Willem van Genk in regenjas met de hond Coco in zijn huis in de Harmelenstraat in Den Haag | Foto: Mario del Curto, 1992 Willem van Genk in a raincoat with the dog Coco in his home in the Harmelenstreet in The Hague | Photo: Mario del Curto, 1992 CARNAVALGOLDENGATESL Regenjassen in Willem van Genk’s huis in Den Haag huis in Den Genk’s van Willem in Regenjassen Raincoats in Willem van Genk’s home in The Hague home in The Genk’s van Willem Raincoats in INHOUD CARNAVALGOLDENGATESLCONTENTS 5 VOORWOORD 7 FOREWORD HANS LOOIJEN 11 BIOGRAFIE 17 BIOGRAPHY ANS VAN BERKUM 23 ‘IK VOEL MIJ EEN SOULMATE VAN WILLEM VAN GENK’ 25 ‘I FEEL LIKE A SOULMATE OF WILLEM VAN GENK’ WALTER VAN BEIRENDONCK 29 WILLEM VAN GENK EN DE COLLECTION DE L’ART BRUT: EEN VERHAAL VAN ONTMOETINGEN 33 WILLEM VAN GENK AND THE COLLECTION DE L’ART BRUT: A STORY OF ENCOUNTERS SARAH LOMBARDI 41 WERKEN UIT DE TENTOONSTELLING 41 WORKS IN THE EXHIBITION 46 AIRPORTS III GARUDA INDONESIA 47 AIRPORTS III GARUDA INDONESIA 68 METROSTATION OPÉRA 69 METRO STATION OPÉRA 76 BERLIN BAHNHOF FRIEDRICHSTRASSE 79 BERLIN BAHNHOF FRIEDRICHSTRASSE 86 KOLLAGE VAN DE HAAT 87 COLLAGE OF HATE 92 COLLAGE 2000 BELJON INC. 93 COLLAGE 2000 BELJON INC. 126 PRAAG 129 PRAGUE 137 COLONNADE SINT-PIETER 138 COLONNADE ST PETER 146 WAARHEIDSFESTIVAL 147 FESTIVAL OF TRUTH 150 KAPSALON 151 HAIR SALON 159 COLOFON 159 COLOPHON EGSBLANKESLEXICONVAN Willem van Genk with his sister Tine, family picture, 1932 family picture, Tine, with his sister Genk van Willem Willem van Genk met zijn zus Tine, familiefoto, 1932 met zijn zus Genk van Willem Tine, 4 EGSBLANKESLEXICONVANVOORWOORD Met de overzichtstentoonstelling WOEST: Willem Musée de l’Université Louvain la Neuve, Pieter van Genk 1927–2005 presenteert het Outsider van der Linden, de heer en mevrouw De Ruuk, Art Museum (OAM) voor het eerst een solo- Rijksmuseum, Stedelijk Museum Amsterdam, expositie van een outsiderkunstenaar. Een zeer Stichting Collectie De Stadshof, Jan Vellekoop, bewuste keuze, want doordat het werk van Willem Dick Walda, Whitworth Art Gallery, Irene Zalme van Genk uit collecties van over de hele wereld nu en Sammlung Zander. voor het eerst in Amsterdam bijeen is gebracht, krijgt hij de publieke erkenning die hij verdient en Het ontwerp van de tentoonstelling is van de wordt zijn talent als groot kunstenaar bevestigd. bekende Belgische modeontwerper Walter Van De laatste jaren is de waardering voor zijn werk Beirendonck. Een aantal jaren geleden las ik dat hij onder musea enorm gestegen. Particulieren hadden een bewonderaar is van Van Genks werk. Meteen zijn talent al veel eerder opgemerkt, zeker Nico van zegde hij toe de uitdagende taak op zich te willen der Endt, zijn galeriehouder, was en is een enorm nemen om de expositie te ontwerpen en in samen- pleitbezorger. Van der Endt bezorgde Van Genks werking met grafisch ontwerper Paul Boudens en werk een plaats in belangrijke collecties, waaronder Uitgeverij Lannoo de publicatie te willen vormgeven. Collectie de Stadshof (in beheer bij Museum Dr. Guislain in Gent) en Collection de l’Art Brut Zonder de steun van het Gieskes Strijbis Fonds (Lausanne). was deze expositie niet van de grond gekomen. De grootse bijdrage maakte de start van onderzoek Wellicht ook omdat een belangrijk deel van Van op grotere schaal mogelijk en het betekende de Genks werk zich in het buitenland bevindt, was er verzekering van alle bruikleenverkeer. Ook het het afgelopen decennium geen monografische Mondriaan Fonds, het Prins Bernhard Cultuur tentoonstelling in Nederland te zien. Nu zijn Fonds en het Blockbusterfonds dank ik van harte zoveel mogelijk werken uit de vele collecties in het voor hun steun en vertrouwen. OAM bijeengebracht. Die erkenning, waar Van Genk zelf zo naar hunkerde, krijgt aansluitend een Lang lag de nadruk bij het beschouwen van internationaal vervolg. De tentoonstelling reist Van Genks werk op vragen over de geestesgesteld- door naar Collection de l’Art Brut in Lausanne heid van de kunstenaar. Was hij autistisch of en daarna naar het Staatsmuseum De Hermitage schizofreen, dit of dat? Deze vraag vertroebelt in Sint-Petersburg. onze blik en blokkeert de open wijze waarop wij zijn werk moeten kunnen bekijken. Sterker nog, Het kunsthistorisch onderzoek van curator Ans de relevantie van zijn oeuvre wordt aangetast van Berkum draagt bij aan de verdere duiding van wanneer de professional, onderzoeker of bezoeker Van Genks oeuvre en belooft een aantal nieuwe zich beperkt tot dit soort scheidslijnen. Voor je inzichten. Het OAM vindt het van cruciaal belang het weet beland je in het moeras van genialiteit dat wetenschappelijk onderzoek naar leven en werk en gekte, waarin de fascinaties en obsessies van van Van Genk is gedaan om zo zijn werk beter te de kunstenaar en zijn authentieke manier van kunnen plaatsen en voor het publiek te ontsluiten. werken enorm worden opgehemeld. En waarmee Uiteraard kan een project van deze omvang niet het werk ‘onschadelijk’ wordt gemaakt, want hierin zonder ruimhartige medewerking van velen. schuilt de vooringenomenheid: ‘het werk is goed/ Experts, familieleden, vrienden, zijn galeriehouder, mooi/sterk, maar de kunstenaar of zijn werk is toch particuliere eigenaren van zijn werk en musea niet relevant, want hij/zij was… (vul maar in)’. hebben alle belangeloos willen bijdragen aan dit Daarnaast wordt de receptie van outsider art nog grootse overzicht. Ik wil dan ook veel dank uit- altijd voor een groot deel bepaald door waar dit spreken voor al het vertrouwen en de bereidheid voor het eerst in de openbaarheid komt. Een galerie tot medewerking aan Collectie Joop Beljon, of werkplaats van een instelling? In het laatste geval Collection de l’Art Brut, Karin en Gerhard wordt het werk anders ontvangen dan wanneer Dammann, galeriehouder Nico van der Endt, het in een galerie voor hedendaagse kunst wordt The Museum of Everything, Collection Antoine gepresenteerd. de Galbert, Stichting Willem van Genk, Alain en Françoise Graffe, Graves Gallery, Museum Maar er kondigen zich gunstige ontwikkelingen Dr. Guislain, de heer en mevrouw Kuperus, aan. Zo kreeg Lionel Plak een solo-expositie in Lille Métropole Museum voor Moderne kunst, galerie He.Ro (zomer 2018) nadat hij was‘ontdekt’ 5 DEWREEDHEIDRAUCHENVE en getoond in het OAM (2016, 2017, 2018). fascinaties, overtuigingen of bepalende momenten Bij reguliere kunstenaars laten we veel van de uit iemands leven keer op keer terugkomen in hun eigenaardigheden van kunstenaars buiten werk. Sommige werken moeten vooral iets doen. beschouwing: een alcoholverslaving of verregaand buitenmaatschappelijk gedrag − kennelijk hoort Willem van Genk bijvoorbeeld was in mijn ogen in dat bij het ‘profiel’ van wat een kunstenaar ook zijn werk bezig met het doorgronden van machts- moge zijn. We blijven zoeken naar de betekenis verhoudingen en hoe het kan dat een man (dirigent, van het werk: is er sprake van maatschappelijke dictator, stationschef) letterlijk en figuurlijk mensen lading, is het vernieuwend, hoe verhoudt het zich in beweging zet. Hij zette zijn werk ook in als tot eerdere kunst(vormen)? Laten we vooral alle ‘tegenspraak’, bijvoorbeeld in zijn ‘plakkaat’ Het werken blijven duiden, ongeacht de achtergrond Project Asbery Moskou (collectie Dolhuys/OAM). van de maker. Daarin laat hij zien dat de Amerikaanse dominan- tie in het luchtruim niets nieuws is – de LZ129 In Van Genks werk ontdek je steeds nieuwe Hindenburg, nota bene verongelukt in Lakehurst, aspecten, zoals in Kollage van de Haat, een werk bij New York – en ook niet uniek: ook Russische uit de collectie van de Stichting Willem van Genk prestaties beeldt hij af. Van Genk toont ook aan dat in beheer van het Dolhuys. Je ziet een zelfportret kunstenaars outsider kunnen worden. Zijn eerste waarbij hij een pistool vasthoudt, uitgeteerde tentoonstelling (1964) werd geprezen. Maar hij hoofden, boektitels, maar ook verwijzingen naar verkocht niet graag werk en wilde het als het kon homoseksualiteit en de bombardementen tijdens het liefst later weer terug. Hij breekt niet door. de Tweede Wereldoorlog in Rotterdam. Wat gaat Pas wanneer Galerie Hamer hem gaat vertegen- er in zijn hoofd om? Gaat het over misstanden of woordigen wordt zijn werk steeds bekender, tot aan over zijn eigen identiteit? De gelaagdheid in zijn zijn huidige roem. De expositie van zijn werk uit werk is enorm intrigerend. Het is een kijkspel dat Museum Dr. Guislain, Stichting Willem van Genk je uren kunt volhouden. Overal doemen verbanden en Collectie de Stadshof in het American Folk Art en associaties op met de toestand in de wereld, hoe Museum (2014) vormt een internationaal hoogte- de hazen lopen; zijn kunst lijkt gepaard aan een punt. Nederland stond in die tijd aan de zijlijn, diepgevoeld idee van recht en onrecht. maar tegenwoordig is waardering voor outsider art en zeker voor Willem van Genk ook hier niet meer Outsider art stelt vragen bij de indelingen, stromin- weg te denken. De komst van het OAM heeft gen en richtingen zoals we die in de kunstgeschie- hier zeker aan bijgedragen, het Rijksmuseum heeft denis hanteren. Ondanks dat we in het digitale een Van Genk in de collectie. Dat zijn dingen die tijdperk zijn aanbeland, blijft talent nog te vaak ertoe doen. ongezien en verstoken van serieuze beschouwing. Daarom plaatst het Outsider Art Museum actuele Tegenwoordig is er alsmaar meer oog voor het werk outsider art in het volle voetlicht, niet outside maar van deze voorheen niet geziene kunstenaars. Het inside de spotlights. Outsider art vormt niet alleen onderscheid tussen outsider art en reguliere kunst een waardevolle aanvulling op de kunstgeschiedenis vervaagt steeds meer. Ik verwelkom die ontwikkeling zoals die is opgetekend, maar ook een alternatieve van harte. De opname van outsider art en outsider kijk daarop. Deze oeuvres buiten de kaders inspi- artists in de kunsten moet steeds ons doel zijn. Wij reerden vele kunstenaars in verleden en heden. moeten ervoor zorgen dat deze kunst in het volle licht staat.