REGIONALNA DYREKCJA LASÓW PAŃSTWOWYCH W KROŚNIE PROGRAM EDUKACJI LEŚNEJ SPOŁECZEŃSTWA W NADLEŚNICTWIE USTRZYKI DOLNE NA LATA 2009 – 2018 Oryginał zatwierdził: Z-ca DYREKTORA d/s gospodarki leśnej /-/ mgr inż. Wojciech Szepieciński Nadleśnictwo Ustrzyki Dolne Styczeń 2009 r. I. WSTĘP Edukacja Leśna Społeczeństwa jest jednym z wielu zadań realizowanych przez Lasy Państwowe. Stała i powszechna edukacja leśna ma na celu: 1. Upowszechnianie w społeczeństwie wiedzy o środowisku leśnym oraz o wielofunkcyjnej i zrównoważonej gospodarce leśnej. 2. Podnoszenie świadomości społeczeństwa w zakresie racjonalnego i odpowiedzialnego korzystania z wszelkich funkcji lasu. 3. Budowanie zaufania społecznego dla działalności zawodowej leśników. Cele edukacji leśnej należy realizować w oparciu o następujące treści: 1. Budowa i funkcjonowanie ekosystemów leśnych. 2. Produkcyjne i pozaprodukcyjne znaczenie lasu. 3. Zagrożenia i ochrona lasów. 4. Ochrona przyrody. 5. Rola leśników w gospodarowaniu zasobami przyrody. Zadania edukacji leśnej społeczeństwa definiują i przybliżają dwa dokumenty: „Polityka Leśna Państwa (1997)" oraz „Kierunki rozwoju edukacji leśnej społeczeństwa w Lasach Państwowych" (2003 r.), które wszechstronnie i wyczerpująco opisuj ą zagadnienia edukacji leśnej prowadzonej przez Lasy Państwowe. W kontekście wymienionych dokumentów niniejszy program wprowadza do praktyki zawodowej leśników planowe działania edukacyjne. I A. EDUKACJA LEŚNA W NADLEŚNICTWIE BRZEGI DOLNE W OKRESIE OD 1998 DO 2003r. Edukacja leśna w Nadleśnictwie prowadzona jest od szeregu lat. Pracownicy Nadleśnictwa brali udział w pogadankach o tematyce leśnej a zwłaszcza poruszające sprawy ochrony lasu i ochrony p. pożarowej w szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach średnich, na zebraniach wiejskich oraz posiedzeniach rad gminnych. W tym czasie oprócz edukacji prowadzonej w terenie, Nadleśnictwo współorganizowało imprezy cykliczne bądź jednorazowe jak: konkurs wiedzy pożarowej i ekologicznej w Szkole Podstawowej w Łodynie z okazji Dni Ziemi oraz akcji sprzątanie świata. Partnerami Nadleśnictwa w tych akcjach były lokalne szkoły, Zarząd Parków Krajobrazowych w Przemyślu oraz Zarząd Zespołu Parków Krajobrazowych w Krośnie. W 2000 r. na potrzeby edukacyjne utworzono ścieżkę dydaktyczną „ Na stokach Żukowa", oraz opublikowano pierwsze wydawnictwo edukacyjne Nadleśnictwa. Był to folder opisujący ścieżkę dydaktyczną wydany przy współpracy RDLP w Krośnie. Od 2000r. przy ścieżce dydaktycznej funkcjonuje zielona klasa. Umieszczono w niej bogatą ekspozycję fotograficzną, tablic i afiszy ukazującą florę i faunę tego terenu. Corocznie w zajęciach w zielonej klasie uczestniczy po kilka grup okolicznych szkół. Edukacja leśna w Nadleśnictwie prowadzona jest przez pracowników służby leśnej tj. Z-cę Nadleśniczego, inż. Nadzoru, leśniczych, podleśniczych oraz specjalistów z zakresu zagospodarowania lasu i ochrony lasu. II. USTALENIA KOMISJI PROGRAMU EDUKACJI LEŚNEJ SPOŁECZEŃSTWA W NADLEŚNICTWIE BRZEGI DOLNE. Na posiedzeniu w dniu 22.X.2003 komisja w składzie przedstawionym w załączonym protokole przyjęła poniższe założenia do programu „Edukacji leśnej społeczeństwa w Nadleśnictwie Brzegi Dolne": A. Edukacja leśna społeczeństwa w Nadleśnictwie Brzegi Dolne prowadzona jest na bazie naturalnych walorów przyrodniczych i w oparciu o bazę edukacyjną. Na powyższe składają się: a. Wysoka lesistość obszaru administrowanego przez Nadleśnictwo Brzegi Dolne i stosunkowo małe rozczłonkowanie kompleksów leśnych b. Istniej ąca infrastruktura turystyczna , c. Występujące rezerwaty przyrody i inne formy ochrony ,przyrody d. Atrakcyjne ukształtowanie terenu wraz z jeziorami: Solina, Myczkowce e. Leśna ścieżka dydaktyczna „Na stokach Żukowa" B. Partnerami Nadleśnictwa w edukacji leśnej społeczeństwa mogą być: a. Ośrodek naukowo - dydaktyczny Bieszczadzkiego Parku Narodowego b. Szkoły podstawowe, gimnazja i Zespoły Szkół Średnich c. Zarząd Parków Krajobrazowych w Przemyślu d. Międzynarodowe Centrum Ekologii oddział karpacki Polskiej Akademii Nauk e. Lokalne Samorządy f. Organizacje i stowarzyszenia pozarządowe C. Oferta edukacyjna Nadleśnictwa powinna być ukierunkowana na następujące grupy odbiorców: a. dzieci i młodzież miejscowych szkół b. dzieci i młodzież wypoczywające na terenie Nadleśnictwa w okresie wakacyjnym c. dorosłych turystów indywidualnych d. inne organizacje i związki np. Straż Pożarna D. Edukację leśną Nadleśnictwo może prowadzić w oparciu o istniejące wydawnictwa, o charakterze informacyjnym i edukacyjnym. Należy wykorzystać ofertę wydawniczą Bieszczadzkiego Parku Narodowego, Zarządu Parków Krajobrazowych w Krośnie i Przemyślu. E. Zadania związane z prowadzeniem edukacji leśnej społeczeństwa, Nadleśnictwo Brzegi Dolne będzie pokrywało ze środków własnych i ewentualnie środków Funduszu Leśnego. Na przyszłe potrzeby budowy nowych obiektów oraz na realizację dużych projektów edukacyjnych Nadleśnictwo przewiduje pozyskanie środków z Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. F. Nadzór nad edukacją leśną społeczeństwa w Nadleśnictwie Brzegi Dolne powierzono pracownikowi na stanowisku inżyniera nadzoru. W biurze Nadleśnictwa tymi sprawami zajmuje się pracownik Działu Technicznego inż. Urszula Dudzik- Markowicz, prowadzący sprawy ochrony lasu i ochrony przyrody oraz lasy nadzorowane. Ponadto do ścisłej współpracy ze szkołami i innymi jednostkami wymienionymi w punkcie VI niniejszego programu wyznaczeni są min: Leśniczowie: 1. mgr inż. Maciej Nowaczyk 2. inż. Jerzy Wyderka 3. inż. Henryk Tymejczyk 4. Andrzej Jonasz 5. mgr inż. Maciej Nowaczyk 6. Robert Podgórny 7. Robert Fitkowski 8. Tadeusz Duduś 9. Stanisław Tulejbicz l O.Wiesław Maliczowski 11.Zbigniew Kosakiewicz Podleśniczowie: 1. mgr inż. Jacek Flis 2. mgr inż. Tomasz Puszczałowski 3. mgr inż. Bożena Tkacz-Zaletańska 4. mgr inż. Radosław Czerwonka 5. Stanisław Białecki 6. Robert Bodniak 7. Mariusz Dróżdż 8. Małgorzata Kokoszyńska 9. Tomasz Lenart III. CHAKTERYSTYKA WALORÓW EDUKACYJNYCH NADLEŚNICTWA. Nadleśnictwo Brzegi Dolne położone jest w VIII Karpackiej Krainie Przyrodniczo-leśnej, w 3 dzielnicy Bieszczadów. Teren Nadleśnictwa należy do najbardziej atrakcyjnych turystycznie regionów kraju. O szczególnych jego walorach świadczą: urozmaicona rzeźba o charakterze podgórskim, wysoka lesistość 70%, położenie nad brzegiem jeziora Solińskiego, i Myczkowskiego, bogata sieć rzeczna oraz liczne zabytki kultury materialnej. Z powodu niedostępności terenu i niskiego zaludnienia 33 osoby/km2, lasy Nadleśnictwa cechuje duża naturalność i wysokie walory przyrodnicze. Bogata flora i fauna Nadleśnictwa sprawia, że lasy są ostoją wielu chronionych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Podnosi to walor niewątpliwej atrakcyjności tych terenów. Innym atutem jest społeczne zapotrzebowanie na edukację leśną. Tereny Nadleśnictwa jak i całe Bieszczady są bardzo licznie odwiedzane przez turystów z całej Polski i zagranicy. Przez okoliczne pasma górskie przebiega 7 szlaków turystycznych i 5 ścieżek spacerowych. Na terenie działania znajdują się 20 szkół podstawowych, 7 gimnazjów, oraz 3 szkoły średnie, co stanowi znaczną liczbę potencjalnych odbiorców edukacji leśnej. W okresie wiosny i lata sporą część odbiorców stanowią uczestnicy obozów, kolonii czy innych form wypoczynku organizowanych w miejscowościach letniskowych w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa. 98 % lasów Nadleśnictwa objętych jest wielkoobszarowymi formami ochrony przyrody i krajobrazu. Park Krajobrazowy Gór Słonnych zajmuje 54% i wschodnio-beskidzki Obszar Chronionego Krajobrazu 44%. Na terenie Nadleśnictwa wy stępuj ą rezerwaty przyrody: „Buczyna w Wańkowej", „Cisy w Serednicy", „Na Oratyku" i l pomnik przyrody nieożywionej - „Skałka" w Orelcu. W świetle przedstawionych wyżej aspektów Nadleśnictwo posiada możliwość kierowania oferty w zakresie edukacji leśnej do różnych grup społecznych. IV. OBIEKTY EDUKACJI LEŚNEJ NADLEŚNICTWA. Do obiektów edukacji leśnej w Nadleśnictwie zaliczyć należy: Leśną ścieżkę przyrodniczo - dydaktyczną „Na stokach Żukowa". Ścieżka położona jest na terenie Wschodnio-beskidzkiego Obszaru Chronionego Krajobrazu w miejscowości Ustjanowa i prowadzi trasami narciarstwa biegowego i kolarstwa górskiego po stokach pasma górskiego Żuków. Uczestnikom edukacji przedstawiono specyfikę gospodarki leśnej w drzewostanach iglastych i mieszanych, różnorodność formacji roślinnych w zależności od siedliska walory krajobrazowe i historyczne. Na terenie Ścieżki można poznać strukturę lasu, panujące w nim zależności, wielofunkcyjność lasu, wybrane zagadnienia z hodowli i ochrony lasu. Ścieżkę utworzono w 2000r. Posiada ona 16 przystanków na długości 3,5 km. Wyposażona jest w tablice informacyjno - dydaktyczne, w wiaty i ławki, miejsca na ognisko. Orientacyjny czas przejścia 2.5 godziny. Początek ścieżki jest na wysokości 500 m n.p.m. a najwyższy punkt na tarasie widokowym 750 m n.p.m. Na samym początku ścieżki urządzono obiekty zielonej klasy. Została ona wyposażona w ławy i stoły. W zadaszonej części znajdują się tablice opisujące rolę i znaczenie lasu, choroby lasu, składniki fauny i flory ekosystemu leśnego. V. OBIEKTY EDUKACJI PRZYRODNICZEJ INNYCH PODMIOTÓW ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA TERENIE NADLEŚNICTWA. A. Bieszczadzki Park Narodowy na terenie miasta Ustrzyki Dolne posiada nowocześnie urządzone i wyposażone Muzeum Przyrodnicze. W siedzibie muzeum fonkcjonuje na wysokim poziome Ośrodek Dydaktyczno -Naukowy. Zaplecze edukacyjne wymienionego ośrodka i Bieszczadzkiego Parku Narodowego w połączeniu z kadrą legitymującą się wykształceniem wyższym leśnym i biologicznym, w dużym stopniu