BIDU :DID – KUNSILL G{ALL-MALTIN LI JG{IXU BARRA MINN MALTA L-Ewwel Laqg[a – Settembru 2012 Ministeru tal-Affarijiet Barranin BIDU :DID – KUNSILL G{ALL-MALTIN LI JG{IXU BARRA MINN MALTA Ministeru tal-Affarijiet Barranin Ippubblikat Mill-Ministeru tal-Affarijiet Barranin Il-Belt Valletta, Malta © Ministeru tal-Affarijiet Barranin www.foreign.gov.mt ISBN> 998-99957-9-424-7 Stampat u mitbug[ fl-Istamperija tal-Gvern, Malta 2013 WERREJ Introduzzjoni mill-Vi/i Prim Mnistru u Ministru tal-Affarijiet Barranin Dr Tonio Borg . .1 Il-Membri tal-Kunsill . .3 Diskors tal-Vi/i Prim Ministru u Ministru tal-Affarijiet Barranin Dr Tonio Borg . .5 Diskors tal-Ministru g[at-Turi]mu, Kultura u Ambjent Dr Mario de Marco . .9 Konklu]jonijiet tal-Ewwel Seduta tal-Kunsill g[all-Maltin li Jg[ixu Barra minn Malta . .15 Rakkomandazzjonijiet – Vi]joni Komuni g[all-Kunsill . .20 Pre]entazzjoni mill-Awstralja – Victoria Dr Edwin Borg-Manchè u Prof. Maurice Cauchi . .22 Pre]entazzjoni mill-Awstralja NSW Dr Gaetano Pace u s-Sur Lawrence Dimech . .27 Pre]entazzjoni mis-Sur Frank Scicluna – Awstralja . .34 Pre]entazzjoni mill-Kanada – Is-Sur Joe Sherri . .36 Pre]entazzjoni mill-Istati Uniti tal-Amerika Is-Sur Louis J. Vella – San Francisco, California u Is-Sur Larry Zahra – Detroit, Michigan . .39 Pre]entazzjoni mis-Sur Bernard Scerri – Ir-Renju Unit . .42 Pre]entazzjoni mis-Sur Franklin Mamo – Unjoni Ewropea . .45 Pre]entazzjoni fuq l-Istitut Kulturali Malti . .49 Pre]entazzjoni fuq i/-?ittadinanza Maltija . .51 Pre]entazzjoni mill-MEUSAC> L-Irwol tal-MUESAC u l-Maltin li Jg[ixu Barra minn Malta . .55 BIOGRAFIJI . .59 Dr Tonio Borg, LL.D, MP . .60 Dr Edwin Borg-Manché – Melbourne, Awstralja . .61 Maurice Cauchi, AM, MQR – Melbourne, Awstralja . .62 Lawrence Dimech, OAM J.P. – New South Wales, Awstralja . .63 Dr. Gejtu Pace, L.P.A.B. Dip Grad (Legal Practice) – New South Wales, Awstralja . .64 Frank Scicluna – Awstralja . .65 Joe Sherri – Mississauga, Kanada . .66 Louis J. Vella – Kalifornja, Stati Uniti . .67 Larry Zahra – Michigan, Stati Uniti . .68 Bernard Scerri – Ir-Renju Unit . .69 Franklin Mamo – Unjoni Ewropa . .70 Roderick Bovingdon, RPN DipNAdmin, BAHons, Dip.H.Couns – Awstralja . .71 Carmen Galea – Kanada . .73 Joseph Muscat – G[awdex . .74 Rossalie H. Rivett – Renju Unit . .75 Fr Alfred Vella – Malta . .77 Doris Zammit, Segretarja . .78 Appendi/i – Att Nru. XX tal-2011 . .79 {ajr lil Vi/i Prim Ministru u Ministru tal-Affarijiet Barranin, Dr Tonio Borg Rapporteurs> Is-Sur Alan Cordina Is-Sur Roderick Formosa Uffi/jali O[ra> Is-Sur Melvyn Mangion Is-Sur Walter Sultana Qari tal-Provi> Is-Sra Doris Zammit Ritratti> Dipartiment tal-Informazzjoni Dokument dwar l-ewwel seduta tal-Kunsill g[all-Maltin li Jg[ixu Barra minn Malta, preparat minn Doris Zammit, Segretarja tal-Kunsill BIDU :DID – KUNSILL G{ALL-MALTIN LI JG{IXU BARRA MINN MALTA INTRODUZZJONI VI/I PRIM MINISTRU MINISTRU TAL-AFFARIJIET BARRANIN – DR TONIO BORG Wie[ed mill-punti ewlenin fl-istrate;ija tal-politika barranija ta’ Malta hija li tissa[[a[ r-rabta mal-Maltin li jg[ixu barra minn Malta. F’dawn l-a[[ar xhur ;ie intensifikat ix-xog[ol f’dan ir-rigward, li huwa ta’ importanza kbira g[al Malta. Il-Ministeru tal-Affarijiet Barranin ser ikompli isa[[a[ ir-rabta mal-Maltin ta’ barra billi jipprovdi g[ajnuna g[al inizzjattivi li jkattru u jinfurzaw il-kultura Maltija u l-identità nazzjonali, filwaqt li ju]a l-komunitajiet Maltin biex jiffacilità u jikreà opportunitajiet ta’ kummer/ g[al Malta. In[oss li huwa d-dmir tieg[i li ni]gura li ji;u rispettati d-drittijiet u l- interessi tal-Maltin li g[ixu barra u li nassiguraw li l-kuntatti tag[hom ma’ Malta ji]diedu u jibqg[u b’sa[[ithom. 1 MINISTERU TAL-AFFARIJIET BARRANIN 2012 B’numru ta’ riformi le;islattivi fil-li;i Maltija dwar in-Nazzjonalità, i/- /ittadinanza Maltija hija possibli g[al kull min g[andu dixxendenza diretta ma’ kwalunkwe persuna ta’ nazzjonalità Maltija li twieldet f’Malta. Dawn ir-riformi jiggarantixxu /ittadinanza Maltija lill- ;enerazzjonijiet ta’ Maltin li twieldu wara l-ewwel ;enerazzjoni mwielda barra. Li hu ]gur, il-familja Maltija qieg[da kontinwament tespandi. Dan ifisser li l-Gvern ta’ Malta g[andu d-dmir li jestendi u jsa[[a[ il- kuntatti mall-Maltin kollha madwar id-dinja. Wara t-tielet Konvenzjoni g[all-Maltin li jg[ixu barra minn Malta, li saret f’Marzu tal-2010, il-Parlament irratifika Att li jwaqqaf Kunsill g[all- Maltin li jg[ixu barra minn Malta, b’responsabilità li jissorvelja l-kwalità tal-[ajja ta’ komunitajiet Maltin, u tal-membri individwali tag[hom, li jkunu jg[ixu barra minn Malta u li jiffa/ilità i]-]amma tal-identità kulturali u lingwistika tal-komunitajiet Maltin u jippromwovi l-kultura Maltija barra minn Malta, b’mod partikolari t-tag[lim tal-lingwa Maltija. Il-Kultura, lingwa, reli;jon u ;eografija huma kolonni /entrali li jsostnu u jiddefinixxu nazzjon. In-numru ta’ /ittadini Maltin barra minn Malta dejjem qieg[ed ji]died, u dan jirrikjedi t-tis[ie[ tar-rabtiet tag[na bit-tag[lim tal-lingwa Maltija, tal-istorja Maltija, litteratura, folklor u tradizzjonijiet. G[al din ir-ra;uni, l-Att jag[mel referenza g[all-Istitut Kulturali Malti li ju]a ri]orsi ta’ Ministeri differenti bl-g[an li jippromwovi l-lingwa Maltija, kultura u tradizzjonijiet madwar id-dinja kollha. Li tkun /ittadin ta’ Malta jfisser ukoll li tkun /ittadin tal-Unjoni Ewropea. Wa[da mid-dmirijiet tag[na hija li ng[inu lill-Maltin li jg[ixu barra minn Malta jifhmu l-istituzzjonijiet Ewropej u kif ja[dmu. Dan isa[[a[ li/-/ittadini tag[na biex jipparte/ipaw f’dibattiti dwar temi Ewropej u biex jg[inu fit-tfassil tal-futur tal-Ewropa. Il-Membri tal-Kunsill, fl-ewwel laqg[a tag[hom ing[ataw rwol kru/jali li jassistu l-Gvern fit-tfassil ta’ pjan strate;iku sabiex jag[mlu l- obbligi tal-Att realtà g[all-Maltin kollha li jg[ixu barra. 2 BIDU :DID – KUNSILL G{ALL-MALTIN LI JG{IXU BARRA MINN MALTA IL-MEMBRI TAL-KUNSILL ?erpersin> Dr Tonio Borg MEMBRI LI JG{IXU BARRA> - SEC 5C Awstralja> Borg-Manchè Edwin Cauchi Maurice Dimech Lawrence Pace Gejtu Scicluna Frank Kanada> Sherri Joe Stati Uniti tal-Amerika> Vella Louis J. Zahra Larry Renju Unit> Scerri Bernard Unjoni Ewropea> Mamo Franklin MEMBRI MA{TURA MINN MALTA - SEC 5B Bovingdon Roderick Galea Carmen Muscat Joseph Rivett Rosalie Vella Fr Alfred Segretarja> Doris Zammit Din l-ewwel laqg[a saret fuq jumejn it-Tlieta u l-Erbg[a, 18 u 19 ta’ Settembru 2012 fis-Sala George Borg Olivier, fil-Ministeru tal-Affarijiet Barranin u kienet ippreseduta mill-Onor. Dr Tonio Borg, Ministru tal-Affarijiet Barranin (DPM) b[ala ?erpersin tal-Kunsill tal-Maltin li jg[ixu barra minn Malta. 3 MINISTERU TAL-AFFARIJIET BARRANIN 2012 4 BIDU :DID – KUNSILL G{ALL-MALTIN LI JG{IXU BARRA MINN MALTA DISKORS TAL-VI?I PRIM MINISTRU U MINISTRU TAL-AFFARIJIET BARRANIN – DR TONIO BORG 18 TA’ SETTEMBRU 2012 Sinjuri Din il-laqg[a hija tabil[aqq wa[da storika. G[all-ewwel darba qieg[ed jiltaqa’ korp imwaqqaf b’li;i li jirrappre]enta lill-komunitajiet Maltin barra minn Malta. Sa issa l-uniku forum li fih kienu jiltaqg[u b’mod semi- uffi/jali l-Maltin ta’ barra kienet l-hekk imsej[a Konvenzjoni bl-a[[ar ]ew; Konvenzjonijiet li saru fis-sena 2000 u fis-sena 2010. Il-Gvern fl-a[[ar Konvenzjoni kien g[amilha /ara li kien wasal i]- ]mien illi jin[oloq mekkani]mu, preferibbilment imwaqqaf b’li;i, li jkun il-mezz uffi/jali ta’ komunikazzjoni u rappre]entanza tal-Maltin ta’ barra mal-Awtoritajiet Maltin Hekk hu li llum din il-weg[da qieg[da titwettaq waqt illi l-Parlament Malti lejn l-a[[ar tas-sena 2011 g[adda l-Li;i tal-Kunsill tal-Maltin li jg[ixu barra minn Malta, u wara pro/ess twil ta’ konsultazzjoni, in[atru ir-rappre]entanti tal-komunitajiet Maltin u l-[ames esperti f’materji ta’ migrazzjoni. 5 MINISTERU TAL-AFFARIJIET BARRANIN 2012 X’qed nistenna jiena b[ala President ta’dan il-Kunsill, anki jekk jiena sempli/i moderatur ta’ din il-;emg[a. {a ng[id x’inhuma l-aspirazzjonijiet tieg[i u x’kelli f’mo[[i meta jiena imbuttajt l-idea sabiex jitwaqqaf dan il-Kunsill. Id-diaspora Maltija hija mifruxa sew. I]da ’l bog[od kemm huma ’l bog[od il-komunitajiet Maltin minn xulxin, minkejja d-differenza fl- ambjent ta’ kull wie[ed minnhom, hemm linja tad-deheb illi tg[aqqadhom flimkien. Jiena ridt illi dawn il-fatturi komuni jissa[[u f’Kunsill illi jirrappre]enta b’mod mill-iktar wiesa’ l-komunitajiet differenti tag[na barra minn Malta. Insemmi fost l-o[rajn su;;etti b[al, interessi tal-Maltin fil-post fejn joqog[du, rabtiet ma’ Malta, il-preservazzjoni tal-kultura u l-lingwa tag[na fil-komunitajiet tag[na, l-integrazzjoni tal-komunitajiet tag[na fil-post ta’ adozzjoni. Il-globalizazzjoni u [effa tal-ivvja;;ar g[amlu dal-kun/ett iktar fattibbli. Minkejja /-/okon tag[na deherli li kien wasal i]-]mien li nag[mlu b[al [addie[or u nwaqqfu Kunsill tal-Maltin ta’ barra, naturalment b’saqajna mal-art dwar limitazzjonijiet fi]i/i ta’ persunell u finanzjarji. Dan il-Kunsill ;ie mwaqqaf b’li;i proprju sabiex jag[tih is-sa[[a. Jiena b[ala President la g[andi vot ori;inali u lanqas de/i]iv, propju sabiex il-Kunsill ikun tag[kom.