Osmanlı Atlası Balkanlar Bosna Hersek Osmanlı Atlası Projesi Balkanlar - Bosna Hersek İstanbul Stratejik Düşünce ve Araştırma Derneği Adına Yönetim Kurulu Başkanı Ayhan Koç Neden Osmanlı imparatorluğu 1. Dünya savaşı ile birlikte küresel bir Proje & Yayın Koordinatörü paylaşıma tabi tutulmuş, Balkanlar başta olmak üzere; Ortadoğu, Abdullah Serenli Kafkaslar ve Afrika ile olan siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel Yayına Hazırlık bağları kopartılmıştır. Mustafa Özşahin Vefa Can Kaya Osmanlı sonrası söz konusu coğrafyalarda ortaya çıkan savaşlar İçindekiler nedeniyle, imparatorluk döneminde yüzlerce yıl bir arada ve barış içerisinde yaşayan bu milletlerin, Osmanlı ile olan ilişkisi yeniden Araştırma Kurulu sorgulanmaya başlamıştır. Bu bağlamda Osmanlı siyasal sisteminin Ayhan Koç yapısal özellikleri ve siyasal kurumları üzerine birçok araştırma Büşra Mollaahmetoğlu yapılmıştır. Serkan Öztürk Yugoslavya’nın dağılması ile birlikte Balkanlarda Osmanlı bakiyesi İdris Akarçeşme birçok devlet kurulmuştur. Bu ülkelerin siyasal, ekonomik ve Ercan Akkılıç toplumsal yapısı maalesef ülkemizde yeterince bilinmemektedir. Söz konusu ülkelerle olan tarihi ve kültürel bağlarımız devam etmekle 6 Birgül Karakaş / SİYASET Ebrar Büşra Yıldırım birlikte; bu ilişkiler maalesef arzu edilen düzeyde değildir. Fatma Büşra Kaya Balkanlara yönelik yapılan bazı araştırmalarda bölgeye, reel politik 6 Tarihi Arka Plan Aysun Celep Şule Yavuzer bir yaklaşımdan daha ziyade tarihi bir perspektifle duygusal 8 Siyasi Kurumlar Songül Hatice Demirhan olarak yaklaşılmakta ve bu ülkelerin yaşadığı siyasal, ekonomik 11 Siyasi Partiler Esra Bıyıklıoğlu ve toplumsal değişim dikkate alınmadan değerlendirmeler 12 - 13 Siyasi Kültür Mine Gül yapılmaktadır. 14 - 16 Tarihi Şahsiyetler Osmanlı Atlası – Balkanlar başlıklı proje kapsamında, ilk olarak 17 Bugün Bosna’da neler tartışılıyor ? Grafik-Tasarım Bosna Hersek inceleme konusu yapılmıştır. Raporda Bosna Hersek, Salih Aydın Siyasal, Ekonomik ve Toplumsal açıdan ele alınarak; süreç Osmanlı sonrası geçirdiği değişim tarihsel bağlamda ele alınmıştır. Basım Üç kıtada yüzlerce yıl hüküm süren Osmanlı İmparatorluğu, devlet Bayem Ajans hayatında çok kısa denilebilecek bir sürede çözülme sürecine girmiş ve yüzlerce yıl bir arada ve barış içerisinde yaşadığı toplumlarla 18 olan tarihi, kültürel ve ekonomik bagları kopartılmıştır. Osmanlı / EKONOMİ cografyası üzerinde Avrupa’da 17, Kafkaslar’da 4, Ortadogu’da 15 ve İletişim 18 Genel Ekonomik Durum Afrika’da 15 olmak üzere 51 devlet kurulmuştur. İSDAM (İstanbul Stratejik Düşünce ve 21 Ekonomik Göstergeler Araştırma Merkezi) Proje ile, ilk etapta Osmanlı cografyasında kurulan Avrupa’daki Süleymaniye Caddesi Kanuni Medresesi Sokak No: 34 D. No: 1 6 ülkenin (Bosna Hersek, Yunanistan, Bulgaristan, Makadonya, Fatih / İstanbul Karadağ ve Arnavutluk) siyasi tarihi, siyasal kurumları, coğrafi özellikleri kültürel yapısı, tarihsel süreç içerisinde geçirdigi [email protected] degişimler, anahtar kavramlar ve günümüzde bu ülkelerde www.isdam.org.tr nelerin tartışıldığının araştırılarak gençlerimizle paylaşılması 26 planlanmaktadır. Bu ülkelerin seçilmesinde, bu ülkelerle ülkemiz / TOPLUM arasındaki tarihi ve kültürel baglar dikkate alınmıştır. Eğitim - Osmanlı’dan Günümüze Bosna-Hersek’te Eğitim Sistemi Projenin amacı, gençlerimizin, entelektüel ve sosyal manada 26 yetişmiş, evrensel ve insanî değerlere sahip, milli ve manevi 28 Bosna-Hersek’te Eğitim Hayatı değerlerine bağlı, uluslararası konularda ve ülkeler hakkında bilgi 30 Bosna-Hersek’te Din Eğitimi Bu Rapor Gençlik ve Spor Bakanlığı Aile ve Gençlik - Bosna Hersek’te Aile Yapısı 2016 Yılı II. Çağrı dönemi Gençlik ve özgüven sahibi ve uluslararası alanda akranlarıyla rekabet 37 Projeleri Destek Programı edebilecek seviyede bireyler olarak kendi potansiyellerini tam 42 Bosna Hersek’te Gençlik Kapsamında Hazırlanmıştır. anlamıyla gerçekleştirebilecekleri imkân ve zemini oluşturmaktadır. 44 Din ve Kültür - Bosna Hersek’te Dini Hayat 46 Bosna Hersek’te Kültür 54 Bosna Hersek ve Vakıflar 2018 55 Osmanlı Hakimiyeti ve Sonrasında Vakıf Faaliyetleri Başkent Saraybosna Yüzölçümü 51.197 km2 Nüfus 3.861.912 (2016) Para Birimi Konvertibıl Mark Resmi Diller Bosnakça, Sırpça ve Hırvatça GSYİH (Milyon $) 16.780 (2017, IMF) KBGSYİH ($) 4.365 (2017, IMF) Büyüme Oranı (%) 3,2 % (2017, IMF) Cumhurbaşkanlığı Konseyi Üyeleri Bakir İzzetbegoviç Mladen Ivanic BOSNA HERSEK Dragan Covic OSMANLI ATLASI PROJESİ - BALKANLAR Bosna Hersek OSMANLI ATLASI PROJESİ - BALKANLAR Bosna Hersek 4 5 Dayton Anlaşması: Amerika Birleşik Devletleri’nin Ohio eyaletinin Dayton şehrinde bulunan Wright-Paterson Hava Kuvvetleri Siyaset Üssü’nde hazırlanan ve 14 Aralık 1995’te Paris te imzalanan anlaşmadır. Ayhan Koç - Büşra Mollaahmetoğlu Tarihi Arka Plan Balkanların kalbi konumundaki Bosna Hersek, yüzlerce yıldır süren iktidar mücade- lelerine sahne olmuştur. Bosna adını, dağlık bir iç bölgede doğduktan sonra büyü- yen ve kuzeyde Hırvatistan ile sınırı çizen Sava nehri ile birleşen Bosna Irmağından; Hersek kelimesi ise 15. yy’da “Hercegovina” derebeyinden almaktadır. ugoslavya’nın dağılması ile birlikte sonra kurulan Yugoslav Sosyalist Federal 1992 yılında kurulan Bosna-Hersek Cumhuriyeti’nin bir parçası haline gelmiş kısa sürede Müslümanların zorla evlerinden Cumhuriyeti, İslam, Ortodoks Hıristi- ve 1991 yılında Yugoslavya’nın dağılmasının çıkartıldığı bir etnik temizliğe dönüşmüştür. Yyanlığı ve Roma Katolikliği idaresinde bu- ardından 1992 yılında yapılan referandumla “Bosna-Hersek bu antlaşmayla, 1995 yılında imzalanan Dayton Anlaşması ile üzerine ‘deli gömleği’ geçirmiş, lunmuş (www.britannica.com, 2017) ve bu üç bağımsızlığını ilan etmiştir. iç savaş sona erdirilmiştir. tarihi unsur Bosna-Hersek’in bugünkü siya- Avrupa’nın göbeğinde ‘sakat Bosna Hersek siyasi tarihini derinden etkile- sal ve toplumsal yapısını şekillendirmiştir. Anlaşmayı Bosna Hersek Cumhurbaşkanı bir ülke’ haline gelmiş oldu. yen olaylar 1992 yılında başlamıştır. Bağım- Bu antlaşmayla saldırganlar Boşnak, Sırp ve Hırvat olarak tanımlanan bu Aliya İzzetbegoviç, Sırbistan Cumhurbaşkanı sızlık referandumunun bir kısım Sırplar tara- ve soykırım failleri, Sırp üç unsur, Bosna Hersek’in etnik kimliğinin Slobodan Miloşeviç ve Hırvatistan Cum- fından boykot edilmesi ile başlayan olaylar Cumhuriyeti askerleri ve polisleri oluşmasında etkili olmuştur. hurbaşkanı Franyo Tucman imzalamış olup, kısa sürede iç savaşa dönüşmüştür. Bağımsız dönemin ABD başkanı Bill Clinton’ı temsilen ödüllendirilmiş, saldırı ve soykırımın kurbanı olan Boşnaklar 1463 yılında Fatih Sultan Mehmet zamanında bir Sırbistan devleti kurmak isteyen Sırplar, elçi Richard Hoolbruke temsil etmiştir. Osmanlı İmparatorluğu hâkimiyetine giren etnik milliyetçiliğe dayalı bir savaşın başla- ise sözde uluslararası toplum ve ve 1878 yılında imzalanan Berlin Anlaşması masına neden olmuşlardır. Yüzlerce yıl bir Söz konusu anlaşma ile Bosna Hersek, uluslararası hukukun vicdanına ile Avusturya Macaristan İmparatorluğu hi- arada yaşayan Boşnak Müslümanlar, Sırplar Bosna Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhu- terk edilmiştir.” mayesine bırakılan Bosna Hersek, 400 yıldan tarafından yerlerinden edilmiş ve soykırıma riyeti olmak üzere iki entiteden oluşan bir fazla Osmanlı hâkimiyetinde kalmıştır. maruz kalmıştır. federasyona dönüşmüştür. Anlaşma ile tüm Prof.Dr. Cemalettin Latiç sığınmacı ve göçmenlere kendi topraklarına Bosna Hersek Milli Şairi, Bosna Hersek, 1. Dünya Savaşının başlama- 1992 yılında başlayan ve 1995 yılına kadar dönme hakkı verilmiş, yağmalanmış mülkle- Saraybosna Devlet Üniversitesi sında anahtar bir rol oynamıştır. Bosna’da devam eden iç savaşta, 100 Binden fazla rin tazmin edilmesi kararlaştırılmıştır. (Latiç, Öğretim Üyesi 1918 yılında Avusturya-Macaristan İmpa- masum sivil Müslüman katledilmiş ve yak- 2017) ratorluğu’na tabi olarak Sırplar, Hırvatlar laşık 2 milyon insan mülteci durumuna dü- ve Slovenlerden oluşan bir krallığa dönüş- şürülmüştür. Sırplar ve Hırvatlar tarafından müştür. Bosna Hersek, 2. Dünya Savaş’ından daha fazla toprak talebiyle başlatılan savaş OSMANLI ATLASI PROJESİ - BALKANLAR Bosna Hersek OSMANLI ATLASI PROJESİ - BALKANLAR Bosna Hersek 6 7 SİYASET Siyasal Kurumlar FEDERASYONLAR Bosna-Hersek ayton antlaşmasıyla Bosna-Hersek olarak ayrılmışlardır. Buna göre Federasyon Sırp Cumhuriyeti Özerk Bölge: Brčko Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti (Re- bünyesinde 5 Boşnak yoğun, 3 Hırvat yo- Federasyonu (FBİ) publika Srpska-RS) olarak iki entite- ğun ve 2 karışık kanton bulunmaktadır. Her Dye (devletçiğe) ve bir küçük özerk bölgeye kantonun kendi seçmenlerince doğrudan Başkenti Saraybosna olan Çoğunlukla Sırpların ya- Dayton anlaşmasında (Brcko) bölünmüştür. Federasyon da kendi seçilen bir Başkanı ve Meclisi bulunmakta- ve ağırlıklı olarak Boşnak şadığı bölgelerde kurulu çözüme kavuşturulama- içinde 10 Kantona ayrılmıştır. Bu anlaşma ile dır. Kanton meclislerinin üye sayısı her kan- ve Hırvatların yaşadığı en- olan federasyonun başkenti yan ve stratejik önemi ülke topraklarının % 51’i Boşnak ve Hırvatlar- tonun nüfusuna göre değişmektedir. Kanton titedir. Federasyonda 10 Anayasal olarak Banja Luka nedeniyle Boşnak, Hırvat dan oluşan konfederasyona %49’u ise Sırp Meclisleri, Başkan tarafından önerilen Kan- kanton bulunmakta olup, olmakla birlikte fiilen Sa- ve Sırpların hak talep et- konfederasyonu kontrolüne bırakılmıştır. ton Başbakanını ve Hükümetini onaylamak- kantonların kendi ana- raybosna’dır. (Ekinci, 2014, tikleri bölgedir. Bölgenin tadır. (Bosna Hersek Başkonsolosluğu, 2017) yasaları ve bu anayasaya s. 20) yönetim yetkisi, her iki