz został zało żony w pierwszej połowie XIX wieku. Na jego terenie znajduje si ę kilkadziesi ąt zabytkowych grobów, gdzie najstar -sze pochodz ą z przełomu XIX i XX wieku. Na cmentarzu mo żemy równie ż podziwia ć kaplic ę Zmartwychwstania Pa ńskiego, wzniesion ą w 1892 r. z pieni ędzy przekazanych przez anonimowego fundatora (patrz zdj ęcie nr 8). Jako ciekawostk ę mo żna poda ć fakt, że kaplica ta nie jest typow ą kaplic ą prawosławn ą, gdy ż posiada wszelkie niezb ędne elementy do odprawiania liturgii świ ętej ( źródło Wikipedia – link na ko ńcu Opisu ).