P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz NACMIERZ (8) Warszawa 2009 Autorzy: DOROTA GIEŁ śECKA-MĄDRY*, AGNIESZKA MY ŚLIWIEC*, JOANNA BRUCZY ŃSKA*, ANNA PASIECZNA**, PAWEŁ KWECKO**, IZABELA BOJAKOWSKA**, HANNA TOMASSI-MORAWIEC**, ALEKSANDER CWINAROWICZ***, JERZY KRÓL***, Główny koordynator MG śP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA** Redaktor regionalny planszy A: ALBIN ZDANOWSKI** Redaktor regionalny planszy B: OLIMPIA KOZŁOWSKA ** Redaktor tekstu: PRZEMYSŁAW KARCZ ** * - Przedsi ębiorstwo Geologiczne sp. z o.o., ul. Hauke Bosaka 3A, 25-214 Kielce ** - Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa *** - Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-065 Wrocław ISBN ………………. Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – Dorota Gieł Ŝecka-Mądry ......................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – Dorota Gieł Ŝecka-Mądry ........................... 4 III. Budowa geologiczna – Dorota Gieł Ŝecka-Mądry ............................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin – Dorota Gieł Ŝecka-Mądry ......................................................................... 10 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – Dorota Gieł Ŝecka-Mądry ......................................... 12 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – Dorota Gieł Ŝecka-Mądry .................... 12 VII. Warunki wodne – Joanna Bruczy ńska ............................................................................ 17 1. Wody powierzchniowe............................................................................................ 17 2. Wody podziemne..................................................................................................... 18 VIII. Strefa wybrze Ŝa morskiego – Dorota Gieł Ŝecka-Mądry ................................................ 20 IX. Geochemia środowiska ..................................................................................................... 23 1. Gleby – Anna Pasieczna, Paweł Kwecko ............................................................... 23 2. Osady – Izabela Bojakowska ................................................................................... 25 3. Pierwiastki promieniotwórcze – Hanna Tomassi-Morawiec .................................. 28 X. Składowanie odpadów – Aleksander Cwinarowicz, Jerzy Król ........................................ 30 XI. Warunki podło Ŝa budowlanego – Dorota Gieł Ŝecka-Mądry ............................................ 36 XII. Ochrona przyrody i krajobrazu – Agnieszka My śliwiec .................................................. 38 XIII. Zabytki kultury – Agnieszka My śliwiec .......................................................................... 44 XIV. Podsumowanie – Dorota Gieł Ŝecka-Mądry, Aleksander Cwinarowicz ......................... 46 XV. Literatura ......................................................................................................................... 47 I. Wst ęp Arkusz Nacmierz (8), dawniej Ł ącko, Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 opracowany został w 2008 r., w Przedsi ębiorstwie Geologicznym Sp. z o.o. w Kielcach (plan- sza A) i w Przedsi ębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXIMA SA (plansza B). Wy- konano go zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” (2005). Przy opracowywaniu niniejszego arkusza wykorzystano materiały archi- walne arkusza Nacmierz Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, sporz ą- dzonej w 2003 r., w Przedsi ębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXIMA SA (Gru- szecki, 2003). Mapa ta jest kartograficznym odwzorowaniem wyst ępowania kopalin oraz gospodarki zło Ŝami na tle wybranych elementów: górnictwa i przetwórstwa kopalin, hydrogeologii, geo- logii in Ŝynierskiej, przyrody, krajobrazu i zabytków kultury, stanu geochemicznego gleb i osadów wodnych oraz mo Ŝliwo ści składowania odpadów. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte na ma- pie mogą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowa- niach ekofizjograficznych. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Materiały, niezb ędne do opracowania arkusza mapy, zebrano w: Centralnym Archiwum Geologicznym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Zachodniopomorskim Urz ędzie Marszałkowskim w Szczecinie (Oddział Zamiejscowy w Koszalinie), Pomorskim Urzędzie Marszałkowskim w Gda ńsku (Oddział Zamiejscowy w Słupsku), Urz ędach Woje- wódzkich w Szczecinie i Gda ńsku (Delegatury w Koszalinie i Słupsku), Wojewódzkim Urz ę- dzie Ochrony Zabytków w Szczecinie, Nadle śnictwie Ustka oraz w Instytucie Upraw, Nawo- Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach. Wykorzystane zostały równie Ŝ informacje uzyskane w starostwach i urz ędach gmin. Dane archiwalne zweryfikowano w terenie. Mapa przygotowana jest w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP). Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Poło Ŝenie arkusza Nacmierz wyznaczaj ą współrz ędne geograficzne: 16º30’00”– 16º45’00" długo ści geograficznej wschodniej oraz 54º30’00”–54º40’00” szeroko ści geogra- ficznej północnej. Około 67% powierzchni obszaru arkusza zajmuj ą wody Morza Bałtyckie- go. Obszar l ądowy nale Ŝy do dwóch województw – pomorskiego i zachodniopomorskiego. Cz ęść wschodnia znajduje si ę w województwie pomorskim i obejmuje fragment gminy Ustka w powiecie słupskim, a cz ęść środkowa i zachodnia reprezentuje województwo zachodnio- pomorskie, z północn ą cz ęś ci ą gminy Postomino w powiecie sławie ńskim. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym (Kondracki, 2002) obszar obj ęty arku- szem Nacmierz znajduje si ę w mezoregionach Wybrze Ŝe Słowi ńskie i Równina Słupska (Sławie ńska), nale Ŝą cych do makroregionu Pobrze Ŝe Koszali ńskie, podprowincji – Pobrze Ŝa Południowobałtyckie (fig. 1). Na budow ę i rze źbę wymienionych obszarów wywarły wpływ procesy deglacjacji pod- czas zaniku ostatniego l ądolodu i procesy zwi ązane z blisko ści ą i zmianami poziomu oraz brzegu morskiego holoce ńskiego Bałtyku. Wybrze Ŝe Słowi ńskie obejmuje w ąski pas pla Ŝ i wydm nadmorskich oraz równin i tarasów jeziora Wicko, wraz z zatorfionymi obni Ŝeniami przyjeziornymi. Linia brzegowa wybrze Ŝa Bałtyku jest mało urozmaicona: została wyrównana przez działalno ść fal i pr ądów morskich. W okolicach Jarosławca znajduje si ę klifowy brzeg morski, o maksymalnej wyso- ko ści około 20 m. Charakter klifowy posiadaj ą tak Ŝe wschodnie brzegi jeziora Wicko o wy- soko ściach dochodz ących do 5 m. Równina Słupska jest płask ą wysoczyzn ą morenow ą, poło Ŝon ą na wysoko ści około 10 m n.p.m. Dominuj ącym elementem tej stosunkowo monotonnej, opadaj ącej z południa i południowego-wschodu ku północy, powierzchni s ą wały moren wyci śni ęcia, powstałych w wyniku deformacji podło Ŝa, w strefie kraw ędziowej nasuwaj ącego si ę l ądolodu. Stanowi ą one cz ęść kompleksu moren tzw. „fazy gardzie ńskiej” (Uniejewska, Nosek, 1985 a), ci ągn ą- cych si ę od Darłowa (arkusz Darłowo), a Ŝ po jezioro Gardno (arkusz Smołdzino). S ą to formy o wysoko ści wzgl ędnej od 10 do 55 m, porozdzielane na oddzielne wały. W zachodniej cz ęś ci omawianego obszaru moreny wyci śnięcia reprezentowane s ą niezbyt wysokimi (10–15 m) formami koło: Rusinowa, Jarosławca (tzw. Kępa Jarosławska), Nacmierza oraz w okolicach Korlina i Górska. Natomiast we wschodniej cz ęś ci tego obszaru wyra źnie zaznacza si ę kom- pleks moren wyci śni ęcia Marszewa – Złakowa. Charakteryzuje si ę on najwi ększymi wysoko- 4 ściami wzgl ędnymi (55 m) i bezwzgl ędnymi (Srebrnogóra, 62,3 m n.p.m.) oraz bardzo uroz- maicon ą morfologi ą, z licznymi zagł ębieniami bezodpływowymi. Drug ą dominuj ąca form ą Równiny Słupskiej jest, przecinaj ąca wysoczyzn ę polodow- cow ą, rynna glacjalna pomi ędzy Korlinem i Królewem, wykorzystywana przez dolinę rzeczn ą Klasztornej. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Nacmierz na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica mezoregionu Prowincja: Ni Ŝ Środkowoeuropejski (31) Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie (313) Makroregion: Pobrze Ŝe Koszali ńskie (313.4) Mezoregiony: Wybrze Ŝe Słowi ńskie (313.41), Równina Słupska (313.43), Wysoczyzna Damnicka (313.44) Na omawianym obszarze przewa Ŝa klimat morski, który kształtuje pogod ę raczej ła- godn ą, wilgotn ą, bez ostrych waha ń temperatury. Lata bywaj ą tu chłodne, a zimy do ść ciepłe. Charakterystyczn ą cech ą jest opó źnienie pór roku (pa ździernik cieplejszy od kwietnia), sto- sunkowo du Ŝe i zmienne zachmurzenie oraz obfite opady. Średnia roczna temperatura powie- trza wynosi 7,7°C, przy przeci ętnej temperaturze miesi ąca najcieplejszego (lipca) ok. 17,0ºC, a najchłodniejszego (stycznia) – ok. -1,0ºC. Natomiast roczna