Solaris Tramino Olsztyn. Fot. P. Tomasik Artur Orzeł, Anna Pająk, Marek Graff Perspektywy rozwoju komunikacji tramwajowej w miastach polskich w perspektywie finansowej 2014–2020 Tramwaje w Polsce są eksploatowane przez sumarycznie 15 miast, Gospodarka niskoemisyjna zajmuje istotne miejsce w ramach wliczając aglomerację Górnego Śląska. Wraz z szeroką dostępno- celów priorytetowych polityki zrównoważonego rozwoju Unii Eu- ścią funduszy pomocowych UE, zwłaszcza POIiŚ (fundusze z budże- ropejskiej w trwającej obecnie perspektywie finansowej na lata tu UE 2007–2013), zdecydowana większość miast eksploatujących 2014–2020. W Polsce istotnymi obszarami wsparcia pozosta- tramwaje, zmodernizowała zarówno infrastrukturę, jak i pozyskała je ochrona środowiska i energetyka, a także projekty związane fabrycznie nowy tabor. Swoją szansę wykorzystała przede wszystkim z ekologicznym transportem miejskim i gospodarką niskoemi- Pesa, dostarczając niskopodłogowe tramwaje dla większości pol- syjną. W Ramach Celu Tematycznego 4: Wspieranie przej- skich miast. Producent z Bydgoszczy także zrealizował zamówienia ścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach, eksportowe, w szczególności dla Europy Wschodniej i Południowej. Umowy Partnerstwa, realizowane są między innymi projekty Inni producenci, tacy jak Bombardier czy Alstom także są wykonaw- wspierające zrównoważoną multimodalną mobilność miejską. cami zamówień na wyprodukowanie tramwajów dla miast w Polsce, Komunikacji miejskiej dedykowany jest także częściowo Cel a Solaris, poza produkcją krajową, realizuje zamówienia eksportowe Tematyczny 7: Promowanie zrównoważonego transportu i usu- do Niemiec. Obecnie rozstrzygane są kolejne przetargi na dostawy no- wanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej wego taboru (fundusze z budżetu UE 2014–2020), oraz modernizacji infrastruktury sieciowej. Istotne narzędzie w ramach reali- infrastruktury tramwajowej, choć władze poszczególnych miast łą- zowania strategii oraz wykorzystania Europejskich Funduszy czą całość z modernizacją systemów komunikacyjnych rozumianych Strukturalnych i Inwestycyjnych stanowią Regionalne Programy kompleksowo, nadrabiając w ten sposób wieloletnie zapóźnienia, nie- Operacyjne (RPO) opracowywane, zarządzane i wdrażane indy- rzadko kilkudziesięcioletnie. Podsumowując, wykonanie programów widualnie w 16 polskich województwach. Celem artykułu jest modernizacji systemów komunikacyjnych pokazało, iż dostępność wskazanie osi priorytetowych realizujących wskazane cele te- środków finansowych jest tylko jednym z elementów sprawnej reali- matyczne w ramach poszczególnych RPO wraz z odpowiadają- zacji całości, poza stabilnym prawem, szeroką obecnością firm-wyko- cymi im priorytetami inwestycyjnymi i wysokością finansowania nawców (w tym prywatnych), czy sprawnym systemem bankowym, ze środków unijnych i krajowych. udzielającym kredytów na korzystnych warunkach. 24 7–8 /2017 Systemy transportowe 3,47 2,87 przeznaczone zostały środki w wysokości ok. 6,2 mld € [34]. Ob- 2,45 ligatoryjną realizację ZIT na terenie miast wojewódzkich, a także 2,25 2,25 2,23 2,1 2,08 ich obszarów funkcjonalnych wyznaczyła Umowa Partnerstwa [9]. 1,9 1,86 1,72 Głównym założeniem mechanizmu ZIT jest integracja projektów 1,6 1,36 finansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 1,21 0,9 0,9 oraz Europejskiego Funduszu Społecznego, w celu kompleksowe- go i kierunkowego wsparcia zrównoważonego rozwoju miast i ob- szarów funkcjonalnych oraz realizacji strategii terytorialnych [4]. Kluczowym dokumentem wyznaczającym strategię inwestycji funduszy europejskich w perspektywie finansowej 2014–2020 jest wynegocjowana z Unią Europejską i zatwierdzona przez Komisję Europejską (KE), Umowa Partnerstwa (UP) stanowiąca punkt odniesienia dla określania szczegółowej zawartości pro- gramów operacyjnych. Instrumentami realizacji Umowy Partner- Rys. 1. Środki unijne w ramach Regionalnych Programów Operacyj- stwa są zarówno programy krajowe (KPO), jak i 16 programów nych na lata 2014–2020 w mld € regionalnych (RPO). Cele Umowy Partnerstwa zachowują spój- Źródło: oprac. własne na podst. danych Ministerstwa Rozwoju ność z przyjętą Strategią Europa 2020 (Strategią na rzecz inte- ligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu Fundusze unijne dla Polski na lata 2014–2020 społecznemu – Europa 2020), są również tożsame z celami kra- W perspektywie finansowej na lata 2014–2020 Polska jest naj- jowymi Strategii Rozwoju Kraju 2020 – Aktywne społeczeństwo, większym beneficjentem funduszy Unii Europejskiej, wartość konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo (SRK 2020), przekazanych dla Polski środków to 82,5 mld €. Kluczowe cele przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 25 września 2012 r. inwestycji w ramach wykorzystania funduszy to zwiększenie kon- Umowa Partnerstwa wskazuje również główne cele tematyczne kurencyjności polskiej gospodarki, poprawa spójności społecznej w ramach strategii wykorzystania Europejskich Funduszy Struk- i terytorialnej, a także podnoszenie sprawności i efektywności ad- turalnych i Inwestycyjnych (EFSI, ang. European Structural and ministracji, które poprzez wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnie- Investment Funds) [9]. nia mają prowadzić do poprawy jakości życia mieszkańców [4]. Jeden z głównych kierunków wykorzystania funduszy stano- Tab. 1. Cele tematyczne i Priorytety Inwestycyjne Umowy Partnerstwa w za- wią inwestycje w obszarach innowacyjności i wsparcia przedsię- kresie komunikacji miejskiej (perspektywa finansowa 2014–2020) biorstw, a także w obszarze infrastruktury transportowej (drogo- Program Cel tematyczny Priorytet inwestycyjny wej i kolejowej). Istotnymi obszarami wsparcia pozostają również operacyjny ochrona środowiska i energetyka, a także projekty związane Cel tematyczny 4 Priorytet 4e, 4v (FS/EFRR) z ekologicznym transportem miejskim i gospodarką niskoemi- Wspieranie przej- Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich POIŚ ścia na gospodarkę rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów syjną. Perspektywa finansowa na lata 2014–2020 wdrażana RPO niskoemisyjną we miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimo- jest poprzez 6 zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju kra- POPW jowych programów operacyjnych: Infrastruktura i Środowisko wszystkich sekto- dalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych rach (FS, EFRR) mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu (27,4 mld €), Inteligentny Rozwój (8,6 mld €), Wiedza Edukacja Cel tematyczny 7 Priorytet 7i, 7a (FS/EFRR) Rozwój (4,7 mld €), Polska Cyfrowa (2,2 mld €), Polska Wschod- Promowanie Wspieranie multimodalnego jednolitego europejskie- POIŚ nia (2 mld €), Pomoc Techniczna (0,7 mld €) oraz 16 regional- zrównoważonego go obszaru transportu poprzez inwestycje w TEN-T nych programów operacyjnych odpowiadających 16 wojewódz- transportu i usu- Priorytet 7b (EFRR) POIŚ twom, zarządzanych przez Urzędy Marszałkowskie. wanie niedoborów Zwiększanie mobilności regionalnej poprzez łączenie RPO Regionalne Programy Operacyjne jako instrumenty polityki przepustowości węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastruk- POPW w działaniu najważ- turą TEN-T, w tym z węzłami multimodalnymi regionalnej tworzone są odrębnie dla każdego województwa, niejszej infrastruktu- z uwzględnieniem indywidualnych planów rozwoju oraz potrzeb ry sieciowej Priorytet 7ii, 7c (FS/EFRR) poszczególnych obszarów realizując zapisy zawarte w Strate- (FS, EFRR) Rozwój i usprawnianie przyjaznych środowisku giach Rozwoju Województw. (w tym o obniżonej emisji hałasu) i niskoemisyjnych systemów transportu, w tym śródlądowych dróg POIŚ wodnych i transportu morskiego, portów, połączeń RPO Strategie ZIT w perspektywie finansowej 2014–2020 multimodalnych oraz infrastruktury portów lotniczych, Wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane zo- w celu promowania zrównoważonej mobilności stały przez Komisję Europejską do przeznaczenia co najmniej regionalnej i lokalnej 5% środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Priorytet 7iii, 7d (FS/EFRR) Rozwój i rehabilitacja kompleksowych, wysokiej (EFRR) na wsparcie realizacji strategii Zintegrowanych Inwestycji POIŚ jakości i interoperacyjnych systemów transportu Terytorialnych (ZIT). Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT) RPOPOPW kolejowego oraz propagowanie działań służących stanowią nowy mechanizm w trwającej perspektywie finansowej zmniejszaniu hałasu na lata 2014–2020 i realizowane są w Polsce w ramach progra- Priorytet 7e (EFRR) mów regionalnych (RPO), które pozostają jednocześnie głównym Zwiększenie efektywności energetycznej i bezpie- źródłem ich finansowania, a także pośrednio w ramach progra- czeństwa dostaw poprzez rozwój inteligentnych sys- POIŚ mów krajowych (projekty komplementarne w ramach programów temów dystrybucji, magazynowania i przesyłu energii operacyjnych Infrastruktura i Środowisko oraz Polska Wschod- oraz poprzez integrację rozproszonego wytwarzania nia). Łącznie na realizację Strategii Zintegrowanych Inwestycji energii ze źródeł odnawialnych Terytorialnych w perspektywie finansowej na lata 2014–2020 Źródło: oprac. własne na podst. [9]. 7–8 /2017 25 Systemy transportowe Tab. 2. Typologia wskaźników w ramach systemu monitorowania postępu Tab. 3. Wskaźniki WLWK2014 dla projektów dedykowanych poprawie jako- rzeczowego realizacji programów operacyjnych współfinansowanych z EFRR ści komunikacji miejskiej w ramach RPO i FS w latach 2014–2020 Typ Programowanie Wskaźnik Źródło wskaźnika Wymagalność wskaźnika Wskaźniki rezultatu Wskaźniki określone przez PO (obowiązkowo) (strategicznego) Instytucję Zarządzającą