......................................Mae Bywydau Duon o Bwys ......................................Dyddiadur Gofid Efa Hodge ......................................Y Menopôs Gwrywaidd ......................................Lluniau Natur Bethan ......................................Bwganod Bendigedig Rhif 486 Mehefin 2020 Am ddim Apêl Amgueddfa COVID-19 a Llŷn Bellach mae canllawiau’r cloi mawr wedi newid yng Nghymru ac mae sôn fod yr ysgolion am ail-agor. Gan fod pob ardal yn ymdopi gyda’r her mewn dulliau gwahanol a bod y darlun yn y newyddion yn un cenedlaethol yn amlach na pheidio penderfynodd y Llanw holi’r Doctor Eilir Hughes am y sefyllfa yn Llŷn yn benodol. Dyma erthygl wedi ei haddasu o sgwrs ar y ffôn gyda’r Doctor Eilir ar ddydd Sul y seithfed o Fehefin. Y sefyllfa ar hyn o bryd Mae’r niferoedd o achosion yn gymharol isel a sefydlog ac yn gostwng. Yn gynnar iawn yn yr argyfwng cafwyd achosion yn y gymuned a chafwyd cyfnod heriol am fod y cyflwr wedi taro nifer o weithwyr gofal a iechyd. Bu’r cyfnod hwn yn un anodd mewn ambell gartref gofal Mae llawer o ganolfannau, digwyddiadau a hefyd. Ond gyda diolch i’r camau a roddwyd yn eu lle mae pethau wedi gwella erbyn hyn ac sefydliadau yn dioddef o dan y drefn mae diolch mawr i drigolion lleol am ddilyn y canllawiau. Wrth wneud hynny llwyddwyd i bresennol. Heb incwm gan bobl leol a’r gadw’r system iechyd leol rhag cael ei ‘fisitors’ mae hi’n fain iawn ar nifer o boddi a dylai trigolion Llŷn fod yn drigolion Llŷn. falch eu bod nhw’n llwyddo i arafu Mae Amgueddfa Forwrol Llŷn yn un o’r ymlediad COVID-19 yn ein canolfannau hyn sydd yn ei chael hi’n anodd. cymunedau. Er bod yr incwm wedi mynd yn hesb mae’r Mae agwedd wyliadwrus costau’n parhau ac mae’n rhaid talu am Llywodraeth Cymru o’i chymharu ac yswiriant, trydan ac yn y blaen. Erbyn hyn mi un Lloegr wedi talu ar ein ganfed i ni fyddai’r Amgueddfa wedi hen ddechrau yma, gyda’r amser ychwanegol heb prysuro gyda ymwelwyr rhyngwladol a rhai lacio’r rheolau wedi bod yn fendith. nes at adre yn ysgolion lleol, cymdeithasau a Mae cadw’r boblogaeth yn sefydlog phobl leol yn dod draw i ddysgu am hanes yr (hynny ydi peidio a derbyn ardal a phicio i’r caffi am baned. ymwelwyr a pherchnogion ail Fel nifer o atyniadau hanesyddol cael ei gartrefi) wedi bod yn rhan hollbwysig chadw gan griw o wirfoddolwyr a staff rhan o’r llwyddiant hefyd. amser mae’r Amgueddfa a chyfraniadau gan Wrth gwrs, mae elfen o bellhau ymwelwyr a chyfeillion sydd yn llenwi’r cymdeithasol yn naturiol mewn coffrau fel arfer. Beth i’w wneud felly heb y cymunedau gwledig hefyd ac roedd cymorth hwnnw a heb lawer o arweiniad ar disgwyl y byddai oedi yma o ran bryd y bydd modd ail-agor eleni, os o gwbl? niferoedd o’u cymharu â threfi a Bellach mae’r Amgueddfa wedi mynd ati dinasoedd mawrion. i ddarganfod ffyrdd gwahanol o godi cyllid. Sefydlwyd tudalen ‘Just Giving’ godi £2000 Cyfraniad Bryn Beryl at gostau cynnal a chadw’r Amgueddfa. Bu nifer o’i selogion a’i chyfeillion wrthi’n Ymatebodd staff Bryn Beryl i’r her o ddiwyd yn tynnu sylw at yr ymgyrch ar addasu’r ysbyty yn uned gofal yn gyfryngau cymdeithasol drwy gydol mis Mai. wych. Penderfynwyd gadw cleifion Peth braf ydi gallu rhannu’r newyddion da gyda COVID-19 a chleifion heb y gyda darllenwyr y Llanw bod y rhicyn hwnnw clefyd ar wahân fel modd o leihau’r Ysbyty Bryn Beryl ac arwydd tu allan iddi wedi ei gyrraedd mewn byr o dro gyda risg i bobl fregus. Gan fod uned chyfraniadau wedi dod o bell ac agos. ddialysis yn Allt Wen rhaid amddiffyn y cleifion hynny oedd yn derbyn triniaeth yno felly Ymddengys felly fod yr Amgueddfa yn Bryn Beryl oedd yr ysbyty fwyaf diogel i drin cleifion COVID. Ar hyn o bryd ysbyty Allt ddiogel am y tro. Wen ydi’r Uned Man Anafiadau agosaf atom ni. Serch hynny mae’r Llanw ar ddeall y bydd Mae hi’n dda gweld bod ein atyniadau a’n yr Uned Man Anafiadau yn dychwelyd i Fryn Beryl cyn gynted ac y bydd hi’n ddiogel i wneud canolfannau yn addasu i heriau y byd ohoni hynny. Mae hi’n biti bod rhaid cau’r uned honno ond gobeithio fod pawb yn deall fod yn rhaid Cofiwch gefnogi lle medrwch chi. gweithredu mewn argyfwng i warchod cleifion. At ei gilydd cleifion hŷn, fwy bregus sydd ym Mryn Beryl— pobl sydd angen cryfhau cyn Dydd Iau, Dyddiad Cau: dychwelyd adref. Mae niferoedd y cleifion yno wedi gostwng sy’n galonogol ond pe byddai rhaid yma byddai modd codi nifer o gwelâu yno mewn byr o dro. Gorffennaf 2 Bu i Bryn Beryl chwarae ran allweddol yn y frwydr hon ac mae’r ysbyty a’r staff yno yn parhau i fod yn ran hollbwysig o ymateb yr ardal i COVID-19. Mae ysbytai cymunedol yn Cofiwch bod croeso i chi argraffu’r eithriadol o bwysig i economi iechyd leol ac yn ehangach. Rydym yn lwcus iawn ohoni ac yn Llanw eich hun a’i rannu gyda’r sawl y dyfodol dylai bod y Llywodraeth yn gweld ysbytai o’r fath fel blaenoriaethau buddsoddi. sydd heb gyfrifiadur. Mae angen llefydd fel Bryn Beryl arnom ni. Parhad ar dudalen 2. Covid-19 a Llŷn (parhad o’r dudalen flaen) newydd ac yn cadw llygad barcud ar sut y Gwybodaeth gamarweiniol mae’r newid yn y drefn yn Lloegr yn effeithio ar ymlediad y feirws yno. Mae’r cyfryngau yn tueddu i ddychryn pobl drwy gynnig ffigyrau brawychus sydd heb fod Diolch i drigolion yn ddigon manwl neu heb gyd-destun cywir. Mae staff rheng flaen yn gwerthfawrogi pob Golygyddion a Cofiwch fod mwy o brofi’n digwydd yn ardal arwydd o garedigrwydd ac mae gweld yr Betsi Cadwaladr bellach a bod hynny’n arwyddion codi calon sydd wedi eu gosod ar Swyddogion golygu bod mwy o achosion yn cael eu hyd a lled yr ardal yn galondid mawr. Y Dudalen Flaen darganfod. Llawn gwell hefyd ydi edrych ar Llwyddodd ymddygiad gall pobl yr ardal a’u Llyr Titus, 770638 ardaloedd llai (fel rhai Awdurdodau Lleol) gan hymlyniad at ganllawiau’r llywodraeth i Cae Du, Dinas, LL53 8RR fod ardal y Bwrdd Iechyd yn un fawr iawn ac wneud gwahaniaeth mawr. Ond peidiwch â [email protected] yn cynnwys llefydd gwahanol iawn i’w llaesu dwylo – ac yn sicr mae’n rhaid i chi ddal gilydd. Ffeithiau, nid ystadegau heb eu gwirio, ati i’w golchi nhw! Y cyngor hanfodol ydi: Newyddion, Llythyrau sy’n bwysig. Drwy ddilyn y dystiolaeth • Golchwch eich dwylo yn drwyadl. Twrog Jones, 740927 ffeithiol o ran beth sy’n digwydd mewn • Ceisiwch osgoi cyffwrdd arwynebau Andleby, Llanbedrog, LL53 7UA llefydd yn Lloegr ar hyn o bryd gallwn baratoi cymaint ag y gallwch chi. [email protected] yn well at beth allai ddigwydd yma. • Cadwch at y rheolau pellhau Erthyglau, Cyfresi Meddygfeydd yn agored, fel arfer cymdeithasol. Eleri Llewelyn Morris, 740401 Cofiwch fod y meddygfeydd yn agored fel Cae’r Fedwen, Mynytho, LL53 7RH arfer a’u bod nhw yno i’ch gwasanaethu chi. Hoffai’r Llanw ddiolch o galon i’n holl [email protected] Mae rhywun yn deall bod pryder ymysg weithwyr rheng flaen. Llŷr Titus Teyrngedau, Colofnau cleifion ond mae staff y meddygfeydd yn Alun Jones, 730219 gwneud popeth sy’n bosib i leihau’r risg i chi Argraig, Sarn, LL538EE ac iddyn nhw’u hunain. Efallai y bydd y gwasanaeth ryw fymryn yn wahanol gyda Dyddiadur mwy o ymgynghori yn digwydd dros ffôn neu Dilwyn Thomas, 740704 gyda chymorth technoleg fel arall ond mae o Meifod, Mynytho, LL53 7RH yno o hyd ac yno i’ch helpu chi. Peidiwch â Llên y Llanw bod ofn cysylltu i drafod; os oes gennych chi Gareth Neigwl, 730750 unrhyw bryder ynglŷn â’ch iechyd, cysylltwch Trysorydd i’r Llanw fel y byddech chi’n ei wneud fel arfer. Mae angen Trysorydd newydd ar Rhydybengan Bach, Botwnnog, LL53 7SS Penillion Tro Trwstan Gobaith at y dyfodol Llanw Llŷn. Fasach chi’n hoffi Gwilym Williams, 730731 Ar hyn o bryd mae gobaith y daw’r ardal hon ymuno â chriw brwdfrydig a Tir Tlodion, Llaniestyn, LL53 8SF drwy’r argyfwng a hynny yn llawn gwell na’r rhagolygon ar ddechrau’r cyfnod, a hyd yn gweithgar y Llanw? Dyma’ch cyfle. Diolchiadau, Cofio hyn hefyd gallai’r sefyllfa fod wedi bod yn Cysylltwch gyda Delyth neu Janet, (Am gostau gweler tudalen ‘Diolchiadau’) llawn gwaeth. Mae llwyddiant at y dyfodol yn Meryl Davies, 770691 yr ysgrifenyddion, neu unrhyw un ddibynnol ar lacio’r mesurau mewn modd Nyffryn, Dinas, LL53 8ST o’r swyddogion. [email protected] darbodus a chall. Rydym ar drothwy cyfnod Chwaraeon Michael Strain, 730520 Pawb yn gwerthfawrogi Llain, Bryncroes, LL53 8ED [email protected] Hysbysebion Meinir Jones 720604 Giatgoch Ceidio, LL53 8UA [email protected] Cadeirydd: Michael Strain Ysgrifenyddion Janet Roberts 712302 Sgubor Feilir, Abererch, LL53 6YH [email protected] Delyth Wyn Jones 760405 Môr Edrin, Aberdaron, LL53 8BE [email protected] Trysorydd Marian Jones 07854 657419 1 Llain Delyn, Penrhos, LL53 7NF [email protected] Trefnwyr Dosbarthu Richard Parry, Crugeran, Sarn 730375 Dei Thomas, Stabal Meillionydd, Rhoshirwaun40651 Llanw Drwy’r Post Luned Jones, 712482 / 713621 Gwyndy, Llangïan, LL53 7LN Cyhoeddir www.facebook.com/llanwllyn gan Gymdeithas Llanw Llŷn https://twitter.com/LlanwLlynArgreffir gan Y Lolfa Dyma lun Ffion, Noah, Ella a Lili gyda’r ddau gi bach yn mwynhau cymeradwyo y Gwasanaeth Iechyd bob nos Iau yn Stad Erwenni, Pwllheli.