WHOSE GOB OF SPIT IS IT? Een analyse van de manier waarop het begrip aura inzicht kan bieden in verschillende perspectieven op het ambacht van de motion capture acteur Manon Stevens | 3631281 MA Film- en Televisiewetenschap Master Thesis Universiteit Utrecht, 28 augustus 2015 Begeleider: dr. Nanna Verhoeff Aantal woorden: 13903 VERKLARING: INTELLECTUEEL EIGENDOM De Universiteit Utrecht definieert het verschijnsel “plagiaat” als volgt: Van plagiaat is sprake bij het in een scriptie of ander werkstuk gegevens of tekstgedeelten van anderen overnemen zonder bronvermelding. Onder plagiaat valt onder meer: het knippen en plakken van tekst van digitale bronnen zoals encyclopedieën of digitale tijdschriften zonder aanhalingstekens en verwijzing; het knippen en plakken van teksten van het internet zonder aanhalingstekens en verwijzing; het overnemen van gedrukt materiaal zoals boeken, tijdschriften of encyclopedieën zonder aanhalingstekens of verwijzing; het opnemen van een vertaling van bovengenoemde teksten zonder aanhalingstekens en verwijzing; het parafraseren van bovengenoemde teksten zonder verwijzing. Een parafrase mag nooit bestaan uit louter vervangen van enkele woorden door synoniemen; het overnemen van beeld-, geluids- of testmateriaal van anderen zonder verwijzing en zodoende laten doorgaan voor eigen werk; het overnemen van werk van andere studenten en dit laten doorgaan voor eigen werk. Indien dit gebeurt met toestemming van de andere student is de laatste medeplichtig aan plagiaat; ook wanneer in een gezamenlijk werkstuk door een van de auteurs plagiaat wordt gepleegd, zijn de andere auteurs medeplichtig aan plagiaat, indien zij hadden kunnen of moeten weten dat de ander plagiaat pleegde; het indienen van werkstukken die verworven zijn van een commerciële instelling (zoals een internetsite met uittreksels of papers) of die tegen betaling door iemand anders zijn geschreven. Ik heb de bovenstaande definitie van het verschijnsel “plagiaat” zorgvuldig gelezen, en verklaar hierbij dat ik mij in het aangehechte essay / werkstuk niet schuldig heb gemaakt aan plagiaat. Naam: Manon Stevens Studentnummer: 3631281 Plaats: Utrecht Datum: 28 augustus 2015 Handtekening: ABSTRACT Actor Andy Serkis is said to be the king of the motion capture technology. However, whether he truly deserves this title seems to be debatable. As motion capture actor for Gollum in THE LORD OF THE RINGS, you don’t actually see him on-screen. What you do see is a digitally rendered and enhanced version of him. This has raised many questions in popular discourses about where the role of the actor ends and where the animator’s begins. Film scholar Scott Balcerzak has an interesting view in this debate: he says that what’s left of Andy Serkis in Gollum is his aura. Since aura is a much redefined concept – with deferring thoughts on the stay or decay of aura – it can deliver interesting insights in how the debate on Serkis’ role in the creation of Gollum has developed in different discourses. Keywords: Andy Serkis, Gollum, motion capture, aura, Lord of the Rings, auteur, transparantie, hypermedialiteit, index, icon, paratekst INHOUDSOPGAVE: VOORWOORD ........................................................................................................................................ 1 INLEIDING............................................................................................................................................... 2 THEORETISCH KADER ......................................................................................................................... 6 DE DIGITALISERING VAN DE ACTEUR ............................................................................................ 6 WAT BETEKENT AURA? .................................................................................................................... 8 AURA IN HET DIGITALE TIJDPERK 1: VERVALLEN ......................................................................... 9 AURA IN HET DIGITALE TIJDPERK 2: BEHOUDEN ....................................................................... 10 INTEGRATIE ..................................................................................................................................... 14 METHODE ............................................................................................................................................. 15 DE ANALYSE VAN PARATEKSTEN ................................................................................................. 15 UITVOERING .................................................................................................................................... 16 ANALYSE.............................................................................................................................................. 19 WAAROM ANDY SERKIS ALS GOLLUM? ....................................................................................... 19 DE VISIE VAN DE MAKERS.............................................................................................................. 20 DE VISIE VAN ANDY SERKIS........................................................................................................... 22 HET POPULAIRE DISCOURS .......................................................................................................... 25 BLIJFT SERKIS’ AURA NOU OVER? ............................................................................................... 30 CONCLUSIE ......................................................................................................................................... 31 DISCUSSIE ....................................................................................................................................... 32 REFERENTIES ..................................................................................................................................... 34 LITERATUUR .................................................................................................................................... 34 PARATEKSTEN ................................................................................................................................ 35 POPULAIRE ARTIKELEN ................................................................................................................. 35 BIJLAGEN............................................................................................................................................. 37 BIJLAGE 1: TRANSCRIPTIE VAN “BRINGING GOLLUM TO LIFE” ................................................. 37 BIJLAGE 2: TRANSCRIPTIE VAN “GOLLUM: THE TAMING OF SMÉAGOL” ................................. 38 VOORWOORD Deze masterscriptie is het resultaat van mijn onderzoek naar de manier waarop het begrip aura inzicht kan bieden in verschillende perspectieven op het ambacht van de motion capture acteur. Deze is geschreven in het kader van de master Film- en Televiewetenschap aan de Universiteit Utrecht. De inspiratie voor dit onderwerp kwam vanuit een paper dat ik eerder tijdens mijn uitwisseling aan de University of Kent schreef. Ik schreef hierin over de scène waarin het personage Gollum in THE LORD OF THE RINGS in discussie is met zijn alter-ego Sméagol. Ik was verwonderd over de manier waarop deze scène tot stand was gekomen en wilde graag meer weten over Andy Serkis als motion capture acteur. In februari 2015 zat ik met mijn begeleider Nanna Verhoeff aan tafel en in dat gesprek besloten wij om een geheel nieuwe en positieve start te maken voor mijn scriptie – ik had immers al een half jaar gewijd aan een ander onderwerp. Deze keuze bleek de juiste te zijn. Echter, de scriptieperiode is niet zonder vallen en opstaan verlopen. Ik wist al vrij snel waar ik met deze scriptie heen wilde, maar ik kon maar niet de juiste methode vinden om de analyse uit te voeren. Ik merkte dat ik veel moeite had om de motivatie te vinden om te werken aan een scriptie waar ik me geen raad mee wist. Dit zorgde ervoor dat de scriptie voornamelijk in mijn hoofd zat en maar niet op papier kwam. Ik liep dan ook wat vertraging op. Gelukkig vond ik destijds de mogelijkheid om me aan te sluiten bij de afstudeergroep. Aan deze groep gelijkgestemden heb ik veel steun gehad. Het samen naar de bibliotheek gaan om te studeren en te overleggen en het feit dat we allemaal dezelfde soort obstakels tegenkwamen, gaf mij nieuwe moed om door te gaan. Ik wil deze gelegenheid dan ook graag gebruiken om diverse personen te bedanken. Allereerst wil ik de leden van de afstudeergroep bedanken voor hun goede tips, peptalks en luisterende oren. Daarnaast zijn de studieadviseurs ook belangrijk geweest. Door hun bemoedigende woorden wezen zij mij telkens op de kracht die ik had om door te gaan, net als de externe scriptiebegeleider van het Centrum voor Onderwijs en Leren, Heleen van Ravenswaaij. Haar wil ik graag bedanken aangezien zij mij in de laatste stressvolle weken heeft laten zien dat een goede structuur al het halve werk biedt. Zonder Sjors Martens, vriend en medestudent, had ik dit resultaat nooit kunnen bereiken. Vanaf het begin tot aan het eind heeft hij tijd vrij weten te maken om mijn vragen te beantwoorden en mij van feedback te voorzien. Zonder de warmte van mijn vrienden zou ik dit nooit hebben kunnen realiseren. Als laatste wil ik natuurlijk mijn ouders en mijn vriend enorm bedanken die mij door dik en dun hebben gesteund en mijn stressmomenten hebben weten te overleven. Bedankt allemaal, Manon Stevens Neerbeek, augustus 2015 1 INLEIDING That’s my gob of spit.